مشکل بنزین ناترازی مدیریتی است

هستی عبادی- افزایش ۲۲ درصدی تولید بنزین در ایران آن هم در ۲ سال گزارش عجیبی بود که وزیر نفت چند روز پیش ارائه کرد؛ عملکردی که بنا به گزارش‌های موجود دست‌کم این ظرفیت از قبل وجود داشته و دولت ظرفیت تازه‌ای در تولید بنزین اضافه نکرده و آنچه تحت عنوان افزایش تولید بنزین اعلام می‌شود درواقع اضافه شدن نفتا به بنزین تولیدی کشور است.
براساس گزارش‌های رسمی، میزان تولید بنزین پالایشگاه‌های کشور چیزی در حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز است که در دولت سیزدهم با افزایش تقاضا برای بنزین، بنزین پتروشیمی‌ها هم به این تولید روزانه اضافه شده است. آنچه وزیر نفت تحت عنوان افزایش تولید بنزین از آن یاد می‌کند، افزایش ظرفیت تازه برای پالایشگاه‌ها نیست، بلکه اضافه شدن بنزین پتروشیمی‌ها به تولید کشور است که در عمل باعث بی‌کیفیت شدن بنزین و آلودگی هوای کلانشهرها شده است.
با این حال وزارت نفت تمایل زیادی به دستاوردسازی دارد. این علاقه به دستاوردسازی آنچنان پرشوق و شور است که اگر تاریخچه‌ای در کار نباشد، بیراه نیست که منتظر باشیم بگویند، کل صنعت نفت در دولت سیزدهم توسعه یافته است!
هرچند برنامه ساخت پتروپالایشگاه‌ها در برنامه‌های توسعه‌ای پیش‌بینی شده، با این حال ساخت یک پالایشگاه در صورت تامین به موقع مالی دست‌کم ۵ سال به طول می‌انجامد و این بدان معناست که تولید نیروگاهی مثل شهید سلیمانی در پایان برنامه هفتم باید به ثمر بنشیند.
موضوع دیگری که کارشناسان نسبت به آن ابراز نگرانی می‌کنند، کمبود منابع لازم برای سرمایه‌گذاری است؛ موضوعی که باعث شده بسیاری از پروژه‌های صنعت نفت روی زمین بماند.
واقعیت تلخ عدم تمایل به سرمایه‌گذاری
فرزین سوادکوهی‌ کارشناس انرژی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: متاسفانه آمارهایی که ارائه می‌شود چندان حقیقی نیست و بیشتر بازی با ارقام است. به نظر من، ما بیشتر دچار ناترازی مدیریتی هستیم تا ناترازی انرژی و هرچه زودتر باید برای تدوین استراتژی انرژی اقدام شود.او با اشاره به مصرف بالای بنزین در کشور و طرح‌هایی که برای واقعی‌سازی قیمت مطرح می‌شود، اظهار کرد: واقعی‌سازی در شرایط کنونی، تبعات خیلی سخت اجتماعی در پی خواهد داشت و طبیعتا باید با توجه به همین مقدار که تولید می‌کنیم، تعادلی در حوزه مصرفمان به وجود بیاوریم. مقوله‌هایی مانند پالایشگاه‌سازی و تولید افزون‌تر بنزین ممکن است نهایتا در مقطع کوتاهی به ما کمک کند، اما نمی‌شود پالایشگاه ساخت که مصرف با تولید برابری کند.وی افزود: با توجه به هزینه‌های بسیار بالای پالایشگاه‌سازی و توسعه صنایع پالایشی که از عهده آن برنمی‌آییم، باید یک جا این نقطه تعادلی ایجاد شود، زیرا هم منابع دولت برای ساخت نیروگاه محدود است و هم بخش خصوصی تمایلی برای این مشارکت در این کار ندارد.سوادکوهی تصریح کرد: این واقعیت تلخ حاکم بر اقتصاد ماست و فقط هم مختص صنعت پالایشگاهی نیست‌؛ ما در کشور در حوزه صنعت با قهر سرمایه‌گذاری روبه‌رو هستیم. بنابراین به اعتقاد من باید در وهله اول با تقویت ارتباطات دیپلماتیک، پنجره‌های حوزه دیپلماسی را باز کنیم و به چند کشور محدودی که ارتباط با آنها خیلی هم برای ما آورده‌های اقتصادی ندارد، اکتفا نکنیم. در وهله دوم، باید با کشورهای صاحب تکنولوژی ارتباط بیشتری داشته باشیم تا بتوانیم در حوزه صادرات بازار بیشتری داشته باشیم و فضا و بستری برای سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد کنیم.
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه به همان نسبت که این فضا باعث ورود تکنولوژی به کشور می‌شود، باعث تحولی در سایر صنایع از جمله صنعت خودروسازی هم خواهد شد، گفت: وقتی خودروسازها پلتفرم‌های بسیار قدیمی را کنار بگذارند که منجر به تولید خودروهای پرمصرف کنونی شده، مصرف بنزین هم متعادل خواهد شد. از سویی اگر اجازه واردات خودرو داده شود و شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی در کشور حضور داشته باشند قیمت‌های جهانی در ایران حاکم باشد، نه لزوما انحصاری که دولت دارد، مردم حق انتخاب بیشتری خواهند داشت و قطعا خودروهایی را استفاده می‌کنند که مصرف کمتری دارد.او با بیان اینکه باید حق انتخاب بیشتری برای مردم ایجاد کنیم تا بتوانند طیف وسیع‌تری از خودروها را تهیه کنند و فقط مجبور به تهیه یکسری خودروهای داخلی با تکنولوژی قدیمی نباشند، گفت: این مساله منجر به پایین آمدن میزان مصرف شده و فرصت تنفسی در اختیار صنعت پالایشی کشور قرار می‌گیرد. این صنایع هم نیاز به بازسازی و نوسازی خطوط تولیدشان دارند و این‌طور نیست که مدام از پالایشگاه‌هایمان تقاضای بیشترین میزان تولید را داشته باشیم و آنها بدون نوسازی فقط تولید کنند.
سوادکوهی تصریح کرد: ادامه این شیوه باعث می‌شود در آینده نزدیک مجددا دچار بحران بسیار بزرگ‌تری در حوزه بنزین شویم و مجبور شویم دوباره هزینه بسیار زیادی را به اقتصاد کشور برای واردات بنزین تحمیل کنیم .
او اضافه کرد: در حال حاضر به علت تحریم‌ها حتی در واردات محدودیت داریم و دیگر نمی‌شود راه‌هایی را که از قدیم طی کرده و به بن‌بست رسیده‌ایم مجددا تکرار کنیم، پس بهتر است در این زمینه تجدید‌نظری داشته باشیم.
خودروهای بی‌کیفیت بنزین را می‌بلعند
سید‌حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی نیز در همین رابطه به «جهان‌صنعت» گفت: ظرفیت پالایشگاه‌های ما برای تولید بنزین چیزی در حدود ۱۰۴ تا ۱۰۷ میلیون لیتر است، ولی دولت می‌تواند با استفاده از ظرفیت پتروپالایشگاه‌هایی مثل نوری، بوعلی و شازند با دریافت فرآورده‌هایی نظیر رافینت، حلال‌ها، لایدن و حتی نفت‌های بقیه پالایشگاه‌ها و پایین آوردن درجه اکتان بنزین حدود ۱۵-۱۰ میلیون لیتر به ظرفیت تولید اضافه کند. با توجه به اینکه در فرمول جدید هم به پالایشگاه‌ها مجوز استفاده پنج درصدی از اتانول داده شده و حتی امکان استفاده از متانول را استاندارد تعیین کرده، لذا اینکه بتوانند مخلوط کنند و بنزین صد بیشتری تولید کنند وجود دارد، ولی لازمه این کار این است که دولت عملا بنزین سوپر را از مدار خارج کند و بنزین یورو۵ به حداقل برساند.
وی افزود: به همین دلیل هم کیفیت کلی بنزین مقداری کاهش پیدا کرده است. دولت برای عبور از این معضل در بلند‌مدت باید تولید را افزایش دهد و با توجه به اینکه سالانه حدود یک میلیون خودرو وارد بازار می‌شود، این میزان خودروی جدید که تقاضای جدید بنزین دارد، قطعا مصرف را افزایش می‌دهد.
حسینی تصریح کرد: در نتیجه افزایش قیمت بنزین ایران با همسایه‌ها هم جذابیت برای قاچاق بیشتر می‌شود.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه یک راهکار برای پاسخ به تقاضا می‌تواند افزایش تولید باشد، افزود: اما قطعا این راهکار نمی‌تواند دائمی باشد و باید نگاهمان به جای نگاه سیستمی، علت و معلولی باشد؛ مجموعه‌ای از راهکارها را به کار بگیریم و برای واردات خودروهای جدید اقدام کنیم و ورود آن را مثل قبل به اسقاط خودروهای قدیمی پرمصرف موکول نکنیم‌. قطعا این کار می‌تواند موثر باشد.
او اضافه کرد: اگر ۳، ۴ میلیون خودروی استاندارد وارد کشور شود، حداقل می‌توانند بیست میلیون لیتر در مصرف بنزین کشور صرفه‌جویی ایجاد کنند و این موضوع کمک می‌کند کیفیت هوا هم بهتر شود، اما در عمل دولت چندان گرایشی برای انجام این کار ندارد.
حسینی با بیان اینکه استفاده از CNG هم می‌تواند راهگشا باشد، گفت: اگر بخشی از مصرف بنزین با LPG جایگزین شود، قاعدتا مصرف هم کاهش خواهد یافت. مجموعه این راهکارها هرچند ممکن است به سرعت به نتیجه نرسد، اما در میان‌مدت می‌توان مشکل ناترازی بنزین را حل کرد .