مبلمان شهری، هویت شهر است!

امیرحسین روان*- مبلمان شهری را می‌توان به عنوان یکی از عناصر زیبایی‌شناسی و راحتی در شهر تعریف کرد که هویت یک شهر را منعکس می‌کند و فضای شهری را برای زیستنی مطلوب‌تر مهیا می‌کند. مبلمان شهری یکی از عناصر مهم در شهر است که به‌منظور بهبود کیفیت زندگی شهری، ایجاد محیطی راحت و قابل اعتماد و متناسب با نیازهای کاربران طراحی می‌شود.
برای طراحی این عناصر، عوامل اجتماعی، اقتصادی، ساختار فرهنگی و معماری شهر باید مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد و مهم این است که مبلمان شهری با بافت شهری و با ساختار فرهنگی شهر منطبق باشد. هویت، به‌منظور تضمین بقا و پایداری محیط‌های تاریخی حائز اهمیت است.
بسیاری از شهرها با فرهنگ‌های معماری قدیمی و بافت تاریخی، قطعا ملبس به مبلمان شهری متفاوتی از شهرهای مدرن هستند. در این زمینه ابتدا می‌پردازیم به اشیایی که ذهن مخاطب را در شهر برای شناسایی هویتش می‌نوازد:: ازجمله موارد مبلمان شهری علاوه‌بر ساختمان‌ها و آسمان خراش‌هایی که مجوز ساخت‌وسازشان را از شهرداری‌ها می‌گیرند و جدای از پرداختن به نحوه ساخت‌وسازهایی که به صورت عمومی در یک شهر یا یک محله مورد تایید عموم قرار گرفته و فراگیر شده است، سنگفرش هر خیابان و پیاده‌رو، نقاشی‌های روی ساختمان‌ها و فضاسازی شهری که با چیدن مجسمه‌ها و کشیدن نقاشی‌ها بر در و دیوار شهر نمایان می‌شوند، میز و نیمکت پارک‌ها و معابر، سطل‌های زباله‌ای که در معابر مختلف قرار می‌گیرند و به‌وضوح برای کاربری‌های متفاوت شهری ازجمله پارک‌ها، مترو و خیابان انواع گوناگون دارند، پلاکاردها و تبلیغات ارائه شده در جای‌جای شهر، فواره‌ها، گلدان‌ها، چیدمان درختچه‌های وسط بلوارها و … است که هویت شهر را می‌سازد و می‌شناساند. این مهم را می‌توانیم هنگام قدم زدن در خیابان‌های یک شهر باستانی مثل یزد که رنگ‌وبوی فضای شهرش سنتی است و علاوه‌بر اینکه با بادگیرهای معروفش مزین شده است، مبلمان شهری هم چشم را با همان رنگ‌های آبی کمرنگ و پررنگ به‌کار گرفته شده در گنبدهای نیلگون آثار تاریخی‌اش می‌نوازد، در مقایسه با شهر شلوغی مثل تهران که رفت‌وآمدهای متعدد و پرترافیکش باعث شده تابلوهای تبلیغات از در و دیوار شهر بالا بروند یا وقتی در خیابان‌های شهری مثل بوشهر قدم می‌زنیم مجسمه لنگرهای سفید یادآور می‌شود به ساحل خروشان شهر سری بزنیم، همه و همه قدری از روح دمیده شده در شهر را می‌نمایانند.
مبلمان شهری در بطن شهر و خیابان در قلب یک فضای کاملا عمومی، وظیفه‌ای مثال‌زدنی دارد؛ زیرا از لحاظ محیطی، زیبایی شناختی و همچنین کاربردی برای خدمت به همه شهروندان با هر ایده و سلیقه‌ای مورد مصرف است و ساکنانش اجازه می‌دهند در فضای عمومی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
مبلمان شهری همگونی که بتواند هماهنگی و همگونی زیبایی داشته باشد، فضاهای عمومی را قادر می‌سازد تا شهروندان خود را بیشتر پذیرا باشند و رضایت ضمنی در اهالی شهر ایجاد کند. طراحی شهری، تمام ویژگی‌های شهر را منعکس می‌کند و ضرورت یک شهر این است که جامعه به محیط زندگی و کیفیت زندگی مناسب برسد. شهرها در آستانه یک تحول بزرگ هستند و باتوجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تغییرات جمعیتی و نگرانی‌های زیست‌محیطی، زندگی شهری آماده است تا هوشمند شود و در آینده انقلابی در نحوه طراحی و استفاده از مبلمانی شهری خواهیم داشت. نیمکت‌هایی را تصور کنید که به عنوان ایستگاه‌های شارژ گوشی‌های همراه شما عمل می‌کنند، یا ایستگاه‌های اتوبوسی که اطلاعات لحظه‌به‌لحظه ورود را نشان می‌دهند و اینترنت اشیا می‌تواند مبلمان شهری را به مرکز اطلاعات کوچک تبدیل ‌کند و داده‌های ارزشمندی را برای استفاده کاربران ارائه کند.
سالانه کنفرانس‌های متعدد بین‌المللی برای طراحی مبلمان شهری در دنیا برگزار می‌شود تا نحوه تاثیرگذار مستقیم تک‌تک اجزای یک مبلمان شهری را برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان بررسی کند و بتواند با ارائه و طراحی و اجرای ایده‌های نوین برای پایداری زیست‌محیطی و تقویت حس همیاری اجتماعی گام مثبتی برای شکل‌دهی به شهرها و رونق بیشتر فردای جامعه در راستای مشارکت‌پذیری همه شهروندان بردارد.
امید است بتوانیم برای آنکه زندگی اجتماعی سالم‌تری داشته باشیم کوچک‌ترین مشترکات قابل استفاده در شهرمان را مورد نقد و بررسی قرار داده و در بهبود کیفیت زندگی شهری‌مان دخیل باشیم، شاید یک پیشنهاد ساده از یک مصرف‌کننده و شهروندی که در خیابان‌های شهر پیاده‌روی می‌کند و او را متوجه نکته‌ای خاص می‌کند بتواند برای آینده طراحی بخشی از مبلمان شهری چاره‌ساز باشد.
* مدیر بخش خصوصی