مدیترانه شرقی در بیم و امید

«جهان‌صنعت»- در حالی که هنوز آتش‌‌ جنگ بر سر لبنان برقرار است، از سویی دیگر صدای پای آتش‌بس نیز به گوش می‌رسد. طبق اعلام منابع خبری، احتمال برقراری آتش‌بس در این دور از مذاکرات میان طرفین، که به وسیله میانجی‌ها صورت می‌پذیرد، از هر زمان دیگری بیشتر بوده و باید دید که رهبران سیاسی هر دو ‌طرف چه فرمانی را برای فرماندهان نظامی خود مخابره خواهند کرد. در همین راستا، خبرگزاری رویترز به نقل از چهار ‌منبع بلندپایه لبنانی در روز دوشنبه گزارش داد که جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات ‌متحده آمریکا و امانوئل ماکرون، رییس‌جمهوری فرانسه قرار است خبر آتش‌بس را ظرف 36‌ساعت آینده (سه‌شنبه شب) اعلام کنند. این خبرگزاری به نقل از جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرد که توافق نزدیک است، اما تا زمانی که همه چیز (درخصوص محتوای آتش‌بس) حل و فصل نشود، هیچ کاری انجام نخواهد شد. از طرفی دیگر ریاست‌جمهوری فرانسه نیز مدعی شد که روند گفت‌وگو میان نمایندگان اسرائیل و حزب‌الله پیشرفت خوبی داشته است. با این همه، معلوم نیست که این توافق احتمالی و آینده آن، با توجه به مفادی که در آن مطرح شده است، چه نتیجه‌ای درپی خواهد داشت؟
دو طرف از آتش‌بس چه می‌خواهند؟
در همین راستا، گفتنی است که هرکدام از طرف لبنانی و اسرائیلی خواسته‌های مشخصی از این توافق احتمالی دارند. از سوی بیروت، این موضوع مطرح شده است که رژیم صهیونیستی مناطق جنوبی لبنان را سریعا ترک کرده و ادوات و نیروهای نظامی خود را از آنجا تخلیه کند. از طرفی دیگر، تل‌آویو نیز خواستار عقب رفتن حزب‌الله در جنوب لبنان تا رودخانه لیتانی، جلوگیری از بازسازی و تجهیز دوباره آن در سراسر این کشور، استقرار ارتش لبنان در مرزهای جنوبی لبنان با اراضی اشغالی و بازگشت مجدد و ایمن ساکنان مناطق شمالی اراضی اشغالی به خانه‌هایشان است.
درواقع این طرح آتش‌بس که از طرف واشنگتن پیگیری می‌شود، رجوع به قطعنامه ‌1701 شورای امنیت سازمان ملل در سال ‌2006 میلادی است که به جنگ 33‌روزه حزب‌الله و اسرائیل پایان داد. بنابر این طرح، حزب‌الله 32‌کیلومتر از مزرهای شمالی اراضی اشغالی دور شده و تل‌آویو نیز مجاز است به اهدافی که از منظر آن تهدید به شمار می‌آیند، حمله کند. به همین جهت جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا 3 ‌روز پیش گفت که این اتحادیه آماده است ۲۰۰‌میلیون یورو به ارتش لبنان کمک کند تا نیروهای بیشتری را در جنوب این کشور مستقر کند. بورل در ادامه گفت که در جریان گفت‌و‌گوی خود با نخست‌‌وزیر لبنان درباره چگونگی ارائه کمک مالی و تکنیکی این اتحادیه به ارتش لبنان صحبت کرده است. وی پس از دیدار و گفت و گو با مقام‌های لبنانی در بیروت، خواستار اعمال فشار بر اسرائیل و حزب‌الله برای پذیرش فوری پیشنهاد آتش‌بس شد.
آتش‌بس؛ چقدر دور، چقدر نزدیک؟
با این حال جریان‌های سیاسی و رجال مطرح طرفین، نظرات و دیدگاه‌های خاص خود را به این توافق احتمالی دارند. در همین راستا الیاس نیکولاس بو صعب، جانشین رییس پارلمان لبنان، روز دوشنبه به رویترز گفت که هیچ مانع جدی و خاصی برای اجرای این توافق وجود ندارد، مگر اینکه نظر نتانیاهو در این خصوص عوض شود. از سویی دیگر جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا نیز اعلام کرد که به توافق نزدیک است، اما تا زمانی که همه مسائل مطروحه برطرف نشود، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. با این حال اما طیف‌های راست‌گرای اسرائیلی به شدت از پذیرش احتمالی این توافق توسط کابینه نتانیاهو شدیدا انتقاد می‌کنند. به گزارش روزنامه گاردین، ایتمار بن گویر، وزیر امنیت عمومی اسرائیل گفته است که تل‌آویو هم اکنون فرصت فوق‌العاده‌ای برای پیاده‌سازی و تحقق اهدافش در جنوب (نوار غزه) و شمال (لبنان) داشته و اگر توافق را بپذیرد یک فرصت تاریخی را از دست خواهد داد. البته گفتنی است که این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که اسرائیل نیز متحمل هزینه در این جنگ شده و با مواجه شدن با موانع جدی برای تحقق اهداف از پیش مطرح شده‌اش برخورد کرده است.
سخنگوی دولت رژیم اسرائیل به خبرگزاری رویترز اعلام کرد که حتی درصورت تایید و اجرای توافق آتش‌بس با لبنان نیز دستان اسرائیل برای انجام عملیات در لبنان باز بوده و تل‌آویو در این خصوص آزادی عمل خواهد داشت. با این همه مشخص نیست که آیا حکومت لبنان و حزب‌الله با توجه به وجود این بند به سوی این توافق پیش می‌روند؟ یا اینکه در پشت پرده توافقاتی صورت پذیرفته و سیاست‌های اعلامی و اعمالی اسرائیل در این خصوص متفاوت است؟ زیرا حزب‌الله نشان داده که اگر قرار باشد تل‌آویو دست به اجرای عملیات بزند، آن را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.
آینده منازعات و ضمانت توافق پیش رو
به هرحال اگر مشکلی در تصمیم طرفین به وجود نیاید، قرار است تا توافق مطرح شده ظرف همین روزها نهایی شده و اجرا شود؛ توافقی که درصورت پیاده‌سازی شامل یک آتش‌بس ۶۰‌روزه و نظارت کمیته‌ای به ریاست واشنگتن بر اجرای آن در مرحله اول است. همچنین از سویی دیگر، برخی از تحلیلگران معتقدند که این توافقنامه و ضمانت اجرای آن با 2 مانع اصلی روبه‌رو است. نخست اینکه مفاد این قرارداد در همان سال 2006 هم حتی به صورت کامل اجرا نشد و همین موضوع باعث شد تا انتظاراتی که از قطعنامه 1701 و نقش نیروهای حافظ صلح در اجرای آن می‌رفت، محقق نشود. از طرفی دیگر دومین مانع پیش روی این قرارداد نیز مربوط به موضوع روی کار آمدن ترامپ است. برخی از کارشناسان معتقدند که هرچند ترامپ نیز همچون بایدن به دنبال مهار اسرائیل و فرونشاندن آتش تنش‌ها در خاورمیانه است، اما با این حال معلوم نیست که قرار است تا این امر را چگونه پیش ببرد؟ بنابراین باید دید که تصمیمات و اقدامات طرفین از سویی و روی کار آمدن ترامپ تا یک ماه و نیم آینده، به چه نحوی بر مناسابات اسرائیل- لبنان و معادلات خاورمیانه تاثیر خواهد گذاشت؟