مهلکه هیجان و سردرگمی

دیبا حاجیها- بازار سرمایه در آخرین هفته معاملاتی بهمن ماه، عملکردی نوسانی از خود نشان داد. تابلوی بورس در دو روز ابتدای هفته به رنگ خون گرایید اما سه روز آخر هفته را بهاری به پایان برد. باوجود پایانی خوش، در مقیاس هفته، بورس و فرابورس عملکردی منفی داشتند و از بازارهای موازی به‌طور جدی عقب افتادند. تا روز چهارشنبه، سکه با بازدهی 41/‏6‌درصد صدرنشین بازدهی شد. بعد از آن طلای ۱۸‌عیار با رشد 86/‏5‌درصدی مدال نقره را ازآن خود کرد. دلار با بازدهی 98/‏3‌درصدی برنده مدال برنز شد و نکته جالب اینجاست که طلا هم از انس با رشد 83/‏0‌درصد و هم از رشد دلار پیشی گرفته است. صندوق‌های طلا حتی از طلا هم بیشتر تاختند و در آخرین روز معاملاتی با حباب حدودا مثبت پنج‌درصد معامله شدند اما بورس با افت 87/‏1‌درصدی در شاخص کل به عنوان نمایی از کلیت بازار و فرابورس نیز با افت 44/‏2‌درصدی همچنان در ثبت عملکرد مثبت ناکام ماندند. این هفته نوسانی برندگان و بازندگانی داشت که در ادامه معرفی خواهند شد.
تقابل برندگان و بازندگان هفته
عرضه اولیه‌ها همچنان پیشتاز بازار سرمایه هستند و سهامداران را با بازدهی‌های چشمگیر شگفت‌زده می‌کنند. در این میان، الکتروماد با رشد 18/‏19درصدی در صدر قرار گرفت و پس از آن خیمن با بازدهی 42/‏12‌درصد، غاذر با 53/‏11‌درصد، شپدیس با 45/11 درصد و وثوق با 85/‏10‌درصد، عملکردی درخشان از خود به جا گذاشتند. از سوی دیگر، از التهاب جدی بازار برخی صنایع هفته‌ای پررونق را پشت‌سر گذاشتند. صنعت تولید کود و ترکیبات نیتروژن با بازدهی 71/‏7‌درصد، عنوان برترین صنعت هفته را ازآن خود کرد. پس از آن، گروه مواد شیمیایی متنوع با 43/‏2‌درصد، تولید فلزات گرانبهای غیرآهن با 95/‏1‌درصد، نساجی با 94/‏1‌درصد و صنعت خدمات رفاهی متنوع با 18/‏1‌درصد رشد، جزو صنایع پربازده این هفته بودند و توانستند توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کنند.
در حالی که برخی نمادها در صدر بازدهی تاختند، برخی نمادها و صنایع هفته‌ای سخت را پشت‌سر گذاشتند. در میان سهام با عملکرد منفی، دشیمی با افت 73/‏10‌درصدی بیشترین کاهش را ثبت کرد و پس از آن شفن با 38/‏10‌درصد، کسعدی با 45/‏9درصد، شفام با 11/‏9‌درصد و نوین با 61/‏8درصد افت، در زمره نمادهای کم‌بازده هفته قرار گرفتند. از نظر عملکرد صنایع نیز گروه سخت‌افزار و تجهیزات با کاهش 22/‏8‌درصدی، ضعیف‌ترین عملکرد را از خود نشان داد و پس از آن حفاری با 63/‏7‌درصد، زغال‌سنگ با 45/‏7‌درصد، سایر مواد معدنی با 28/‏7‌درصد و سایر محصولات کانی غیرفلزی با 37/‏5‌درصد افت، هفته‌ منفی را تجربه کردند.
شنبه در خون غلتید
بازار سرمایه روز شنبه هفته گذشته در فضایی کاملا منفی آغاز شد و تا پایان معاملات، هیچ نشانه‌ای از بازگشت به تعادل در آن مشاهده نشد. حجم عرضه‌ها بالا بود و فشار فروش افزایش یافت، در نتیجه شاخص کل بورس به‌طور قابل توجهی کاهش پیدا کرد. شاخص کل بورس با افت 814/‏57واحدی، معادل 08/‏2‌درصد، به رقم 2726528واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن نیز 455/‏13‌واحد کاهش یافت و در سطح 467/‏846واحد ایستاد که نشان‌دهنده افت 56/‏1‌درصدی این شاخص است. روند نزولی و جو ملتهب بازار، فعالان بازار را به یاد روزهای پراضطراب گذشته انداخت. تمامی نمادها تحت‌تاثیر جو منفی قرار گرفتند، صف‌های فروش به سرعت تشکیل شدند و رنگ سرخ در بیشتر نمادهای اصلی بازار دیده می‌شد. این شرایط به‌طور خاص یادآور سناریوی منفی بهمن‌ماه بود. بررسی دقیق‌تر این روند نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از فشارهای مختلف طی هفته‌های گذشته بر بازار انباشته شده بود. یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی بود. به ‌نظر می‌رسد که بازار مدت‌ها در انتظار اخبار مهمی بوده که هرگز منتشر نشدند یا تاثیر مورد انتظار را نداشتند. انتشار نامه‌ای درخصوص نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به‌عنوان یکی از این خبرها عمل کرد و موجب تشدید روند منفی بازار شد.
افزایش ریسک‌های سیاسی نیز بر این وضعیت اثرگذار بود. طی روزهای اخیر، شدت گرفتن برخی اظهارنظرها و اقدامات سیاسی، تنش‌ها را در بازار بیشتر کرد. این تحولات به‌خصوص در نوسانات نرخ ارز نمود پیدا کرد، به‌طوری که کاهش غیرمنتظره نرخ دلار توافقی، پیامی به بازار داد که کنترل ارز در دست گروه‌های قدرتمندتری است که این موضوع برای بازار سرمایه خوشایند نبود.
در کنار این عوامل، برخی تصمیمات اقتصادی نیز بر بازار تاثیر گذاشت. یکی از این تصمیمات مربوط به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بود که در شرایط عدم شفافیت موجب نگرانی‌های زیادی در میان سهامداران شد. همچنین، وضعیت بلاتکلیف صنعت خودرو، نوسانات نرخ ارز نیمایی و آزاد، و سیاست‌های جدید بانک مرکزی باعث شد که بسیاری از سرمایه‌گذاران نگرانی‌های بیشتری را احساس کنند.
تحلیلگران به این نکته اشاره می‌کنند که احتمالا بازار دچار بیش‌واکنشی شده است. به‌نظر می‌رسد افت شدید روز شنبه بیشتر به دلیل ترس و هیجان معامله‌گران بوده تا عوامل بنیادی.
یکشنبه یا کشتارگاه سرمایه؟
بازار سرمایه در روز یکشنبه هفته گذشته با کاهش‌های قابل‌توجهی در شاخص‌ها و نمادهای مختلف روبه‌رو شد که به وضوح نشان‌دهنده چالش‌های جدی در بازار بود. شاخص کل بورس در این روز روی ۲۶۷۸۷۳۳واحد به کار خود پایان داد که با ۴۷۸۳۱واحد ریزش و 75/‏1‌درصد کاهش مواجه بود. شاخص کل هم‌وزن بورس نیز به ۸۳۵۲۰۷واحد رسیده است که با ۱۱۲۷۰واحد ریزش و 33/‏1‌درصد کاهش همراه بود.
فشار فروش گسترده و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت بازار باعث کاهش شدید شاخص‌های بورس تهران و فرابورس شد. خروج پول حدودا هزار میلیارد تومانی از بازار، نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاران بیشتر تمایل به نقد کردن دارایی‌های خود داشتند تا سرمایه‌گذاری مجدد که این رفتار در شرایط بی‌ثباتی و ریسک‌پذیری پایین از سوی فعالان بازار مشاهده می‌شود. علاوه بر این، سرانه خرید کمتر از سرانه فروش، نشان می‌دهد که بیشتر سرمایه‌گذاران در حالت فروش قرار دارند که این امر باعث کاهش بیشتر ارزش بازار شد. نمادهای شاخص‌ساز بورس تهران مانند فارس، فولاد و فملی که معمولا تاثیر زیادی بر روند کلی بازار دارند، در این روز شاهد افت‌های شدید قیمتی بودند که همین موضوع فشار فروش را در کل بازار گسترش داد. در تحلیل رفتار حقوقی‌ها و حقیقی‌ها، بسیاری از حقوقی‌ها در نمادهایی چون وبملت و خودرو اقدام به خریدهای سنگین کردند، در حالی که حقیقی‌ها بیشتر به خرید نمادهایی با بازدهی مثبت و تقاضای بیشتر تمایل داشتند که نشان‌دهنده تفکیک استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بین این دو گروه است. صندوق‌های سهامی نیز در این روز شاهد خروج پول به میزان ۳۶۳‌میلیارد تومان بودند، در حالی که صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق‌های طلا در وضعیت بهتری قرار داشتند و ورود سرمایه به این صندوق‌ها افزایش یافته بود. این امر نشان‌دهنده تمایل سرمایه‌گذاران به حرکت به سمت دارایی‌هایی با ریسک کمتر در شرایط نوسانی و نزولی بازار بود. از سوی دیگر، نگرانی‌های اقتصادی و وضعیت ناپایدار نرخ ارز نیز بر جو بازار تاثیر گذاشت. در بازار ارز توافقی تفاوت قابل‌توجهی بین نرخ‌های اعلامی دولت و نرخ‌های بازار مشاهده می‌شود و این موضوع باعث سردرگمی واردکنندگان و کاهش اعتماد به نرخ‌های اعلامی دولت شده است. در مجموع، این روز شاهد وضعیت ناپایدار و کاهش‌های چشمگیر در شاخص‌ها و نمادها بود و به نظر می‌رسد که بازار در شرایط اینچنینی نیازمند توجه بیشتری به تحلیل‌های اقتصادی و کلان و استراتژی‌های بلندمدت برای مدیریت ریسک و مواجهه با نوسانات کوتاه‌مدت باشد.
دوشنبه و جدال برای بازگشت
دوشنبه هفته پیش، بازار سهام به تلاش‌هایی برای بازگشت از سطوح پایین خود پرداخت اما این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز نبود و شاخص‌ها کماکان در محدوده‌های قبلی خود باقی ماندند. اخص کل بورس در این روز با رشد 158/‏22واحدی (83/‏0درصد) به 2701043واحد رسید، در حالی که شاخص هم‌وزن 4/‏0‌درصد افت داشت؛ شاخص فرابورس نیز با ۲۱واحد افزایش رشد 08/‏0‌درصدی را تجربه کرد.
با اینکه وضعیت کلی بازار نسبت به روز پیشین بهتر به نظر می‌رسید، اما این بهبود کافی برای ایجاد اعتماد و اطمینان در میان سرمایه‌گذاران نبود. یکی از عواملی که در این روز بازار را تحت‌تاثیر قرار داد، اصلاح قیمتی در بسیاری از سهام و جذاب‌تر شدن ارزش بازار دلاری آنها بود. این امر باعث شده بود تا تحلیلگران به ارزندگی سهام و احتمال رشد آنها در آینده توجه بیشتری داشته باشند، به طوری که برخی خریداران جسارت بیشتری برای ورود به بازار پیدا کردند اما فروشندگان همچنان در تصمیم خود مردد بودند. در همین راستا، انتشار اخبار مثبت از گروه خودرویی، از جمله بازگشت به بورس کالا و تایید هیات‌مدیره ایران‌خودرو، باعث تقویت معاملات این گروه و تاثیر مثبت آن بر فضای کلی بازار شد. تحرکات نرخ ارز در سامانه نیما به‌عنوان عاملی روانی و حمایتی برای بازار محسوب می‌شد. در کنار این موارد، حضور و حمایت صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار و برخی از حقوقی‌ها به کاهش فشارهای منفی بازار کمک کرد.
در فرابورس نیز وضعیت متعادل‌تری مشاهده شد. در این روز، بیش از ۱۳میلیارد برگه انواع اوراق مالی به ارزش ۵۷۹‌هزار میلیارد تومان در این بازار دادوستد شد و شاخص آیفکس رشد ۲۱‌واحدی داشت. همچنین برخی نمادهای فرابورس مانند آریا، مارون و حسینا توانستند شاخص را به سمت رشد سوق دهند. در مقابل، نمادهای شگویا و وامین بیشترین اثر منفی بر شاخص کل فرابورس داشتند.
در مجموع، بازار سرمایه در دوشنبه هفته پیش همچنان تحت‌تاثیر عوامل مختلف و نااطمینانی قرار داشت در حالی که برخی نمادها در محدوده‌های جذاب ارزشی قرار داشتند، فضای بی‌اعتمادی و مشکلات اقتصادی و سیاسی مانع از شکل‌گیری روند صعودی شد. عواملی مانند پیش‌فروش سکه، اخبار سیاسی و چالش‌های مربوط به نرخ خوراک صنایع در تصمیمات سرمایه‌گذاران تاثیرگذار بودند. برای تغییر وضعیت کنونی، بازار به یک محرک قوی و شفاف نیاز دارد تا مسیر رشد پایدار خود را بیابد.
سه‌شنبه و بازگشت خریداران
روز سه‌شنبه، بورس وضعیت بهتری نسبت به روزهای گذشته داشت و در نهایت ۵۰درصد نمادها مثبت بسته شدند. شاخص کل بورس تهران در این روز، با رشد 68/‏0‌درصدی به عدد 2719378واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز با افزایش ۸۷۷‌‌واحدی در سطح 401/‏832واحد قرار گرفت. با این حال، همچنان مشکل رشد شاخص کل با تعداد کمی از نمادها ادامه داشت و اکثر شرکت‌ها نتوانستند از روند شاخص کل پیروی کنند. ارزش معاملات به ۶۵۰۰میلیارد تومان رسید که نسبت به روزهای گذشته کاهش داشت. در اخبار سیاسی، هیچ خبر بدی از مجلس به گوش نرسید و نتیجه جلسه غیرعلنی ظاهرا به نوعی مصالحه شد. دلار آزاد نیز در حال حرکت به سمت سقف قبلی خود بود تا مجددا آن را تست کند. افزایش نرخ دلار نگرانی‌های سیاستگذاران را درخصوص تورم انتظاری افزایش داده بود. از سوی دیگر، با افزایش نرخ دلار تقاضا برای پول نیز بیشتر شده بود. این عوامل باعث شکل‌گیری رقابتی بین دلار و نرخ بهره شده بودند. در این شرایط، برخی به صندوق‌های درآمد ثابت که سود بدون ریسک بالا می‌دهند انتقاد می‌کردند، در حالی که این سود بالا در واقع معلول افزایش نرخ دلار و تقاضای پول بود. جلسه غیرعلنی مجلس درباره نرخ ارز نتیجه مشخصی نداشت و به نظر می‌رسید که مجلس و دولت به توافقی رسیدند تا وضعیت مدیریت شود. هیچ خبری از استیضاح بیرون نیامد و یکی از نمایندگان اعلام کرد که استیضاح فعلا کنسل شده است. به نظر می‌رسید که طرفداران استیضاح نتواسته‌اند به نتیجه برسند و احتمالا در کوتاه‌مدت خبری از استیضاح نخواهد بود. دلار آزاد در این روز قیمت بالاتر از ۹۲‌هزار تومان را ثبت کرده بود و به نظر می‌رسید که قصد دارد سقف قبلی خود را مجددا تست کند. این حرکت باعث شده بود که نگرانی‌ها درخصوص آینده باعث تقاضای خزنده برای خرید دلار شود و باید دید که دلار قادر خواهد بود سقف را به صورت محسوس افزایش دهد یا خیر.
چهارشنبه؛پایانی امیدوارکننده
در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته، بازار سهام تحت‌تاثیر معاملات دلار و صندوق‌های طلا قرار گرفت و بیشتر سرمایه‌گذاران توجه‌شان به این بازارها معطوف بود تا بورس. دلار مجددا به سقف قیمتی دوشنبه گذشته حمله کرد و پس از رسیدن به ۹۳۷۰۰تومان در آن روز، کاهش نسبی داشت اما اکنون کمتر از ۱۰‌روز پس از آن، دلار دوباره به سمت سقف قیمتی پیشین خود حرکت کرده و این باعث نگرانی‌هایی درباره احتمال رسیدن به نرخ‌های بالاتر شده است. این نگرانی‌ها موجب شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران به خرید طلا و صندوق‌های طلا روی آورند، جایی که این صندوق‌ها حالا با حبابی حدود ۵درصد نسبت به ارزش خالص دارایی‌های خود معامله شدند. باوجود تمامی این موارد، شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات با ثبت ۱۲۸۸۸واحد افزایش به ۲۷۳۲۲۲۷واحد رسید که این افزایش معادل 47/‏0‌درصد رشد را نشان می‌دهد.
اما حجم معاملات بسیار پایین بوده و تنها ۶هزار میلیارد تومان ارزش معاملات به ثبت رسیده است که این کمترین رقم از آبان‌ماه گذشته به‌شمار می‌آید. از ۵۴‌درصد نماد منفی که در بازار بسته شدند، می‌توان دریافت که وضعیت بازار سهام هنوز در فاز رکود به سر می‌برد و هیچ نشانه‌ای از تحرک مثبت در آن دیده نمی‌شود. در این میان، حواشی سیاسی نظیر استیضاح همتی نیز بر جو بازار تاثیر منفی گذاشته و سرمایه‌گذاران را به تردید انداخته است. سهامداران در انتظارند تا ببینند در روزهای آتی، قیمت دلار توافقی چه تاثیری بر نرخ دلار آزاد خواهد گذاشت و آیا این اختلاف قیمتی ادامه خواهد داشت یا خیر. به‌نظر می‌رسد که بورس در آخرین ماه سال وارد یک وضعیت بحرانی شده است، به‌‌خصوص که در پنج سال اخیر، این بازار کمترین ارزش دلاری خود را نسبت به دلار آزاد و توافقی تجربه کرده است. با این حال، برخی از سهامداران هنوز امیدوارند که با شروع اسفند و فروردین، بخشی از ضررهای خود را جبران کنند و شاهد بازگشتی نسبی باشند.
در این شرایط رکودی، تقاضا برای نمادهای پتروشیمی همچنان بالاست. نمادهایی مانند شپدیس، نوری، بوعلی و جم به‌شدت با صف خرید مواجهند. این تقاضای بالا در حالی است که بسیاری از خریداران این نمادها احتمال می‌دهند که فاصله قیمت دلار آزاد و توافقی موقتی بوده و در آینده با بهبود شرایط، این نمادها در قیمت‌های فعلی در دسترس نخواهند بود. بنابراین این تقاضا می‌تواند نشان‌دهنده پیش‌بینی سرمایه‌گذاران درخصوص آینده قیمت‌ها و بازگشت احتمالی رونق به بازار باشد.
بهمن‌ماه نوسانی
بهمن‌ماه، ماهی پرتنش و دشوار برای بازار سرمایه بود. در این ماه، بازار سرمایه با فرازوفرودهای شدید روبه‌رو شد و بازدهی منفی آن سهامداران را تحت‌فشار قرار داد. در همین زمان، بازارهای موازی مانند طلا، سکه و ارز عملکرد بهتری داشتند و اختلاف عملکرد این بازارها با بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران سخت بود. در مقایسه با ماه مهر، وضعیت کنونی بازار آرام‌تر است و به نظر می‌رسد روزهای سخت به‌زودی پایان یابند.
دو دیدگاه اصلی درباره وضعیت بازار وجود دارد. دیدگاه اول بر این باور است که بازار همچنان در دوره اصلاح قرار دارد و نیاز به اصلاح بیشتر دارد. دیدگاه دوم معتقد است که بازار به کف قیمتی خود رسیده و به‌زودی شاهد رشد خواهیم بود. تحلیل‌های تکنیکالی نیز نشان می‌دهند که سطح دو‌میلیون و ۵۵۰ تا دو‌میلیون و ۶۰۰‌واحد می‌تواند نقطه بازگشت بازار باشد. در هر دو دیدگاه، پس از پایان اصلاح، رشد بازار مورد انتظار است و قیمت‌ها به‌زودی به نزدیکی سه‌میلیون واحد خواهند رسید. عوامل موثر در آینده بازار شامل نوسانات دلار نیما و گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها هستند که می‌توانند روند بازار را تغییر دهند. نوسانات دلار نیما، به‌‌خصوص در تعیین قیمت‌ها، نقش مهمی دارد و هرگونه تغییر در آن می‌تواند قیمت‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد. گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها نیز به سهامداران اطلاعاتی در مورد عملکرد شرکت‌ها و پیش‌بینی‌های سودآوری خواهند داد که می‌تواند انتظارات بازار را تغییر دهد.
در تحلیل رفتار سهامداران، پرهیز از خوش‌بینی و بدبینی افراطی بسیار اهمیت دارد. بازار در دوره اصلاح خود بوده و اگرچه نمی‌توان از آغاز یک دوره رشد قوی سخن گفت، اما شرایط اقتصادی و بنیادی به‌زودی می‌تواند به‌ نفع بازار باشد. در این دوره، باید به جای انتظار منفعلانه، خود را برای تغییرات آتی آماده کرد.
بازار در آینده، چه در سناریویی که کف قیمتی در محدوده فعلی شکل گیرد و چه در سناریویی که افت بیشتری داشته باشد، گزینه‌های جذابی برای رشد خواهد داشت. به‌ خصوص در اسفند و فروردین، هرگونه تغییر مثبت در شرایط سیاسی و اقتصادی می‌تواند شرایط را به نفع بازار تغییر دهد.
عوامل کلیدی برای بازگشت رونق به بازار شامل آرامش سیاسی، گزارش‌های مثبت ماهانه شرکت‌ها و تغییرات نرخ دلار نیماست. در حال حاضر، تحولات دلار نیما می‌تواند بر تحلیل‌های بازار تاثیر گذاشته و روند آینده آن را تغییر دهد. برخی اخبار نشان می‌دهند که نرخ توافقی دلار با دخالت‌های بانک مرکزی تغییر کرده است و این تغییرات می‌تواند بر بازار سرمایه تاثیرگذار باشد.