23 - 11 - 2024
مطالبات یک‌طرفه غرب از تهران
حشمت‌الله فلاحتپیشه در گفت‌گو با «جهان‌صنعت»: این قطعنامه ادامه طبیعی از دست دادن فرصت‌های قبل است
علیرضا کیانپور-شامگاه پنجشنبه‌ای که گذشت، در حالی که چند دقیقه‌ای بیشتر تا بامداد جمعه نمانده بود، قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی عضو برجام که با حمایت ایالات‌متحده در دستورکار نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته بود، به تصویب رسید؛ قطعنامه‌ای که توسط انگلیس، فرانسه و آلمان ارائه شد و درنهایت در حالی با 19رای موافق در مقابل سه رای مخالف و 12رای ممتنع به تصویب رسید که علاوه‌بر انگلیس، فرانسه و آلمان که پیش‌نویس این قطعنامه را تدوین کرده بودند و ایالات‌متحده که حامی اصلی تدوین پیش‌نویس این قطعنامه بود، کشورهای اسپانیا، آرژانتین، استرالیا، بلژیک، اکوادور، اوکراین، کانادا، گرجستان، ژاپن، کره‌جنوبی، مراکش، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند و پاراگوئه نیز به آن رای مثبت دادند. همچنین در حالی که در میان 35کشور عضو شورای حکام آژانس، ونزوئلا بهدلیل عدم پرداخت حق عضویت خود، امکان شرکت در این رای‌گیری را نداشت، سه کشور روسیه، چین و بورکینافاسو به این قطعنامه پیشنهادی رای منفی دادند و کشورهای آفریقای جنوبی، هند، پاکستان، اندونزی، برزیل، غنا، تایلند، الجزایر، ارمنستان، بنگلادش، کلمبیا و مصر نیز ۱۲کشوری بودند که به این قطعنامه رای ممتنع دادند.
رایزنی عراقچی در دقیقه 90
این در حالی بود که سیدعباس عراقچی بخش عمده‌ای از ساعات کاری خود در روز پنجشنبه را به رایزنی و مذاکره با کشورهای صاحب حق رای اختصاص داد و سعی کرد این کشورها را از حمایت از قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی عضو برجام و آمریکا بازدارد. عراقچی که بر این اساس با همتایانش از کشورهای غنا به‌عنوان کشوری که رییس شورا را برعهده داشت، مصر، ارمنستان و تایلند صحبت کرده بود، در این گفت‌وگوهای تلفنی جداگانه خواستار مخالفت کشورهای عضو شورای حکام با این قطعنامه شده بود. وزیر امور خارجه ایران همچنین با وزیران خارجه برزیل، آفریقای جنوبی، بنگلادش، الجزایر، بورکینافاسو، پاکستان و فرانسه نیز در این رابطه رایزنی کرده و ضمن تبیین رویکرد سازنده جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تحرکات برخی کشورهای غربی عضو آژانس برای طرح قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران را اقدامی ناموجه خوانده بود که به باور او، می‌تواند موجب اخلال در ایفای وظایف فنی و حرفه‌ای آژانس شود. درنهایت اما در حالی که از میان 11کشوری که عراقچی با وزیران خارجه آنها گفت‌وگو کرد، به‌جز فرانسه که ازجمله سه کشور پیشنهاددهنده این قطعنامه بود، باقی کشورها یا رای ممتنع دادند یا همچون بورکینافاسو با تصویب این قطعنامه مخالفت کردند.
محتوای قطعنامه شورای حکام
در حالی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست اخیر خود قطعنامه پیشنهادی چهار قدرت غربی را به‌عنوان دومین قطعنامه علیه ایران در شش ماه گذشته به تصویب رساند که این قطعنامه از مدیرکل آژانس می‌خواهد تا قبل از نشست بعدی این شورا در ماه مارس {بهار 1404} گزارش جامعی از وضعیت فعالیت‌های هستهای ایران و عدم همکاری‌های جمهوری اسلامی با آژانس ارائه کند. این در حالی بود که درآستانه رای‌گیری شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد پرونده ایران، سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای از ایران خواسته بودند که «نه‌تنها پیشنهاد توقف غنی‌سازی در سطح بالا را ارائه دهد، بلکه فورا ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را نیز از بین ببرد.» همزمان بنابر آنچه دیپلمات‌های حاضر در محل برگزاری نشست اخیر شورای حکام آژانس اعلام کرده‌اند، این قطعنامه ایران را به «عدم همکاری کامل با آژانس» متهم کرده و از تهران می‌خواهد همکاری با آژانس را بهبود ببخشد. بنابر گزارش آسوشیتدپرس، شورای حکام همچنین در بند دیگر این قطعنامه مدیرکل آژانس خواسته تا یک «ارزیابی جامع و به‌روزشده» درباره برنامه هستهای ایران تا بهار سال آتی تهیه کند. شورای حکام در حالی از ایران می‌خواهد تا پاسخ‌هایی درباره کشف ذرات اورانیوم در دو مکان مورد ادعای آژانس ارائه کند که ایران بارها تاکید کرده همکاری کامل را با آژانس انجام داده و به قطعنامه شورای حکام پاسخ فوری خواهد داد؛ وعده‌ای که البته تنها ساعاتی پس از صدور قطعنامه عملی شد.
پاسخ ایران به قطعنامه شورای حکام آژانس
رییس سازمان انرژی اتمی ایران که بلافاصله پس از اتمام روند بررسی پرونده جمهوری اسلامی در نشست شورای حکام آژانس و تصویب قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپا و آمریکا به این اقدام واکنش نشان داد، با صدور دستوری خواستار انجام اقدامات موثر ازجمله «راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته از انواع مختلف» شد. این در حالی بود که وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران با صدور یک بیانیه مشترک به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس واکنش نشان داده و با اشاره به «سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر تعامل سازنده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب حقوق و تکالیف مصرح ذیل معاهده عدم اشاعه و موافقتنامه جامع پادمان» اعلام کردند که «در چارچوب همین رویکرد اصولی، ایران از سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران استقبال کرد و برنامه‌ریزی لازم برای فراهم نمودن زمینه تعاملات بیشتر و موفقیت سفر را انجام داد. سفر مدیرکل آژانس به ایران، دیدارهای وی با مقام‌های عالی جمهوری اسلامی ایران و بازدید از مجتمع‌های غنی‌سازی شهید دکتر علی‌محمدی و شهید مهندس احمدی روشن و مذاکرات صورت گرفته زمینه مناسبی برای تقویت تعاملات ایران و آژانس ایجاد نمود.» وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی همچنین اضافه کردند: «در چنین شرایطی سه دولت اروپایی و آمریکا – که سابقه طولانی در بدعهدی و عدم پایبندی آشکار به تعهدات خود از جمله در قالب برجام و توسل به تحریم‌های ظالمانه و فشارهای غیرقانونی علیه ملت ایران دارند- به‌جای کمک به تداوم فضای سازنده ایجاد شده بین ایران و آژانس، حتی منتظر نتایج سفر مدیر کل آژانس هم نمانده و در یک اقدام تقابلی و ناموجه، قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام ارائه نمودند. البته این قطعنامه از حمایت نیمی از اعضای شورای حکام برخوردار نشد که خود مبین مخالفت آنها با رویکرد سیاسی و مخرب بانیان قطعنامه است.» این بیانیه مشترک که رویکرد تروئیکای اروپا و آمریکا را رویکردی «سیاست‌زده»، «غیر واقع‌بینانه» و «مخرب فضای مثبت ایجاد شده و تفاهم‌های حاصل از آن» توصیف کرده، در ادامه آورده است: «چنین اقدامی، آن هم در زمانی که ایران و آژانس در مسیر تعامل سازنده قرار داشتند، بار دیگر ثابت کرد که سه دولت اروپایی و آمریکا در ادعای خود مبنی‌بر حفظ اعتبار آژانس به هیچ‌وجه صداقت ندارند و موضوع هستهای ایران صرفا بهانه و دستاویزی برای پیشبرد اهداف نامشروع آنهاست.» وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران همچنین با اشاره به دستور محمد اسلامی مبنی‌بر «راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته از انواع مختلف»، این اقدامات جمهوری اسلامی را اقداماتی «در راستای صیانت از منافع کشور و توسعه هرچه بیشتر صنعت هستهای صلح‌آمیز، متناسب با نیازهای روز افزون ملی و در چارجوب حقوق و تعهدات ایران وفق موافقتنامه پادمان جامع» عنوان و در ادامه اعلام کرد: «در عین حال، همکاری‌های فنی و پادمانی با آژانس، مثل گذشته و در چارچوب موافقتنامه پادمان ادامه خواهد یافت.»
تحلیل فلاحتپیشه درباره
قطعنامه آژانس
حشمت‌الله فلاحتپیشه که علاوه‌بر سال‌ها فعالیت در قامت یک استاد برجسته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل با مسائل مختلف حوزه سیاست خارجی و پرونده هستهای ایران آشناست، سابقه چند دوره حضور در مجلس و حتی یک دوره ریاست بر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را در دوره دهم در کارنامه دارد، با اشاره به صدور قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس علیه ایران و واکنش دستگاه دیپلماسی و سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی به آن می‌گوید: «این قطعنامه نشان‌‌دهنده تغییری سریع در مهم‌ترین مساله سیاست خارجی ایران یعنی مساله هستهای است. درواقع پیش از آنکه ایران فرصت‌های خود در حل مساله هستهای را فدای بازیگران ثالث کنند، یک رابطه دوجانبه‌ای را شاهد بودیم که در آن طرف‌های غربی از ایران می‌خواستند در ازای پذیرش بازرسی‌های بیشتر و رقیق‌سازی سوخت هستهای، ما به ازایی در کاهش تحریم‌ها دریافت کند. حال آنکه هم‌اکنون در این قطعنامه جدید شاهد آن هستیم که نوعی ادبیات جدید شکل گرفته که طبق آن، طرفین اروپایی و آمریکایی همان خواسته‌های پیشین را مطالبه می‌کنند اما حاضر نیستند مابه‌ازایی به ایران بدهند.»
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل که معتقد است «صدور قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس درواقع ادامه طبیعی از دست دادن فرصت‌هایی است که در گذشته در اختیار داشتیم و از آنها استفاده نکردیم» در توضیحاتی درباره این فرصت‌های از دست رفته به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «ما در گذشته دست‌کم در دو مقطع خاص تاریخی فرصت‌هایمان را از دست داده‌ایم؛ یک‌بار در سال پایانی دولت روحانی که عملا شاهد بودیم منافع ملی ما قربانی منافع جناح افراطی داخلی شد که حاضر به پذیرش این نبود که هیچ توافقی در دوران ریاست‌جمهوری آقای روحانی انجام شود. نوبت دوم نیز مربوط به زمانی بود که دولت به دست همین جریان تندرو و افراطی بود و باوجود آنکه بار دیگر فرصتی حیاتی برای احیای برجام شکل گرفت اما این‌بار این روسوفیل‌های ایرانی و داخلی بودند که منافع ملی کشور را قربانی جنگ اوکراین کردند و این فرصت تاریخی را از ایران گرفتند.» فلاحتپیشه که معتقد است «پس از آنکه این دو فرصت تاریخی از دست رفت، پرونده هستهای ایران از روی میز مذاکرات کنار رفت»، می‌گوید: «همچنین در ادامه شرایطی که در جامعه جهانی رقم خورد، منجر به آن شد که پرونده هستهای ایران تحت‌الشعاع دو جنگ بزرگ در اوکراین و خاورمیانه قرار گرفت؛ جنگ‌هایی که هیچ‌کدام به منافع ملی ایران نداشت و بزرگ‌ترین آسیب را هم به منافع ملی ما وارد کرد. فراموش نکنیم در آن دوران، به‌ویژه پس از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، اروپایی‌ها اگرچه به‌لحاظ عملی از توانایی قابل‌توجهی برخوردار نبودند اما به هر حال در عرصه و حوزه فعالیت سازمان‌های بین‌المللی، کنار ایران قرار گرفته بودند. با این همه اما اروپایی‌ها نیز در ادامه بهدلیل اشتباهات ایران در گرفتار کردن منافع ملی ایران در جنگ اوکراین، به‌سمت آمریکا رفتند. حال آنکه متاسفانه هیچ تلاشی از سوی مسوولان کشور صورت نگرفت که نشان بدهند ایران در جنگ اوکراین به‌نحوی کاذب درکنار روسیه قرار گرفته است.»
دیدگاه فلاحتپیشه درباره امکان فعال شدن مکانیسم ماشه
فلاحتپیشه همچنین با بیان اینکه «صدور قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس و فراتر از آن، تشدید فشارهای بین‌المللی علیه ایران در سال‌های اخیر ناشی از همان اشتباهاتی است که در گذشته انجام گرفت»، می‌گوید: «در حال حاضر نیز قضیه کاملا مشخص است. درواقع قطعنامه اخیر در حالی از مدیرکل آژانس می‌خواهد در گزارش اسفندماه پیش‌رو این دو مساله را مدنظر قرار دهد که اولا ایران بپذیرد که با رقیق‌سازی سوخت هستهای خود، به‌سمت از بین بردن آن گام بردارد و ثانیا با نظارت‌ها و بازرسی‌های بیشتر آژانس موافقت کند که طبیعی است ایران در شرایطی که مابه‌ازایی در قبال این مطالبات دریافت نخواهد کرد، قادر به پذیرش این خواسته‌ها نیست.» او اضافه کرد: «بنابراین کسانی که در حال حاضر با صدای بلند علیه آمریکا و دیگر کشورهای غربی فریاد می‌زنند، باید ابتدا به همین نحو پاسخگوی هدررفت منافع ملی ایران باشند. به هر حال خباثت کشورهای غربی کماکان وجود دارد اما آنچه منجر به وخامت دوچندان اوضاع شده، همین اقداماتی است که برخی در داخل کشور انجام داده‌اند.»
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل همچنین در پاسخ به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درخصوص تحولاتی که در ادامه مسیر با آن مواجه خواهیم بود و نیز اینکه آیا باید منتظر فعال شدن مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک باشیم، گفت: «بعد از این دو احتمال وجود دارد؛ یکی همان روشی است که در سال2006 میلادی طی شد. درواقع ممکن است کشورهای غربی بسته به اینکه ترامپ در دولت جدید ایالات‌متحده چه سیاستی را پیش بگیرد، به این سمت بروند که پرونده ایران را از شورای حکام آژانس به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع کنند.» او اضافه کرد: «شخصا معتقدم اگر روند تحولات به همین نحو ادامه یابد، این راه را پی نخواهند گرفت چراکه روسیه و حتی چین در شرایط کنونی تمایلی به همکاری به طرفین غربی ندارند اما اگر این روند ادامه یابد و باب مذاکره و حل مشکل میان اروپایی‌ها و ایران باز نشود، امکان اینکه گزارشی منفی علیه ایران ارائه شود و متعاقبا کشورهای اروپایی به‌سمت استفاده از مکانیسم ماشه بروند، بیشتر است چراکه در این صورت نیازی به رای روسیه و چین در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد نخواهند داشت بلکه بلافاصله پس از اجرای مکانیسم ماشه، تمامی تحریم‌های مربوط به شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران بازمی‌گردد و در آن صورت حتی اگر روسیه و چین بخواهند اقدامی برای توقف تلاش کنند، در شرایط انفعالی قرار می‌گیرند چراکه در آن صورت نیاز به آن دارند که پس از یک ماه از اجرای اسنپ‌بک جلسه‌ای در شورای امنیت تشکیل شود که تا آن زمان، طبیعتا کار از کار گذشته است.» فلاحتپیشه در پایان گفت: «نکته آخر این است که متاسفانه در حالی که در گذشته توپ منافع ملی ایران در زمان خودمان بود و به‌راحتی می‌توانستیم این توپ را بنابر خواست خود به چرخش دربیاورد، اکنون توپ منافع ملی ایران در زمین کشورهای غربی قرار گرفته و ابتکار عمل در اختیار آنان است و این بزرگ‌ترین آسیبی است که یک کشور می‌تواند به منافع ملی خود وارد کند.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد