مسیریابی سرمایه به صنعت

مجید اعزازی – جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی از اردیبهشت سال1397تاکنون، به پاشنه‌آشیل بخش واقعی اقتصاد ایران بدل شده است. بی‌گمان بخشی از ناکامی در جذب سرمایه را باید درون بخش تولید و صنعت جست‌و‌جو کرد و بخشی دیگر را در فضایی فراتر و در اقتصاد کلان و حتی عرصه سیاست داخلی و خارجی کشور سراغ گرفت.
روسای کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران به تازگی در نشستی با رییس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی به برخی موانع فنی و قانونی که عمدتا منشأ داخلی دارد، اشاره کردند. در یک مورد گفته شد، «در دوران برجام، سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به بازار ایران وارد شدند اما فرآیند کاری برای تایید این سرمایه‌گذاری از نظر امنیت ملی حدود شش‌ماه طول کشید که زمان بسیار طولانی است. پس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی باید بتواند این فرآیندهای طولانی را مدیریت کند.»، «به‌روز نبودن سامانه اطلاعاتی سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و عدم امکان دسترسی به اطلاعات این سازمان که هم برای سرمایه‌پذیر و هم سرمایه‌گذار گمراه‌کننده است» یکی دیگر از اشکالات مورد اشاره در این نشست بود. «رفت‌وآمد نمایندگان شرکت‌های خارجی» به ایران با توجه به برخی تحریم‌ها نیز یکی دیگر از موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی نام برده شد.
با وجود این،‌ به باور روسای کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران‌، اگر دولت بتواند جذابیت‌های لازم برای سرمایه‌گذار داخلی را مهیا کند، سرمایه‌گذار خارجی هم برای ورود به بازار ایران با این همه ظرفیت، ترغیب می‌شود.
بورس، راه جذب سرمایه داخلی
مسعود صوفی‌مجید‌پور، اقتصاددان نیز در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» این دیدگاه را تایید کرد و گفت: به‌طور قطع اگر در داخل کشور سرمایه اشخاص حقیقی جذب شود،‌ صنعت و اقتصاد ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز جذاب خواهد شد.
او افزود: مهم آن است که ظرفیت جذب سرمایه در ایران بسیار بالا است. برای اینکه این داستان رخ دهد، هم باید در حوزه سیاسی و هم حوزه اقتصادی تحولاتی صورت گیرد و دولت به‌راحتی و سادگی می‌تواند اقدامات موثری را در این رابطه سامان دهد.
صوفی‌مجید‌پور اظهارکرد: در روزهای یکشنبه و دوشنبه هفته جاری، بیش از 2‌هزارمیلیارد تومان پول وارد بورس تهران شد، آن‌هم با دامنه 3‌درصد! چرا این‌طوری شد؟ فقط به این خاطر که در حوزه سیاسی خبر آمده که قرار است ایران با غرب درباره مسائل هسته‌ای مذاکره کند. همچنین این احتمال قوت گرفته است که در جنگ لبنان و اسرائیل آتش‌بس اعلام شود و از همین رو، احتمال پاسخ نظامی مجددا ایران به اسرائیل کمرنگ شده است. واکنش مثبت به این اخبار به روشنی نشان می‌دهد که کاهش تنش‌های سیاسی می‌تواند زمینه لازم برای جذب سرمایه‌های داخلی را فراهم آورد.
او افزود: بدون شک، تنها راه برای اینکه صنعت ایران بتواند رشد کند و از حالت رکود خارج شود، بورس است. می‌دانیم که اغلب تولیدکنندگان و بنگاه‌های صنعتی در بورس حضور فعال دارند و تزریق سرمایه‌های مردم (اشخاص حقیقی) به بورس، به معنی کمک به حفظ، پایداری و توسعه این بنگاه‌ها است. البته به شرطی که ریسک‌های سیستماتیک سیاسی، اقتصادی و حقوقی بورس حذف شوند.
اثر آرامش سیاسی
به گفته این اقتصاددان،‌ در حوزه سیاسی، برای مردم مسجل شده است که هرچه ایران با سایر جهان تعامل بیشتری داشته باشد، خبرهای مثبت برای رفع تحریم منتشر شود، برجام زنده شود یا برجام جدیدی مورد توافق قرار گیرد، یا به قول آقای لاریجانی FATF در داخل کشور حل‌وفصل شود، آرامش سیاسی بیشتر می‌شود.
صوفی مجیدپور تصریح کرد: مردم ما خیلی هوشمند هستند. اساسا فرض اصلی در اقتصاد نیز همین است که انسان‌ها خردمند هستند و عقلایی عمل می‌کنند و از همین رو به سرعت نسبت به سرنوشت سرمایه، ثروت و دارایی خود واکنش نشان می‌دهند؛ به‌گونه‌ای‌که با مشاهده کوچک‌ترین ریسک در حوزه سیاسی، سرمایه خود را به بازارهای امنی همچون طلا و دلار انتقال می‌دهند. در این حال، اگر نوسان‌هایی از بین برود، پول و نقدینگی در کشور بسیار زیاد است. دیروز (دوشنبه) بورس با دامنه 3‌درصد در حال ترکیدن بود.
از این رو، اگر این نقدینگی به سمت بورس و از این طریق به سمت صنعت هدایت شود، صنعت از رکود خارج می‌شود.
صوفی مجیدپور با اشاره به نامه‌نگاری 25‌استاد اقتصاد در سال‌99‌ مبنی بر اینکه بورس عامل تورم است، اظهار کرد: این نظریه با انتقادات زیادی مواجه و رد شد. بورس در هیچ کجای دنیا عامل تورم نیست. اگر نقدینگی به این بازار نرود، به معنی این است که پول به سمت تولید نمی‌رود و در نتیجه نقدینگی راه خود را به سوی بازارهای غیرمولد و دلالی باز می‌کند و در امور غیرتولیدی صرف می‌شود. از این رو، ‌ضروری است دولت در جامعه آرامش سیاسی ایجاد کند تا با کاهش ریسک‌های سیاسی، مردم به سرمایه‌گذاری در بورس و کارهای مولد ترغیب شوند.
الزامات اقتصادی جذب سرمایه
این اقتصاددان با اشاره به موانع اقتصادی جذب سرمایه گفت: در حوزه اقتصادی، عوامل متعددی از جمله ناترازی بانک‌ها، ‌ناترازی بودجه و نرخ‌های بالای سود در اوراق بدهی دولتی (اخزا حدود 30‌درصد) یا در صندوق‌های با درآمد ثابت (حدود 30‌درصد در‌حالی‌که نرخ سود سپرده بانکی 22‌درصد است) دخیل هستند. در حال حاضر به نظر می‌رسد،‌ آقای همتی، وزیر اقتصاد با سیگنال‌هایی که به بورس می‌دهد و جلب توجه بانک مرکزی تلاش می‌کند نرخ بهره کاهش یابد چراکه فهمیدند بورس به عامل رکود صنعت و تولید تبدیل شده است. از همین رو ضروری است بورس به بازاری بسیار دقیق، شفاف و بدون رانت تبدیل شود و مسوولان بورس نیز این مساله را در دستور کار خود دارند.
او تاکید کرد: دولت باید با وضع قوانین شفاف و ضدرانت، فضای مناسب‌تری را برای فعالیت افراد جامعه در این بازار فراهم کند تا افراد با استفاده از کامپیوتر شخصی در منزل خود بنشینند و کسب درآمد کنند. این فعالیت‌ها به نفع صنایع مختلف از جمله خودروسازی، فولاد و… است.
دیپلماسی اقتصادی در کنار تقویت بورس
این اقتصاددان با بیان اینکه سود یک‌سال شرکت نفتی آرامکو متعلق به عربستان بیشتر از سرمایه کل بازار بورس ما است، اظهار کرد: وقتی سرمایه‌گذاران خارجی چنین بورس ضعیفی را در کشوری با این ظرفیت‌های بزرگ ببینند، برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد و صنعت ایران وارد نمی‌شوند. از این رو، اول باید در داخل کشور، بورس با حذف تنش‌های سیاسی و وضع قوانین تشویقی تقویت شود. صنایع ایران به‌شدت نیازمند نقدینگی و سرمایه داخلی و خارجی هستند. وقتی پول به سمت صنایع برود، بورس با سرعت، بالا می‌رود و به‌تبع آن، اشتغال افزایش می‌یابد و دنیای خارج، این تحولات را می‌بیند و به سرمایه‌گذاری ترغیب می‌شوند.
او افزود: همزمان نقش وزارت خارجه ایران در دیپلماسی اقتصادی بسیار مهم است و این وزارتخانه باید در این حوزه فعالانه عمل کند. بسیار مهم است که در تعاملاتش با بازرگانان خارجی بتواند مساله سرمایه‌گذاری در داخل ایران را تقویت کند. نقش بازرگانان ایران نیز به همین شکل باید باشد.
صنایع جذاب برای خارجی‌ها
صوفی مجیدپور در پاسخ به اینکه کدام صنایع برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب است؟ اظهار کرد: ایران در بسیاری از صنایع مزیت‌های نسبی دارد. در صنایع پتروشیمی، پالایشگاهی و فلزات (فولاد، مس، روی و…) مزیت نسبی داریم. منابع و ظرفیت‌های بسیاری در کشور داریم که در کشورهای عربی وجود ندارد.
او افزود: یکی از جذابیت‌های پرتعداد اقتصاد ایران، صنعت خودروسازی است. اما این صنعت به شدت به تحول در مدیریت نیاز دارد. صنعت خودرو ایران در دوره‌های مختلف برای سرمایه‌گذاران و خودروسازان بزرگ جهان جذابیت داشته است. در قبل از دور جدید تحریم‌ها، ‌ژاپنی‌ها و فرانسوی‌ها آمدند و پا به پای اروپا در داخل ایران‌ خودروهای به‌روز تولید شد. اما الان خیلی عقب هستیم و نیاز به تحولات جدی و به ویژه در سطح مدیریت خودروسازهای بزرگ کشور داریم.
این اقتصاددان تصریح کرد: حقیقت این است که طی 45‌ساله گذشته از صنعت خودروسازی در ایران حمایت شده، اما همه این حمایت‌ها به شکست منجر شده است. حمایت از صنایع حداکثر 10 تا 15‌سال است نه به اندازه‌ای که ایران از صنعت خودرو حمایت کرده است.
باید نظام حکمرانی اجازه دهد به‌تدریج واردات خودروهای نو و دست دوم صورت بگیرد تا فضای رقابتی میان خودروسازهای داخلی و خارجی شکل گیرد. البته باز هم این موارد به رفع تحریم‌ها و تحول در عرصه سیاست خارجی بستگی دارد.