مهر سرد بازار سرمایه

بازار سرمایه در مهرماه ۱۴۰۳، با تحولات و نوسانات گسترده‌ای همراه بود که نه‌تنها تغییرات اساسی در شاخص‌های کل و صنایع پرگردش به وجود آورد، بلکه تغییراتی عمیق در رفتار سرمایه‌گذاران مشاهده شد. کاهش چشمگیر شاخص‌های کل و هم‌وزن در بورس و فرابورس و همچنین تغییرات شاخص در صنایعی مانند فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و بانک‌ها، نشان‌دهنده حساسیت بازار به نوسانات اقتصادی و تغییرات کلان است. از سوی دیگر، جریان انتقال سرمایه بین سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی، خروج سرمایه‌های حقیقی و تمایل حقوقی‌ها به خرید سهام، نوید تغییری مهم در استراتژی‌های سرمایه‌گذاری را می‌دهد. این گزارش به تحلیل جامع این روندها، ارزش معاملات، تغییرات در نقدینگی و رفتار سرمایه‌گذاران در این ماه می‌پردازد تا تصویری دقیق از شرایط بازار سرمایه در مهرماه ۱۴۰۳ ارائه کند.
ابتدا به تحلیل شاخص‌های کل در بازار بورس و فرابورس پرداخته می‌شود. شاخص کل بورس تهران که معیاری برای اندازه‌گیری تغییرات کلی بازار است، با افت 3/4‌درصدی از 005/097/2واحد در ابتدای ماه به 269/076/2واحد در پایان مهرماه رسید. این کاهش نشان‌دهنده ضعف در تقاضا برای سهام یا افزایش عرضه در بازار است که می‌تواند ناشی از انتظارات منفی سرمایه‌گذاران در مورد آینده اقتصادی کشور باشد. کاهش شاخص کل بورس معمولا به معنای افت ارزش شرکت‌های بزرگ و اصلی بازار است که به طور مستقیم با اقتصاد کلان در ارتباط هستند و تغییرات آنها به ‌عنوان شاخصی برای وضعیت عمومی بازار سرمایه در نظر گرفته می‌شود. در کنار شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن بورس نیز که به تغییرات سهام کوچک‌تر و پراکنده‌تر بازار توجه دارد، با کاهش 2/3‌درصدی مواجه شد و از 605/687واحد به 877/666واحد رسید. این افت نشان می‌دهد که نه‌تنها شرکت‌های بزرگ، بلکه شرکت‌های کوچک‌تر نیز تحت تاثیر فشارهای نزولی بازار قرار گرفته‌اند.
بازار فرابورس نیز شرایط مشابهی را تجربه کرد. شاخص کل فرابورس از 481/21واحد به 999/20واحد رسید که کاهشی معادل 3/2درصد را نشان می‌دهد. شاخص کل هم‌وزن فرابورس نیز با کاهش 2/3‌درصدی از 041/12واحد به 8/640/11واحد رسید. کاهش این شاخص‌ها در بازار فرابورس، به‌ویژه در بخش‌های کوچک‌تر و جدیدتر، نشان‌دهنده عدم تمایل سرمایه‌گذاران به ریسک‌پذیری بالا در شرایط فعلی است. این کاهش‌ها ممکن است ناشی از عوامل مختلفی همچون نگرانی‌های تورمی، نوسانات نرخ ارز و شرایط اقتصادی کلی کشور باشد.
صنایع کلیدی و پرگردش نیز در مهرماه با افت‌هایی همراه بودند که به طور خاص صنعت فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و بانک‌ها و موسسات اعتباری تحت تاثیر قرار گرفتند. در بخش فلزات اساسی، شاخص این صنعت با کاهش 5/6درصدی از 56/692/1واحد به 455/552/1واحد رسید. فلزات اساسی به‌ عنوان صنعتی که به ‌شدت با بازارهای جهانی و نوسانات اقتصادی در ارتباط است، در این ماه تحت فشار قرار داشت و کاهش در تقاضای جهانی برای فلزات ممکن است از عوامل مهم این افت باشد. از طرف دیگر، صنعت محصولات شیمیایی نیز با کاهش 4/4درصدی از 48/774/1واحد به 123/696/1واحد رسید. این صنعت نیز تحت تاثیر افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات ارزی و کاهش تقاضا در بازارهای داخلی و جهانی قرار گرفت.
صنعت بانک‌ها و موسسات اعتباری که یکی از بخش‌های مهم بازار سرمایه است، با کاهش 5/7درصدی از 567/856/1واحد به 117/717/1واحد رسید. این کاهش نشان‌دهنده واکنش بازار به سیاست‌های پولی و مالی و نیز تاثیرات تورمی است. با توجه به اینکه صنعت بانک‌ها به عنوان بخش حساس و حیاتی در بازار سرمایه شناخته می‌شود، کاهش آن می‌تواند نشانه‌ای از نگرانی‌ها نسبت به عملکرد اقتصادی کلی کشور و تاثیرات تورمی باشد.
ارزش معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در مهرماه نیز یکی دیگر از شاخص‌های مهمی است که می‌تواند نگاهی جامع‌تر به روند سرمایه‌گذاری‌ها ارائه دهد. مجموع ارزش معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در این ماه به 615/487میلیارد ریال رسید. این معاملات شامل بخش‌های مختلفی از بازار است و نشان می‌دهد که با وجود کاهش شاخص‌ها، همچنان حجم قابل توجهی از معاملات در بازار انجام می‌شود. بورس اوراق بهادار تهران سهم 670/345میلیارد ریالی از این معاملات داشت، در حالی که سهم فرابورس ایران 945/141میلیارد ریال بود.
سه صنعت پرگردش نیز به‌طور قابل توجهی بر حجم معاملات بازار تاثیر گذاشتند. در صدر این صنایع، بانک‌ها و موسسات اعتباری با ارزش معامله 658/72میلیارد ریال، 9/14‌درصد از ارزش کل معاملات بازار را به خود اختصاص دادند. این مساله نشان می‌دهد که بخش بانکی همچنان برای سرمایه‌گذاران جذابیت دارد، هرچند که شاخص این صنعت در ماه گذشته کاهش داشته است. صنعت فلزات اساسی نیز با ارزش معاملات 444/56میلیارد ریالی، 6/11‌درصد از کل معاملات را به خود اختصاص داد و محصولات شیمیایی نیز با 892/43میلیارد ریال، ۹‌درصد از کل ارزش معاملات را در اختیار داشت. این ارقام بیانگر تمرکز سرمایه‌گذاران بر صنایعی است که به ‌واسطه ارتباط با اقتصاد کلان و اهمیت آنها در تولید، نقش محوری در بازار سرمایه دارند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز در این ماه با توجه ویژه‌ای همراه بودند. ارزش معاملات خرد در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به 478/۰۷۱/1میلیارد ریال رسید که شامل معاملات در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت، سهام و سایر صندوق‌ها بود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت با ارزش 148/151میلیارد ریال، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام با ارزش 93/170‌میلیارد ریال و سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ارزش 87/190‌میلیارد ریال از جمله معاملات مهم در این حوزه بودند. این داده‌ها نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاران به دنبال گزینه‌های امن‌تر و با بازدهی کمتر هستند که با ماهیت صندوق‌های با درآمد ثابت و سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری همخوانی دارد.
جریان انتقال سرمایه بین حقیقی‌ها و حقوقی‌ها نیز در این ماه مورد توجه قرار گرفت. داده‌های مربوط به جریان انتقال سهام خرد نشان می‌دهد که حقیقی‌ها به سمت فروش سهام متمایل بودند، در حالی که حقوقی‌ها به خرید بیشتر پرداخته‌اند. برای مثال، در هفته دوم مهرماه، حقیقی‌ها به خالص فروش 388/3میلیارد ریال دست زدند، در حالی که حقوقی‌ها به همین میزان خرید انجام دادند. این روند در هفته‌های بعدی نیز ادامه یافت و در نهایت، مجموع خالص انتقال سرمایه به سمت حقوقی‌ها به 296/60‌میلیارد ریال رسید. این انتقال سرمایه به سمت حقوقی‌ها می‌تواند نشانه‌ای از تمایل حقیقی‌ها به کاهش ریسک و نقد کردن دارایی‌ها باشد، در حالی که حقوقی‌ها به دلیل دیدگاه بلندمدت‌تر و توانایی تحمل ریسک بیشتر، همچنان به خرید و نگهداری دارایی‌ها پرداخته‌اند.
نقدینگی نیز در این ماه به ‌طور قابل توجهی جابه‌جا شد. خالص جریان نقدینگی نشان داد که در هفته پایانی مهرماه، حقیقی‌ها با خالص خروج نقدینگی 480/211میلیارد ریالی مواجه بودند، در حالی که حقوقی‌ها جریان ورود نقدی مثبت 736/127میلیارد ریالی داشتند. این جریان نقدینگی خروجی از سوی حقیقی‌ها نشان می‌دهد که تمایل به خروج سرمایه و کاهش ریسک میان سرمایه‌گذاران حقیقی بیشتر شده است، در حالی که حقوقی‌ها همچنان نقدینگی خود را به سرمایه‌گذاری در بازار اختصاص می‌دهند.
تعداد سهامداران فعال در مهرماه نیز نشان‌دهنده فعالیت گسترده در بازار سرمایه است. مجموع سهامداران حقیقی و حقوقی به ترتیب 716/440 و 843/1‌نفر بود که نشان‌دهنده توجه گسترده سرمایه‌گذاران به بازار است. این تعداد بالای سهامداران فعال حاکی از مشارکت زیاد سرمایه‌گذاران در خرید و فروش‌های این ماه است که با وجود کاهش شاخص‌ها، همچنان به فعالیت در بازار ادامه داده‌اند.
ارزش معاملات بورس‌های کالایی نیز نشان‌دهنده فعالیت زیاد در این حوزه بود. بازار مشتقه و ابزار نوین بورس کالا با 851/50میلیارد ریال، بازار فیزیکی بورس کالا با 26/755/1میلیارد ریال و بورس انرژی با 457/472/3میلیارد ریال از جمله مبادلات مهم این حوزه بودند. ارزش کل معاملات در بورس‌های کالایی به 252/573/2میلیارد ریال رسید که نشان‌دهنده علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران به این بخش از بازار است.
در مجموع، مهرماه ۱۴۰۳ ماهی پرتلاطم برای بازار سرمایه ایران بود. با کاهش شاخص‌ها، افزایش تمایل حقیقی‌ها به فروش و افزایش فعالیت حقوقی‌ها در خرید، این ماه نشان‌دهنده نوعی تغییر رفتار در میان سرمایه‌گذاران و توجه به گزینه‌های کم‌ریسک‌تر بود.
این تغییرات بیانگر تاثیرپذیری بازار از عوامل کلان اقتصادی و سیاست‌های پولی و مالی است که بر رفتار سرمایه‌گذاران و استراتژی‌های آنها در بازار تاثیرگذار بوده و این روند ممکن است در ماه‌های آینده نیز ادامه یابد.