مفاهیم آلفا و بتا در سرمایه‌گذاری

در دنیای سرمایه‌گذاری، به ویژه در بازارهای بورس، مفاهیم آلفا و بتا از جمله مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که برای تحلیل عملکرد و ارزیابی ریسک سهام یا پرتفوی سرمایه‌گذاری استفاده می‌شوند. این دو مفهوم به عنوان شاخص‌های مالی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا درک بهتری از میزان بازدهی و ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های خود داشته باشند و به‌طور کارآمدتری استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را تنظیم کنند.
مفهوم آلفا
آلفا شاخصی است که میزان بازدهی اضافی یک سرمایه‌گذاری نسبت به بازدهی مورد انتظار آن را نشان می‌دهد. در واقع، آلفا تفاوت بین بازده واقعی یک دارایی (مثل یک سهم) و بازدهی است که براساس یک مدل مالی خاص (معمولا مدلCAPM یا مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای) پیش‌بینی می‌شود.
برای مثال، اگر یک سهم براساس مدل مالی بازده ۱۰‌درصدی را پیش‌بینی کند و آن سهم در واقع ۱۲درصد بازده داشته باشد، آلفای آن سهم برابر با مثبت 2درصد است. برعکس، اگر بازده واقعی سهم کمتر از پیش‌بینی‌ها باشد، آلفای آن منفی خواهد بود. به بیان دیگر، آلفا نشان‌دهنده عملکرد یک سهم یا پرتفوی سرمایه‌گذاری نسبت به شاخص بازار است. به طور معمول، سرمایه‌گذاران و مدیران پرتفو به دنبال کسب آلفای مثبت هستند، زیرا این نشان‌دهنده این است که سهام یا پرتفوی آنها عملکرد بهتری نسبت به انتظار داشته است.
کاربردهای آلفا
مدیریت فعال پرتفوی: سرمایه‌گذاران فعال به دنبال کسب آلفای مثبت هستند و به طور مداوم سعی می‌کنند سهامی را انتخاب کنند که نسبت به بازار بازدهی بالاتری داشته باشد.
ارزیابی عملکرد مدیران سرمایه‌گذاری: آلفا به عنوان یک شاخص کلیدی در ارزیابی عملکرد مدیران سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلفای مثبت نشان‌دهنده عملکرد بهتر مدیر نسبت به بازار است.
مفهوم بتا
در مقابل آلفا، بتا شاخصی است که میزان همبستگی و حساسیت بازدهی یک سهم یا پرتفوی به تغییرات کلی بازار را اندازه‌گیری می‌کند. بتا به ما می‌گوید که یک دارایی تا چه حد در معرض نوسانات بازار قرار دارد. اگر بتای یک دارایی یک باشد، به این معنی است که دارایی با بازار در هماهنگی است؛ یعنی اگر بازار 10‌درصد رشد کند، سهم مورد نظر نیز به طور تقریبی 10‌درصد رشد خواهد داشت و اگر بازار 10درصد افت کند، سهم نیز به همان میزان افت خواهد کرد، اما اگر بتای یک دارایی بیشتر از یک باشد، این نشان‌دهنده نوسان بالاتر آن دارایی نسبت به بازار است، به عنوان مثال اگر بتای یک سهم 5/1 باشد، این سهم در مواجهه با تغییرات بازار به طور متوسط 50درصد بیشتر نوسان خواهد داشت. از طرفی اگر بتای یک سهم کمتر از یک باشد، این به آن معنی است که نوسانات این سهم کمتر از نوسانات کلی بازار است. به عنوان مثال، بتای 5/0 به این معناست که سهم مذکور 50درصد کمتر از بازار نوسان خواهد داشت.
کاربردهای بتا
اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک: بتا شاخصی برای ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار است. این ریسک به نوسانات کلی بازار و عواملی که خارج از کنترل سرمایه‌گذار هستند، اشاره دارد. سهام با بتای بالاتر از یک ریسک سیستماتیک بالاتری دارند، اما در صورت عملکرد مثبت بازار، پتانسیل سودآوری بیشتری نیز خواهند داشت.
تنظیم استراتژی سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاران محافظه‌کار ممکن است سهامی با بتای کمتر از یک را ترجیح دهند تا از نوسانات بالای بازار در امان باشند، در حالی که سرمایه‌گذاران با تحمل ریسک بیشتر، ممکن است به دنبال سهامی با بتای بالاتر از یک باشند تا از پتانسیل بازدهی بالاتر بهره‌مند شوند.