مناطق آزاد؛ دروازه‌های توسعه صنعتی

فریبرز سعیدی‌کیا*
«در سال‌های اخیر مناطق آزاد در بسیاری از کشورها به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی شناخته شده‌اند. به عنوان مثال، منطقه آزاد شنژن در چین با تبدیل شدن به قطب فناوری جهان، نشان داده است که مناطق آزاد می‌توانند چه تحولی در اقتصاد یک کشور ایجاد کنند.»
ایران نیز با دارا بودن چندین منطقه آزاد، تلاش کرده است تا از این ظرفیت برای توسعه صنعتی و جذب فناوری‌های نوین بهره ببرد. سوال اینجاست، برای رشد و توسعه بیشتر مناطق آزاد کشور چه باید کرد؟
اهمیت مطالعات بازار در توسعه مناطق آزاد
یکی از کلیدهای موفقیت مناطق آزاد، شناخت دقیق از نیازهای بازار و سلایق مصرف‌کنندگان است. مطالعات بازار به شرکت‌های داخلی و خارجی کمک می‌کند با شناخت دقیق‌تر بازار، محصولات و خدمات خود را متناسب با نیازهای مشتریان طراحی و عرضه کنند. این امر منجر به افزایش رقابت‌پذیری محصولات و خدمات ایرانی در بازارهای جهانی می‌شود.به طور مثال در سال‌های اخیر مناطق آزاد چین با اتخاذ استراتژی‌های هوشمندانه و مبتنی بر داده، این کشور را به یکی از قدرت‌های اقتصادی بزرگ جهان تبدیل کرده است‌. یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت اقتصادی آن‌، مطالعات بازار دقیق و گسترده است. این مطالعات به چین کمک کرده است تا نیازها و خواسته‌های مصرف‌کنندگان در بازارهای مختلف را به خوبی شناسایی کرده و محصولات و خدماتی متناسب با این نیازها تولید کند.
شناسایی فرصت‌ها، تطبیق محصولات تولیدی با نیازهای بازار، توجه به بازارهای نوظهور، قیمت‌گذاری مناسب و انتخاب‌های کانال توزیع مناسب و… همه و همه موضوعاتی هستند که باید در مناطق آزاد ایران جدی‌تر به آن نگاه شود تا بتوانیم شاهد رشد اقتصادی بیش از پیش در تولید صادرات‌محور در صنعت به ویژه در مناطق آزاد باشیم.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی؛ موتور محرک رشد مناطق آزاد
سرمایه‌گذاری خارجی نقش بسیار مهمی در توسعه زیرساخت‌ها، انتقال فناوری و ایجاد اشتغال در مناطق آزاد ایفا می‌کند. مناطق آزاد با ارائه تسهیلات و مشوق‌های مختلف، محیطی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم می‌کنند. این مشوق‌ها شامل معافیت‌های مالیاتی، گمرکی و همچنین تسهیلات اداری است.برای تسهیل این روند می‌توان به راه‌اندازی مجموعه ایران اینوست اندیشید؛ مجموعه‌ای که بتوان در کمترین زمان ممکن تمام پروژه‌های سرمایه‌گذاری مهم ایران را ورق زده و با کمترین روند بوروکراتیک‌، دروازه‌های کشور را به روی سرمایه‌گذاران گشود.
کنسرسیوم‌ها: راهکاری برای همکاری و توسعه
تشکیل کنسرسیوم‌ها بین شرکت‌های داخلی و خارجی، یکی از راهکارهای موثر برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. کنسرسیوم‌ها با اشتراک‌گذاری منابع، کاهش ریسک‌ها و انتقال دانش فنی، به رشد تولید و توسعه فناوری کمک می‌کنند.
موفقیت کنسرسیوم‌ها در ایتالیا در توسعه خوشه کسب‌وکارهایی با محوریت پوشاک، غذا، جواهرات، ماشین‌آلات و … بر کسی پوشیده نیست، با حمایت کنسرسیوم‌ها می‌توانیم شاهد‌ اقتصاد مقیاس، تقسیم ریسک، بهبود کیفیت محصولات، تسهیل دسترسی به بازار‌های جهانی، تنوع بخشیدن به سبد صادراتی در نتیجه کاهش وابستگی به نفت‌، اشتغال بیشتر از طریق رشد صنایع کوچک و متوسط را شاهد باشیم.
مناطق آزاد با بهره‌گیری از مطالعات بازار، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تشکیل کنسرسیوم‌ها می‌توانند به عنوان موتور محرک رشد و توسعه صنعتی ایران ایفای نقش کنند. با اتخاذ سیاست‌های مناسب، تقویت زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حمایت از نوآوری و فناوری می‌توان از این مناطق به عنوان پل ارتباطی بین ایران و اقتصاد جهانی بهره برد. با این حال برای دستیابی به این هدف، نیاز به همکاری و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف دولتی، بخش‌خصوصی و دانشگاه‌هاست.
*مدیرکل سابق شهرک‌های صنعتی گیلان