مذاکره در سایه بی‌اعتمادی

محمدرضا ستاری- جو بایدن و شی چین پینگ روسای‌جمهوری آمریکا و چین در حالی قرار است فردا (چهارشنبه) در سانفرانسیسکو با یکدیگر دیدار کنند که چنین ملاقاتی در سایه سنگین جنگ اوکراین، اختلاف واشنگتن و پکن بر سر تایوان و همچنین جنگ خانمان‌سوز غزه قرار گرفته است. این دو، یک سال قبل در اندونزی با یکدیگر دیدار کردند و حالا شی قرار است پس از ۶ سال دوباره به آمریکا سفر کند؛ زمانی که علاوه بر تشدید تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین، موضوعات و مناقشات مختلفی از جمله مسائل ژئوپلیتیکی نیز به مناسبات واگرایانه دو کشور اضافه شده است.
در این میان برخی از کارشناسان معتقدند سفر شی به ایالات‌متحده که به منظور شرکت در نشست سران اتحادیه سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-پاسیفیک (APEC) است در نوع خود اتفاقی مثبت در رابطه با روابط دو قدرت بزرگ بین‌المللی محسوب می‌شود؛ با این حال شاهد بودیم که سال گذشته بلافاصله پس از دیدار شی با بایدن در اندونزی، ایالات‌متحده محدودیت‌های گسترده‌ای را در صادرات فناوری‌های پیشرفته به چین اعمال کرد؛ امری که با هدف قطع دسترسی چین به تراشه‌های نیمه‌هادی و کنترل پیشرفت این کشور در زمینه هوش مصنوعی انجام شد. در این راستا شن دینگلی محقق روابط بین‌الملل در شانگهای در گفت‌و‌گو با روزنامه گاردین توضیح می‌دهد: در مورد مساله زنجیره تامین، اگر ایالات‌متحده به محدودیت‌های صادرات تراشه‌های پیشرفته ادامه دهد، قطعا تاثیر منفی بر توسعه صنعت الکترونیک چین خواهد داشت.
اهمیت واقعیت سیاسی بر واقعیت اقتصادی
علاوه بر این شاهد هستیم که در سطح جهانی جو ژئوپلیتیکی بسیار پیچیده و پرتنشی وجود دارد که این امر در روابط میان پکن و واشنگتن تاثیرات منفی قابل ملاحظه‌ای داشته است. نمونه‌های این موضوع را می‌توان در جنگ اوکراین، مناقشات بر سر تایوان و نیز جنگ کنونی غزه مشاهده کرد؛ به‌طوری که کارشناسان معتقدند با توجه به شرایط کنونی، واقعیت‌های سیاسی برای پکن اهمیت بیشتری نسبت به واقعیت‌های اقتصادی دارد.
ایستادن در کنار پوتین در جنگ اوکراین، موضع پکن درخصوص توقف درگیری‌ها و اعمال آتش‌بس در غزه به نفع فلسطین وقتی با مساله واگرایی‌ها در تایوان پیوند می‌خورد، مولفه‌هایی را به روابط میان دو کشور اضافه می‌کند که بعید به نظر می‌رسد به سادگی واشنگتن و پکن بتوانند با توجه به راهبرد امنیت ملی خود از آنها عبور کنند.
فضای زیادی برای تغییر وجود ندارد
جود بلانشت از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی به روزنامه گاردین می‌گوید: پکن فضای زیادی برای تغییرات اساسی در روابطش با آمریکا نمی‌بیند، اما نکته مهم این است که با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که قرار است سال آینده برگزار شود، شاید آخرین فرصت میان دو کشور باشد تا بتوانند قبل از یک تحول اساسی در فضای سیاسی ایالات‌متحده موضوع تنش‌ها به خصوص در رابطه با تایوان را تا حدودی کاهش دهند.
به همین دلیل است که نشریه نشنال اینترست در تازه‌ترین گزارش خود آورده است: کمک‌های نظامی جدید آمریکا به تایوان به صورت فراتر از حمایت‌های سنتی واشنگتن از تایپه، سیگنالی قوی از سوی دولت بایدن به پکن ارسال می‌کند مبنی بر اینکه آمریکا عزم خود را برای مقابله با چین در تنگه تایوان و دریای چین جنوبی جزم کرده است. در واقع از آنجا که دو کشور راهبردهای متفاوتی را در مورد مسائل جهانی و به خصوص تایوان دنبال می‌کنند، به گفته کارشناسان فضای بسیار اندکی برای مذاکره در مورد تایوان وجود خواهد داشت، یعنی نه‌تنها موضع کلامی و اعلامی پکن در مورد تایوان تغییر نمی‌یابد، بلکه دولت بایدن هم در آستانه انتخابات بعید است تسلیم فشارهای پکن در این خصوص شود.
در نتیجه با توجه به فضای بی‌اعتمادی میان رهبران دو کشور به احتمال زیاد مسائل مهمی از جمله تایوان، اوکراین و جنگ غزه جای خود را به مواردی از جمله گفت‌و‌گوهای آب‌و‌هوایی، اشاعه تسلیحات و همچنین موضوعات اقتصادی و تجاری خواهد داد.