13 - 03 - 2023
ملاحظات امنیت اقتصادی
برخی از کارشناسان معتقدند که افزایش تعامل در این سازمان به بهبود و توسعه تجارت از طریق مرزهای ملی و منطقهای کمک میکند و نیز کشورهایی مانند چین و روسیه به واسطه این سازمان، ابزاری برای توازن و رقابت با هژمونی آمریکا در مناطقی مانند آسیای شرقی، آسیای مرکزی و جنوب آسیا فراهم میآورند. همچنین، چین که ابتکار عمل را در ایجاد و هدایت سازمان منطقهای شانگهای به عهده گرفته، خواهان تثبیت نقش رهبری خود در منطقه با هدف توسعه اقتصادی و اجتماعی (شامل امنیت انرژی و ثبات اجتماعی داخلی) است. روسیه از گسترش و پذیرش اعضای جدید در سازمان حمایت میکند؛ زیرا معتقد است که پذیرش اعضای جدید موجب تقویت مالی سازمان میشود. در واقع، در سال ۲۰۱۳، این سازمان با بودجه حدود ۴ میلیون دلاری اداره میشد که دسترسی به اهداف را برای کشورها دشوار میکرد. در این بین، یکسری مسائل خارج و داخل سازمان وجود دارد که عضویت ایران را تحت تاثیر قرار میدهد. از بعد بیرونی تاکنون فشار آمریکا بر ایران با تحریمهای بینالمللی ازجمله موانع عمده عضویت دائم ایران در سازمان همکاریهای شانگهای است. جدا از این مسائل مقاومت ایران علیه هژمونی آمریکا را میتوان عاملی مهم برای عضویت در سازمان شانگهای به شمار آورد، اما این مساله بهطور رسمی رویکردی ضدآمریکایی به سازمان میدهد که برخی از کشورها از این مساله نگران هستند.
برای مثال، از نظر چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی مانند قزاقستان و ازبکستان، عضویت دائم ایران در سازمان با وجود مزیتهای امنیتی و اقتصادی، همه مسائل سازمان را تحت تاثیر تقابل ایران و آمریکا قرار میدهد. در دستورالعمل پذیرش اعضای جدید، کشورهایی که با تحریمهای سازمان ملل روبهرو هستند، نمیتوانند به عضویت دائم این سازمان درآیند. با تاسیس سازمان همکاری شانگهای یکی از مباحث مهم، واکنش دیگر بازیگران منطقهای و فرامنطقهای به ویژه قدرتهای بزرگ بود. در سالیان گذشته، مهمترین مانع پیوستن ایران به سازمان شانگهای از منظر حقوقی، قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل بود. سازمان ملل با صدور قطعنامه ۲۲۳۱ مبنی بر لغو تحریمهای گذشته، راه را برای پیوستن ایران به سازمان شانگهای هموار کرد. از بعد داخل سازمان، ایران به عنوان رقیب بزرگ روسیه در حوزه تولید نفت و گاز مطرح است و همچنین، چین به عنوان کشور مصرفکننده منابع انرژی، عرصهای برای رقابت میان ایران و روسیه تلقی میشود. کشورهای آسیای مرکزی حضور قدرتهایی مانند ایران، هند و پاکستان را در سازمان شانگهای موجب به حاشیه رانده شدن خود در این پیمان میدانند.
کشورهای قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان به دلیل زبان مشترک، روابط فرهنگی با ترکیه دارند و در این زمینه، ترکیه رقیب ژئوپلیتیک ایران در منطقه شمرده میشود. ازبکستان با تاجیکستان روابط نزدیکی دارد و ایران را تهدیدی علیه منافع خود میداند. موافقت اعضای اصلی این سازمان برای عضویت دائم ایران در این سازمان منطقهای میتواند موفقیتی دیپلماتیک باشد، ولی موانعی در راستای بهرهبرداری از این موفقیت وجود دارد که در این باره میتوان به تروریسم اقتصادی آمریکا و تحریمهای این کشور علیه ایران، خودداری برخی از کشورهای عضو از داشتن روابط اقتصادی گسترده با ایران از ترس تحریمهای آمریکا، عدم پیوستن ایران به افایتیاف، و قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه این سازوکار (موضوعی که یکی از موانع جدی پیش روی ایران در عرصه تبادلات پولی و بانکی است) اشاره کرد.
برخی از کارشناسان معتقدند که باید در عرصه داخلی نیز درکنار اقداماتی مانند مذاکرات هستهای برای احیای برجام و رفع تحریمها، تصمیمات هوشمندانهای اتخاذ شود تا هم روند عضویت ایران در این سازمان تسریع شود و هم ایران بهتر بتواند از این فرصت در راستای منافع اقتصادی و سیاسی خود استفاده کند. عضویت در سازمان همکاری شانگهای در تسکین فشارهای تحریم به ایران کمک میکند. تاثیر عضویت در این سازمان بر وابستگی و عدم وابستگی به دلار برای ایران تاثیرگذار است و ارزش پولهای کشورهای عضو سازمان شانگهای را نیز افزایش میدهد. این اتفاق باعث ایجاد کریدورهای غیربرجامی میشود.
بیتردید عضویت ایران در این سازمان در بعد منطقهای و بینالمللی، پیامدهای سیاسی مثبتی برای ایران در پی دارد. ایران با تکیه بر سازوکار دیپلماسی چندجانبه در قالب سازمان همکاریهای شانگهای میتواند روابط منطقهای خود را توسعه دهد و در برابر فشارهای گسترده سیاسی از سوی دولتهای غربی نیز روی حمایت کشورهای عضو سازمان حساب کند. ایران با عضویت در این سازمان، عملاً انزوای تحمیلی کشورهای غربی علیه خود را در حوزه دیپلماسی و مراودات سیاسی کمرنگ و تضعیف میکند و به واسطه عضویت در این سازمان معتبر بینالمللی، آبروی بینالمللی خود را ارتقا میدهد.
این مساله در نوع خود به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران، یکی از مهمترین دستاوردهای عضویت ایران در سازمان همکاریهای شانگهای تلقی میشود. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که تقویت روابط ایران با کشورهای عضو سازمان که در منطقه پیرامونی ایران قرار دارند، میتواند کمک زیادی به تهران در راستای تحقق منافع ملیاش کند؛ رویکردی که در نوع خود اثر تحریمهای بینالمللی بر ایران را کاهش میدهد و درعین حال، موقعیت و جایگاه منطقهای و بینالمللی ایران را نیز تقویت میکند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد