ملزومات نوسازی بافت‌های فرسوده

احسان نیازمند- بافت‌های فرسوده محله‌هایی باهویت، اما ناایمن در دل کلانشهرها هستند؛ مناطقی که دارای زیرساخت‌های لازم برای ساکنان هستند، ولی به دلیل سن بالا مخاطراتی را برای شهروندان به همراه دارند.
برای احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری باید عوامل مختلفی را مورد توجه قرار داد. هدفگذاری برای اصلاحات کالبدی، حمایت‌های اقتصادی دولتی، مشارکت‌های اجتماعی، لزوم وجود مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق و مدون و همچنین انجام پژوهش و مطالعات کافی ازجمله مواردی هستند که باید در این رابطه به آنها توجه کرد.
در ایجاد اصلاحات کالبدی لازم است تا نوسازی و بهسازی و حفظ هویت تاریخی و فرهنگی به صورت هم‌زمان مورد مطالعه قرار گیرند. نوسازی و بهسازی شامل مقاوم‌سازی، مرمت و بازسازی بناهای موجود، تعریض معابر، احداث فضاهای عمومی و تامین زیرساخت‌های مناسب است. به منظور رونق اقتصادی و اجتماعی بافت، می‌توان کاربری‌های جدیدی مانند تجاری، فرهنگی و گردشگری را به آن اضافه کرد، از سویی توجه به معماری سنتی و حفظ عناصر ارزشمند تاریخی و فرهنگی در فرآیند احیا و نوسازی ضروری است.
باید توجه داشت که اعطای وام‌های کم‌بهره، کمک‌های بلاعوض و معافیت‌های مالیاتی توسط دولت می‌تواند به تشویق ساکنان و سرمایه‌گذاران برای مشارکت در نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده کمک کند. با حمایت از کسب‌و‌کارهای محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌توان به رونق اقتصادی بافت‌های فرسوده کمک کرد.
جلب نظر و مشارکت ساکنان در فرآیند برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و اجرا از عوامل کلیدی موفقیت در احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده است. ارتقای سطح آگاهی و مهارت‌های ساکنان نیز می‌تواند به ارتقای کیفیت زندگی و پویایی اجتماعی در این بافت‌ها کمک کند.
نکته مهم درخصوص احیای بافت‌های ناکارآمد شهری این است که برای احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و جامع در سطوح مختلف وجود دارد. وجود هماهنگی و همکاری بین دستگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی برای اجرای برنامه‌ها ضروری است.
برای شناخت دقیق مسائل و چالش‌های بافت‌های فرسوده و ارائه راه‌حل‌های مناسب، نیاز به انجام مطالعات و پژوهش‌های علمی وجود دارد، همچنین تبادل دانش و تجارب بین متخصصان و دست‌اندرکاران امر احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده می‌تواند به ارتقای کیفیت برنامه‌ها و اقدامات در این زمینه کمک کند.
علاوه بر موارد ذکرشده، توجه به نکات دیگری نیز حائزاهمیت است. یکی از این موارد مناسب بودن طرح‌ها و برنامه‌ها با نیازها و شرایط خاص هر بافت است. هر بافت فرسوده ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد، بنابراین برنامه‌های احیا و نوسازی باید متناسب با این شرایط تدوین و اجرا شود. مورد دیگر توجه به حفظ و ارتقای کیفیت محیط‌زیست است. در فرآیند احیا و نوسازی باید به حفظ و ارتقای کیفیت محیط‌زیست توجه ویژه‌ای شود. استفاده از فناوری‌های نوین در زمینه‌های مختلف مانند ساخت‌وساز، انرژی و حمل‌و‌نقل نیز می‌تواند به ارتقای کیفیت و کارایی برنامه‌های احیا و نوسازی کمک کند. با توجه به پیچیدگی و ابعاد مختلف موضوع احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده، دستیابی به موفقیت در این زمینه نیازمند عزم ملی و همکاری همه‌جانبه دولت، مردم و بخش خصوصی است.
ناایمن بودن ۵۲ هزار واحد مسکونی در ۴۷ شهر
به تازگی رییس اداره کل راه‌و‌شهرسازی تهران با بیان اینکه محله اتابک و مینابی در منطقه ۱۵ تهران، محله‌ای است که بخش عمده‌ای از آن در بافت فرسوده قرار گرفته، گفت: در وزارتخانه راه‌و‌شهرسازی با همکاری شهرداری تهران و شهرداران تابعه که حدود ۴۷ شهر شده، برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته و حدود ۵۲ هزار واحد مسکونی یافت شده که ناایمن و دارای مشکلات هستند.
حسین جنتی با تاکید بر اینکه تعدادی از آنها بازسازی شده و با قدرت تمام پیگیر هستیم تا برای اکثر منازل این اتفاق بیفتد، ادامه داد: اجرای پویش نهال نو، خانه نو، به دست تو، برای تو نخستین بخش این طرح بوده و نوسازی واحدها در بخش دوم است که این فرآیند نوسازی با حضور مردم محلات و تلاش و همکاری آنها انجام می‌شود تا بتوانیم با موفقیت، بافت‌ها را از فرسودگی خارج کنیم.
او افزود: بخش بعدی نیز شکل‌گیری و ساخت واحدها با تراکمی که در بسته‌های تشویقی آمده و در کنار آنها فضاهای مناسب شهری که درخور مردم است، مانند عرض مناسب معابر و… نیز باید انجام شود، لذا دولت وظیفه دارد در کنار مردم باشد و تاکنون بیش از ۱۶۰ هزار واحد مسکونی با حمایت دولت ساخته شده که تعداد ۵۰ هزار واحد در بافت‌های فرسوده قرار دارد.
وعده جهش در نوسازی بافت فرسوده طی سال آتی
رییس سازمان نوسازی تهران با بیان اینکه بسته ساخت مسکن با رویکرد نوسازی بافت‌ها و محدوده‌های کارآمد شهری تهیه شده است، گفت: سال آینده با اجرای این بسته شاهد جهش جدی در نوسازی بافت فرسوده خواهیم بود و این موضوع در تولید مسکن استطاعت‌پذیر می‌تواند موثر واقع شود.
سیدمهدی هدایت ادامه داد: سال گذشته در زمینه نوسازی اتفاق‌های خوبی افتاد و در ۹ ماهه امسال نیز منطقه ۱۵ با ۱۳۷ درصد افزایش نوسازی در صدور پروانه نوسازی پیشتاز در تهران به شمار می‌رود، لذا به اطلاع سازندگان ساختمان می‌رسانیم، بخشودگی صد درصدی عوارض تصویب شده که اتفاق خوبی در نوسازی است.
او افزود: در مناطق بافت فرسوده محدوده‌هایی داریم که فاصله‌ای با بافت‌های فرسوده ندارند، اما داخل بافت به حساب آورده نمی‌شوند و در آن مناطق نیز نقشه‌ها تهیه و در شورای شهر نیز مجوزها اخذ شده و اگر بتوانیم آنها را وارد طرح کنیم، مطمئنا رشد خوبی در نوسازی اتفاق خواهد افتاد.
همکاری نکردن بانک‌ها در بهسازی بافت‌های فرسوده
رییس سازمان نوسازی تهران گفت: در مناطق گلابدره، ده ونک، اسلام‌آباد و… و همچنین در کن و نفرآباد که در آنها مناطقی به صورت لکه‌ای، بافت فرسوده دیده می‌شوند نوسازی نیز شروع شده است و در اتابک از برج آینده که همان سال ۱۴۰۳ خواهد شد، نوسازی ۳۵ پروژه آغاز می‌شود، اما موضوع فضای سبز نیز یکی از بحث‌های جدی در زمینه نوسازی بافت فرسوده است، از این ‌رو احداث چندین بوستان را پیش‌بینی و آغاز کرده‌ایم.
هدایت انتخابی شدن ناظر نظام مهندسی را از دیگر مشکلات عنوان کرد، چراکه انتخاب آنها چندین ماه طول می‌کشد و ناظران زیاد مایل نیستند در بافت فرسوده کار کنند و گفت: مورد دوم عدم همکاری بانک‌ها است که زیاد تمایل ندارند وارد این بافت‌ها شوند.
منطقه ۱۵ تهران؛ پیشتاز نوسازی بافت فرسوده
شهردار منطقه ۱۵ با بیان اینکه در این منطقه با حمایت مدیران ارشد شهری ۱۰۰ هزار تن آسفالت در معابر منطقه پخش شده، گفت: ۱۰۰ هزار تن تقریبا برابر با ۱۰۰ کیلومتر جاده بین‌راهی با دو معبر و به میزان هفت برابر میانگین پنج سال گذشته بوده و این موضوع در این منطقه که دارای بخش عمده‌ای در بافت فرسوده است، قابل تحسین به شمار می‌رود.
محمد شیری گفت: پس از رکود کم‌سابقه صدور پروانه ساخت در سال‌های اخیر که اگر ادامه پیدا کند، کل تهران تبدیل به بافت فرسوده می‌شود. خوشبختانه امسال با تعداد هزار و ۵۰۰ پروانه شاهد رشد ساخت‌وساز بودیم، لذا در تهران در حال حاضر با صدور ۵۰ هزار پروانه، وضعیت ساختمان‌های شهر در همین وضع ثابت می‌ماند. او گفت: امسال ۸۶ درصد تحقق درآمد مصوب در این منطقه لحاظ شده است، لذا امیدواریم طی سال آینده بتوانیم کارهای بیشتری انجام دهیم، اما مشکلاتی راجع به سرانه فضای سبز داریم و آن این است علیرغم اینکه سرانه فضای سبز ۳۳ مترمربع و دارای بیشترین مقدار سرانه بین مناطق تهران است، اما به تساوی توزیع نشده و محله‌هایی هستند که حتی یک متر‌مربع هم فضای سبز ندارند.
خطرات طبیعی در کمین بافت‌های فرسوده
معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی با بیان اینکه در وزارتخانه راه‌و‌شهرسازی دستور بر همکاری با شهرداری است و شورای شهرها نیز مطالبه‌گر حقوق مردم هستند، گفت: این نگاه تعاملی که شکل گرفته باعث شده تا شهرداری‌ها در اجرای برنامه‌ها در تمام حوزه‌ها به‌خصوص در حوزه بازآفرینی از دولت جلوتر باشند. گاهی چارچوب‌های قانونی مانند دست‌انداز عمل می‌کنند، اما مسوولان با همیاری و همفکری تسهیل‌گری کرده‌اند تا بازآفرینی صورت بگیرد و شهر تهران هر چه زودتر بازآفریده شود.
محمد آیینی با تاکید بر اینکه در بافت‌های فرسوده امنیت جانی وجود ندارد، به خصوص در زمان بحران‌هایی مانند زلزله که آوار می‌شوند، ادامه داد: آرامش و اشتغال باید در تهران جزو اولویت‌ها باشد و در مورد مشکلات نظام مهندسی در بافت‌های فرسوده نیز مقرر شد خارج از نوبت انجام شود و به صورت انتخابی صورت پذیرد، اما در مورد مساعدت بانک‌ها ۴۰ هزار واحد سهمیه داریم که می‌توانیم به بانک مسکن معرفی کنیم و انشاءالله ظرف یک یا دو هفته آینده معرفی خواهند شد. او افزود: در آخر می‌خواهم از تمام ساکنان منازل بافت فرسوده خواهش کنم هرچه زودتر نسبت به نوسازی خانه‌های خود اقدام کنند. سازندگان در کنار شما هستند و از خانواده‌ها خواهش می‌کنیم که با کمک شهرداری منازل خود را نوسازی کنند و بدانند که اگر همکاری از طرف شهرداری و بانک رخ نداد قابل پیگیری است.