مردمي‌سازي صنعت ساختمان

گروه مسکن- مشکلات و موانع بسیاری بر سر راه ساماندهی بازار مسکن کشور وجود دارد؛ بازاری که سال‌هاست دچار رکود تورمی شده است. مشکلات موجود، دسترسی متقاضیان به واحدهای مسکونی را دشوارتر کرده‌اند. گرانی افسارگسیخته ناشی از تورم عمومی یکی از اساسی‌ترین عوامل بروز نابسامانی در این بازار است. اقدامات دولت‌های گذشته در زمینه ساماندهی بازار مسکن نیز نتایج مطلوبی به همراه نداشته و حتی به افزایش گرانی منجر شده است. علت اصلی این ناکامی‌ها، دستوری بودن این اقدامات و عدم پیروی از قواعد اقتصادی است.
تورم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصادی ایران است که به افزایش قیمت‌ها در تمامی بخش‌ها، از جمله مسکن منجر شده است. افزایش قیمت مصالح ساختمانی و هزینه‌های ساخت‌و‌ساز، قیمت نهایی واحدهای مسکونی را بالا برده و دسترسی به مسکن را برای اقشار متوسط و کم‌درآمد دشوار کرده است. نوسانات اقتصادی و سیاسی در کشور، باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و فعالان بازار مسکن شده و منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش شده است.
در چنین شرایطی بسیاری از سیاست‌های دولت‌های گذشته، به جای پیروی از قواعد علمی و اقتصادی، دستوری بوده‌اند و نتیجه‌ای جز افزایش نابسامانی در بازار مسکن نداشته‌اند.
یکی از راهکارهای اصلی برای کاهش قیمت مسکن و افزایش دسترسی به آن، افزایش تولید و عرضه واحدهای مسکونی است. دولت می‌تواند با فراهم کردن تسهیلات و مشوق‌های مالی، سرمایه‌گذاری در ساخت‌و‌ساز را افزایش دهد. این مشوق‌ها می‌توانند شامل کاهش مالیات‌ها، ارائه تسهیلات بانکی با بهره کم و کاهش هزینه‌های صدور مجوز ساخت باشند.
دولت باید نقش تسهیل‌گر را ایفا کرده و زیرساخت‌های لازم را برای بخش خصوصی فراهم کند. این اقدامات شامل فراهم کردن زمین‌های مناسب برای ساخت‌و‌ساز، بهبود سیستم حمل‌و‌نقل و زیرساخت‌های شهری و کاهش بوروکراسی و موانع اداری در صدور مجوزهای ساخت‌و‌ساز می‌شود.
یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل قیمت مسکن، کنترل تورم و ایجاد ثبات اقتصادی است. دولت باید سیاست‌های اقتصادی کلان را به گونه‌ای تنظیم کند که منجر به کاهش تورم و افزایش ثبات اقتصادی شود. این اقدامات می‌توانند شامل کاهش نقدینگی، مدیریت نرخ بهره و کنترل قیمت ارز باشند.
دولت همچنین می‌تواند با ایجاد و توسعه پروژه‌های مسکن اجتماعی به اقشار کم‌درآمد کمک کند تا به واحدهای مسکونی دسترسی پیدا کنند. این پروژه‌ها باید با استفاده از منابع مالی دولتی و با همکاری بخش خصوصی اجرا شوند و به گونه‌ای طراحی شوند که کیفیت زندگی ساکنان را بهبود بخشند.
توسعه سیستم‌های مالی و اعتباری که بتواند به مردم کمک کند تا با بهره‌مندی از وام‌های مناسب به خرید مسکن بپردازند نیز یکی دیگر از راهکارهای مهم است. این سیستم‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که اقشار مختلف جامعه به خصوص اقشار کم‌درآمد، بتوانند از آنها بهره‌مند شوند.
مدت‌هاست که بازار مسکن ایران با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است که نیازمند اقدامات جامع و علمی برای ساماندهی است. دولت جدید باید با پیروی از قواعد اقتصادی و با نقش تسهیل‌گری، زیرساخت‌های لازم را برای بخش خصوصی فراهم کند. افزایش تولید و عرضه مسکن، کنترل تورم، تقویت بخش مسکن اجتماعی و توسعه سیستم‌های مالی و اعتباری از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به بهبود وضعیت بازار مسکن و افزایش دسترسی مردم به واحدهای مسکونی منجر شوند.
در همین راستا یک کارشناس مسکن گفت: بهترین روش برای مدیریت حوزه مسکن کشور، ارائه خدمات روبنایی و فراهم کردن زیرساخت‌ها از جمله عرضه زمین برای مردمی‌سازی است.
عباس جهانبخش، عضو هیات عملی دانشگاه هنر اصفهان درخصوص راهکار برون‌رفت دولت چهاردهم از بحران مسکن گفت: دولت‌های گذشته، مدل‌های مختلفی از شیوه‌های متفاوت برای حل بحران مسکن را استفاده کرده‌اند. از مدل حصر زمین شهری و در نتیجه گران کردن شهر و مسکن مهر تا مدل واگذاری زمین برای ساخت خانه‌های یک طبقه در نهضت ملی مسکن از انواع شیوه‌هایی بوده که در این سال‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. در نتیجه همه این تجربیاتی که در این سال‌ها کسب شده، بیشترین سرعت ساخت برای واگذاری زمین به مردم و مردمی‌سازی مسکن بوده است. مدلی که دولت سیزدهم با عملگرایی به آن رسید.
او افزود در حالی که معادلات نظری حرکت به سمت مردمی‌سازی را درست نمی‌دانست اما در عمل بود که دولت متوجه شد هر‌چه در ساخت مسکن ورود نکند، مردم رضایت بیشتری دارند و محلی برای اختلاف بین مردم، پیمانکار و نارضایتی از دولت ایجاد نمی‌شود چون اگر یکی از طرفین به تعهد خود عمل نکند، دولت باید پاسخگو باشد.
جهانبخش در مورد بهترین مدل تولید مسکن برای گذر از بحران این روزهای مسکن به مهر گفت: بهترین روش فراهم کردن زیرساخت‌ها و ارائه خدمات روبنایی از جمله عرضه زمین برای مردمی‌سازی است. البته نیاز است یک وجه جمعی وجود داشته باشد.
آقای عبدالعلی‌زاده در زمان وزارت اعتقاد داشتند، نباید به محدوده شهرها حتی یک وجب اضافه شود تا شهر گران شده و از مهاجرت به آنها جلوگیری شود. بالطبع، این یک روش است ولی در مقابل آن می‌توان خانه خوب با قابلیت تولید و اشتغال را در مناطقی که از منظر آمایش سرزمینی مناسب هستند، اعطا کرد تا تقاضای مهاجرت به شهرهای بزرگ پایین بیاید.
این کارشناس مسکن تصریح کرد: یعنی به جای آنکه زندگی در شهرهای بزرگ را گران کنیم تا به آنها مهاجرت نشود، می‌توان در دیگر مناطق کشور جذابیت‌های بیشتری ایجاد کرد تا نیاز به مهاجرت به شهرهای بزرگ وجود نداشته باشد. دولت سیزدهم نیز با همین نگاه در «بنیاد مسکن» به دنبال جذابیت‌هایی از این دست و در نتیجه مهاجرت معکوس بود.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان درباره چگونگی ایجاد شهرهای جذاب جدید در دولت سیزدهم توسط بنیاد مسکن بیان کرد: دولت سیزدهم قول ساخت یک‌میلیون واحد روستایی را داد و شورای عالی مسکن نیز مصوب کرده بود تا جای ممکن، این مسکن‌ها معیشت‌محور باشند. به بیان دیگر، به جای آنکه روستا را به یک شهر کوچک تبدیل کنند، امکانات تولید صنایع کوچک‌مقیاس، دامی، زراعی و باغی را در روستاها نگیرند به عنوان نمونه می‌توان به روستای قشلاق زنجان اشاره کرد که در آن منطقه، عرضه خانه‌هایی با متراژ ۴۵۰ متری انجام شد. همچنین مسیر دامی از مسیر انسانی جدا شد که در نتیجه آن امروز چند‌هزار رأس دام در این منطقه وجود دارد و آنجا خوش نشین نشده است. شرایط به گونه‌ای بوده که در این روستا امروز کسی جویای شغل نیست و همگی راضی هستند. دیگر روستاها نیز بهتر است از همین مسیر بگذرند.
این کارشناس مسکن در ادامه تاکید کرد: پیشنهاد می‌شود، دولت هرگز به سمت تصدی‌گری مسکن نرود. زمین را به مردم واگذار کند و خود در نقش تسهیل‌گر و ناظر ظاهر شود. در آخر نیز به جای آنکه جذابیت را از کلانشهرها با گران کردن، بگیرد، گیرایی زیست مناطقی که براساس آمایش سرزمینی برای ساخت مناسب هستند را بالا برده تا مهاجرت به کلانشهرها کاهش پیدا کند چون براساس آمارها گران کردن شهرها عامل جلوگیری از مهاجرت به آنها نشد.
جهانبخش گفت: در حالی که همین گران کردن شهرها پیامدهای منفی مانند سختی زندگی مردم، بالا رفتن سن ازدواج، ایجاد بی‌عدالتی، ایجاد مشکلات فرهنگی و حاشیه‌نشینی را ایجاد کرد. با همه این مواردی که بیان شد می‌توان نتیجه گرفت، تنها راهکار ایجاد شغل به شکل اشتغال کوچک‌مقیاس و مردم پایه برای شهرهای کوچک است که جذابیت در این شهرها ایجاد کرده و آنها را مولد می‌کند.