16 - 06 - 2022
مخاطرات آشتی بایدن و بنسلمان
آرزو فرشید- درهمپیچیدگی مذاکرات هستهای و روابط تنشآلود ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی اگرچه این روزها مورد توجه است اما تنها مشکل ما نیست. به نظر میرسد که اوضاع در منطقه و حتی جهان به نحوی پیش میرود که خوشایند ما نباشد. از یک طرف صهیونیستها فشار را بیشتر کرده و یک روز با گروسی ملاقات میکنند و یک روز خواستار تشکیل نیروی نظامی منطقهای علیه ایران میشوند؛ از طرف دیگر بایدن رهسپار منطقه میشود و با مقامات سعودی همدست میشود! این اوضاع نه عادی به نظر میرسد و نه خوب. به خصوص اگر تاکیدات مکرر رافائل گروسی بر اینکه افزایش تنشها به نفع هیچ کسی نیست را هم در نظر داشته باشیم. یا حواسمان باشد که آمریکاییها قطعنامه نه چندان تند اخیر را پیامی به ایران دانستهاند و آن پاسخ قاطع ایران به آن، میتواند موجب افزایش تنشها شود.
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بینالمللی در گفتوگو با «جهانصنعت» ضمن در نظر گرفتن همین نکات و مسائل، به شرح مخاطرات پیشرفت امور بر این مدار و آثار احتمالی آشتیکنان بایدن و بنسلمان میگوید.
ند پرایس اعلام کرد که صدور قطعنامه پیامی به ایران بود. به نظر شما پیام مورد اشاره دقیقا چه بود؟ با توجه به پاسخ طرف ایرانی فکر میکنید که این پیام به درستی دریافت شده است؟
کار به جایی رسیده بود که راهی غیر از صدور قطعنامه وجود نداشت. من قبلا هم در گفتوگویی به «جهانصنعت» گفته بودم که ما دو نوع قطعنامه داریم. قطعنامه تنبیهی و قطعنامه اخطاری. آژانس هم به نظر من راهی غیر از صدور این قطعنامه اخطاری نداشت. منتها واکنش ایران خیلی شدیدتر بود و دست به اقدامی زدیم که غرب و طرفهای مذاکره قدری دچار بهت و حیرت شدند. به نظر من ضرورتی هم نداشت که تا این حد با شدت واکنش نشان دهیم. مثلا جمع کردن همان ۲۷ دوربین کافی بود. در واقع در این قضیه کنش و واکنش متناسب هم نبود.
فکر میکنید که این وضعیت موجب پایان مذاکرات خواهد بود؟
پرونده مذاکره نه از طرف ایران و نه از طرف آمریکا بسته نشده است. اگرچه برخی خبرگزاریها معتقدند که سفر بایدن به اورشلیم و ریاض ممکن است وضعیت خاورمیانه و به خصوص خلیج فارس را دچار دگرگونیهای امنیتی و نظامی کند.
شما معتقدید که چنین تغییری ایجاد میشود؟
این تحلیل شاید تا حدودی قابل قبول باشد. یکی از خبرگزاریهای آمریکا یک ماه قبل اعلام کرد که حلقه امنیتی در منطقه خاورمیانه شکل خواهد گرفت که اعضای آن عبارتند از ترکیه، عربستان، اردن، اسرائیل، مصر و امارات. اگر اینطور شود وضعیت واقعا تغییر خواهد کرد.
در ایران به این شرایط چقدر توجه میشود؟ رویکرد فعلی متناسب با این اوضاع است؟
مقامات ما نیز حتما از این اوضاع مطلع هستند. در واقع شرایط چندان مطلوب نیست. به نظر من ایران باید در این شرایط از سیاست انتقامجویانه خود قدری فاصله بگیرد. چراکه هر روز به اشکال مختلف مسائلی در منطقه به زیان ما شکل میگیرد.
بنابراین من به عنوان یک کارشناس معتقدم با توجه به شرایط نامناسبی که در داخل داریم نباید اجاره دهیم که فضای بینالمللی و منطقهای نیز آغشته به نارضایتیهایی شود که یک اجماع بینالمللی علیه ما شکل بگیرد.
اتفاقا آقای گروسی هم این روزها تاکید دارد که افزایش تنشها به نفع کسی نیست. به نظر شما وضعیت در مسیر متشنجتر شدن است؟ نتیجه این افزایش تنشها چه خواهد بود؟
آقای گروسی اصرار دارد که دوباره مذاکرات را از سربگیریم برای اینکه هر دو کشور یعنی هم آمریکا و هم ایران به حل این مشکل احتیاج دارند و نمیتوانند این وضعیت را تحمل کنند. بنابراین اکنون یک دیپلماسی گسترده پنهانی بین ما و غربیها در جریان است.
آقای امیرعبداللهیان نیز در نشست خبری با همتای پاکستانی به این موضوع اشاره کرد. بنابراین میتوان گفت که همه روزنهها بسته نشده است. هم آژانس و هم آمریکا مایل هستند که مذاکرات ادامه یابد.
شما گفتید که این اخطارها و هشدارهای طرف غربی در کنار واکنشهای ایران ممکن است یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد کند یا یک حلقه امنیت علیه ایران بسازد. نتیجه تشکیل این حلقه امنیتی به صورت ملموس برای مردم چه خواهد بود؟
اگر هر دو طرف ایران و آمریکا اعلام کنند که مذاکرات با شکست مواجه شده و به خصوص اگر به خاتمه مذاکرات رسمیت بدهند، وضعیت اقتصادی ایران به مراتب بدتر از الان خواهد شد. حجم تحریمها علیه ما بیشتر خواهد شد و ممکن است که نارضایتیهای داخلی از اینکه الان هست، گستردهتر شود.
نگاه به شرقی که مسوولان مورد تاکید قرار میدهند، در چنین شرایطی به کار نخواهد آمد؟
شرق آنقدر گرفتار است که شاید نتواند پاسخ نیاز ما را بدهد. در حال حاضر هم روسیه و هم چین گرفتار مسائل خود هستند. ضمن اینکه نگاه به شرق از ابتدا اشتباه بوده است چون این کشورها هیچ نقش سازندهای در هیچ کشوری نداشتهاند. اصلا سابقه نداشته که روسیه کشوری را به سوی توسعه ببرد. روسیه حتی در زمان اتحاد جماهیر شوروی هم هیچ کشوری را در مسیر توسعه قرار نداده است درحالی که غربیها خیلی این کار را کردهاند، مثلا کره جنوبی. بنابراین معتقد هستم که به هیچ وجه نباید زیربار خروج از اناپیتی برویم.
عاقبت خروج از انپیتی چه خواهد بود؟
دقت کنید که مردم ما مثل مردم کرهشمالی نیستند. موقعیت ژئوپولیتیک ما هم با کرهشمالی فرق دارد. ما در یک منطقه بحرانزده هستیم و اگر دست به چنین اقدامی بزنیم آن اجماع منطقهای به صورت خیلی عمیق و گستردهای علیه ما شکل خواهد گرفت.
ممکن است که با خطر حمله نظامی یا تهدید به حمله نظامی مواجه باشیم؟ وزیر دفاع رژیم صهیونیستی گویا درخواست تشکیل یک نیروی دفاعی در مقابل ایران به رهبری آمریکا را مطرح کرده بود.
بالاخره این سفر بایدن خیلی پیام دارد و ممکن است مشکلات زیادی را ایجاد کند. قطعا او سفر نمیکند که فقط به عربستان بگوید نفت بیشتری تولید کنید. بنابراین این آشتیکنان بین بایدن و شیخ سلمان خیلی پیام دارد. به نظر من این اشکال جدید حلقههای امنیتی در منطقه ما میتواند زیانبخش باشد. این است که اگر رژیم صهیونیستی گنبد آهنین در شیخنشینهای خلیج فارس ایجاد کرده، ممکن است در پس آن پایگاههایی ایجاد کرده باشد و به احتمال زیاد هم این کار را کرده است. بنابراین دشمن شماره یک ما که رژیم صهیونیستی است اکنون کنار گوش ما رسیده و این خیلی خطرناک است. یعنی ما هر اندازه که در قضیه برجام بر مواضع خود پافشاری کنیم و نپذیریم که برجام احیا شود، به نفع آنها خواهد بود.
مواضع ایران و اصرار به مواضعی که از نظر طرف مقابل موجب افزایش تنش است، بر چه مبنایی اتخاد میشود؟ آیا در ایران وضعیت خطیر کنونی به درستی درک نشده یا این تصور وجود دارد که همه این مسائل خطر جدی برای ما نخواهد بود؟
خیلیها منفعت خود را در این میبینند که همیشه شرایط حساس باشد. بنابراین شاهد این وضعیت هستند. البته ما در این مذاکرات خوب پیش رفتیم اما بحث خروج سپاه از تحریم بود، که چالش درست کرد. به نظر من تیم مذاکرهکننده میخواستند با این دستاورد برای خود سپری در مقابل مخالفان داخلی احیای برجام درست کنند.
اما مقامات ایرانی اخیرا مدام تاکید میکنند که گره اصلی در روند مذاکرات بحث تحریمهای سپاه نیست.
اگر اینطور بود که برجام احیا شده بود. پیشنویس که آماده بود! حتی آقای امیرعبداللهیان در داووس گفت که نود و شش درصد پیشنویس حاضر بود و ما هم موافق بودیم. ایران در این شرایط باید قدری عقبنشینی کند و برای همین بحث خروج سپاه از تحریم را کمرنگ کرده است.
با وجود اقدامات ایران در قبال قطعنامه آژانس که خود شما هم گفتید تندتر از قطعنامه بود، فکر میکنید که ایران در حال عقبنشینی است؟!
بله اقدامات ایران خیلی شدید بود. حتی سوال من این است که اگر قطعنامه تنبیهی صادر شود، چه خواهیم کرد؟ آیا باز هم مجلس میگوید که کارشناسان آژانس بروند و دوربینها را جمع کنیم و از انپیتی خارج شویم؟! مگر میشود که از انپیتی خارج شد و این پیام را داد که بیایید به ما حمله کنید یا ما را بیشتر تحت فشار قرار دهید. من اصلا از این رویکرد ایران متعجب هستم و به نظرم حرفها و مواضعی مثل خروج از انپیتی بیشتر یک ژست سیاسی است.
معتقد هستید که ما ناگزیر به عقبنشینی در برخی موارد هستیم، اما آیا با وجود مواضع رسمی ایران فکر میکنید که واقعا این امر صورت خواهد گرفت؟
دقت کنید که خروج سپاه از فهرست تحریمها و فهرست تروریستی امکانناپذیر است. آنهایی که میگویند اقتصاد را به برجام گره نمیزنیم هم اشتباه میکنند. من قبلا هم گفتهام که احیای اقتصادی ما بدون برجام اصلا میسر نیست. مساله دیگر این است که مشکل ما با غرب اصلا برجام نیست. برخی تصور میکنند که اگر برجام احیا شود، از فردا مشکلات ما با غرب حل شده و همه شروع میکنند به سرمایهگذاری در مملکت ما. در حالی که ما به خاطر مسائل موشکی و منطقهای با غرب اختلاف اساسی داریم لذا اگر ما بدون توجه به این مسائل برجام را احیا کنیم، ممکن است برجام در سال ۲۰۲۴ با آمدن یک آدم دیگر مثل ترامپ به هم بخورد. ما باید فکر اساسی و بنیادی کرده و نوع نگاه خود را با دنیا تغییر دهیم و درک کنیم که این سیاستها موفقیتی نداشته است.
از این فضای توصیهای فاصله بگیریم، در قالب پیشبینی فکر میکنید که در ادامه وضعیت کنونی در حوزه برجام در آینده نزدیک شاهد چه اقدامات و تحولاتی خواهیم بود؟
فکر میکنم که برجام بالاخره ناچار است که یک سر و صورتی پیدا کند. قدری ایران و قدری آمریکا عقبنشینی خواهند کرد تا این مانع برداشته شود. احیای برجام امتیاز بالایی برای بایدن است که الان در جریان انتخابات هستند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد