10 - 01 - 2022
قزاقستان در آتش و خون
گروه جهان- ناآرامیهای قزاقستان که از هفته گذشته از شهر ژانا ئوزن در استان مانگیستائو اوسکایا (مین قشلاق) در جنوب غربی این کشور و در اعتراض به قطع یارانه و افزایش قیمت گاز مایعی آغاز شد که سوخت غالب خودروها را در این کشور تشکیل میدهد، نه تنها موجب شد این استان نفتخیز ساحل دریای خزر که تا پیش از این با اشتهار شهر بندریاش اوکتائو (آقداغ) و کنوانسیون معروف آن شناخته میشد در رسانههای جهان مطرح شود، بلکه قزاقستان و تحولات شهر آلماتی پایتخت سابق و نورسلطان (آستانه سابق) پایتخت جدید این کشور را نیز در صدر اخبار رسانهها قرار داد.
کشوری که پایتختش به نام رییسجمهور سابق که کماکان قدرتمندترین چهره سیاسی این کشور گره خورده و چند سالی است نام «نور سلطان» بر خود گرفته و معمولا آنقدر آرام بوده که جز با خبر پرتاب فضاپیماهای روسی از پایگاه بایکونور آن و یا خبر روند مذاکرات ایران- روسیه- ترکیه درباره سوریه راهی به اخبار رسانههای جهان نداشت، حال یک هفتهای است خود به منشا تولید خبر تبدیل شده است.
اکنون شهر آلماتی کاملا تحت محاصره ایستهای بازرسی با ماشینهای زرهی و نیروهای نظامی است؛ همچنین در جریان ناآرامیها تاکنون ۵۱۰۰ نفر بازداشت و بیش از ۲۰۰ میلیون دلار خسارت به قزاقستان وارد شده است.
در خروجی آلماتی، ماشینها بازرسی و اسناد و مدارک بررسی میشوند. گاه به گاه صدای شلیک شنیده میشود، اما با این حال، تیراندازیها نسبت به روزهای گذشته کاهش یافته است. گزارشگران تلویزیونی مکررا از مردم خواستهاند در مناطقی که نیروهای مسلح با تظاهراتکنندگان درگیر هستند، از پنجره خانههایشان فاصله بگیرند.
برخی از فروشگاههای موادغذایی بازگشایی شدهاند اما شهروندان میگویند که هنوز نان در دسترس نیست. همچنین هنوز مشکلاتی مربوط به پول نقد در این شهر وجود دارد. اتاق ملی کارآفرینان قزاقستان اعلام کرد، ناآرامیهای گسترده قزاقستان در روزهای اخیر مجموعا بیش از ۲۱۲ میلیون دلار خسارت به بار آورده است.
پیشتر، یرلان تورگومبایف، وزیر کشور قزاقستان گفت که غارتگران بیش از ۱۰۰ تاسیسات تجاری و بانکی را در قزاقستان غارت کرده و بیش از ۲۰۰ میلیون دلار خسارت به بار آوردهاند. همچنین به گفته وزیر کشور قزاقستان، حدود ۳۰۰ نفر در تلاش برای خروج از مرزهای قزاقستان بازداشت شدند.
روسیه بازیگر اصلی بحران قزاقستان
بعید به نظر میرسد که ورود نیروهای «پیمان امنیت جمعی» به خاک قزاقستان بتواند در پایان دادن به آشفتگیهای اخیر در این کشور نقش مثبتی ایفا کند، بهویژه اینکه رهبری این نیروها را روسیه برعهدهدارد و همین امر باعث نگرانی از تکرار سیاستهای قبلی مسکو در اعزام نیروها برای حفظ صلح میشود؛ نیروهایی را که روسیه در چند سال اخیر بهمنظور حفظ صلح و امنیت به آبخازیا، اوکراین و نقاط دیگر منطقه فرستاد، بدون اینکه نشانهای از زمان خروج آنها در افق پدیدار باشد، در همانجا مستقر شدهاند و تصمیمی برای بازگشت ندارند.
در واقع، روسیه بازیگر اصلی بحران کنونی قزاقستان است. در حالی که مسکو در بیانیههای خود از معترضان و مقامهای قزاقستان میخواهد برای دستیابی به یک راهحل مسالمتآمیز در چارچوبهای سیاسی موجود گفتوگو کنند، اما بعید است که ولادیمیر پوتین، سرنگونی نظام سیاسی در کشور بزرگ همسایه را به دلایل اقتصادی و سیاسی داخلی بپذیرد. بنابراین، ممکن است ماموریت واقعی نیروهای پیمان امنیت جمعی که در اطراف پایگاه فضایی بایکونور و در برخی از نقاط مهم و راهبردی در نورسلطان، پایتخت آن کشور مستقر شدهاند، حمایت از دولت قاسم جومارت توقایف، رییسجمهوری قزاقستان در سرکوب تظاهرات و ترغیب دولت به ندادن امیتاز به اعتراضکنندگان باشد.
از نخستین ساعات آغاز ناآرامیهای قزاقستان در روز دوم ژانویه ۲۰۲۲، دیدگاههایی مطرح شد مبنی بر اینکه هدف از تظاهراتی که به دلیل افزایش قیمت سوخت در کشوری غنی از نفت و گاز راهاندازی شد، در واقع محاصره روسیه از جنوب است و تصمیم غرب درباره سایر کشورهای آسیای مرکزی که از لحاظ قدرت و ثروت در مقایسه با قزاقستان اهمیت کمتری دارند، به زودی در چارچوب یک عملیات راهبردی بزرگ، مشخص خواهد شد.
کارشناسان بر این باورند که جنوب روسیه آخرین بخشی از منطقه است که شاهد امتداد انقلابهایی خواهد بود که هدف آنها در ظاهر ایجاد اصلاحات سیاسی و اجتماعی است، اما هدف پنهان آنها سرنگونی روسیه و قرار دادن آن تحت سلطه غرب است. دلایلی را که آنها در این زمینه مطرح میکنند این است که کشورهای بالتیک از سمت شمال غربی و اوکراین از جنوب غربی روسیه را در محاصره قرار دادهاند و تنها جنوب آن باقی مانده است و با آغاز آشفتگی و ناآرامی در جنوب، حلقه محاصره روسیه تکمیل میشود.
در اینصورت آزادی روسیه از سمت شرق به اقیانوس آرام و از شمال به اقیانوس منجمد شمالی محدود خواهد شد، بهویژه اینکه مسکو معتقد است که حق دارد از منابع انرژی در این مناطق بهرهبرداری کند.
از سوی دیگر، برخی بر این باورند که سرنگونی دولت قزاقستان، طرح پکن برای ایجاد جاده ابریشم جدید یا بهاصطلاح «ابتکار کمربند و جاده» را با تهدید روبهرو میکند، زیرا قزاقستان با داشتن موقعیت محوری در تقاطع جادههای منتهی به روسیه و اروپا، میتواند نقش مهمی در پیشبرد این پروژه بزرگ ایفا کند.
نورسلطان نظربایف رییسجمهوری پیشین قزاقستان از زمان به قدرت رسیدن در سال ۱۹۹۱، پیوسته در تلاش برای جلب رضایت همه نیروهای تاثیرگذار در منطقه بود، روابط عالی را با مسکو حفظ کرد و زبان روسی را به عنوان زبان رسمی در کشوری که حدود ۲۵ درصد جمعیت آن را روسها تشکیل میدهند، به رسمیت شناخت. البته، روسهای ساکن قزاقستان در دهههای۵۰ و۶۰ قرن گذشته در چارچوب کارزار «احیای زمینهای بکر» که نیکیتا خروشچف، رهبر شوروی راهاندازی کرده بود، به آنجا آمدهاند.
او همچنین روابط خوب را با چین حفظ کرد و دو کشور همکاریهای مشترکی را در زمینه تجارت نفت و گاز آغاز کردند و در حال حاضر نیز یک خط لوله بین دو کشور درحال توسعه است. حتی ایالاتمتحده نیز از سیاست باز نظربایف بیبهره نماند؛ شرکت «شورون»، دومین شرکت بزرگ نفتی آمریکا و یکی از بزرگترین شرکتهای نفتی در سطح جهان، ۳۷ میلیارد دلار در میدان عظیم نفتی تنگیز قزاقستان سرمایهگذاری کرد و این پروژه به باور کارشناسان برای دهها سال آینده به فعالیت ادامه خواهد داد. علاوه برآن، خطوط انتقال نفت این میدان از روسیه عبور کرده و به دریای سیاه میریزد و این امر بهنوبه خود مسکو را نیز راضی نگه میدارد.
واکنش تند روسیه به اظهارات بلینکن
از طرفی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در اظهارنظری توجیه روسیه برای اعزام نیروهای صلحبانش به قزاقستان بعد از وقوع چند روز ناآرامی در این کشور حوزه آسیای مرکزی را به چالش کشیده و گفت: یک درسی که تاریخ معاصر ارائه کرده این است که وقتی روسها به خانه شما بیایند، وادار کردنشان به ترک آنجا بسیار سخت میشود.
وزارت امور خارجه روسیه این صحبت بلینکن را اظهارات توهینآمیز مرسوم توصیف و او را متهم به تمسخر رخدادهای غمانگیز قزاقستان کرد. این وزارتخانه تصریح کرد، واشنگتن باید به سراغ تحلیل سوابق مداخلات خودش در کشورهایی نظیر ویتنام و عراق برود.
این وزارتخانه در کانالش در پیامرسان تلگرام نوشت: اگر آنتونی بلینکن اینقدر عاشق درس های تاریخ است باید این را نیز حساب کند که وقتی که آمریکاییها در خانه شما هستند زنده ماندن و حفاظت از خود در برابر دزدی و تجاوز میتواند دشوار شود. این درس را نه فقط تاریخ معاصر بلکه کل مدت ۳۰۰ سالی که از تشکیل کشور آمریکا گذشته به ما یاد میدهد.
این وزارتخانه خاطرنشان کرد، استقرار اخیر نیروهای صلحبان در قزاقستان یک پاسخ مشروع به درخواست قزاقستان از سازمان پیمان امنیت مشترک، سازمانی متشکل از کشورهای متعلق به اتحاد شوروی سابق و روسیه، برای پشتیبانی است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد