فرار سهامداران قدیمی

«جهان‌صنعت»‌- آنچه در سال ۱۴۰۲ برای بازار سرمایه رخ داد، نه توسعه این بازار بلکه کوچک‌تر شدن آن و حتی فرار بخشی از افرادی بود که به‌ طور سنتی در بورس سرمایه‌گذاری می‌کردند. به نظر می‌رسد نگرش سیاستگذار به بازار سرمایه مبنی بر تورم‌زا بودن آن و همین‌طور مقررات و دستورالعمل‌های دست‌وپاگیر و خلق‌الساعه همگی باعث شد که سال ۱۴۰۲ از منظر راهبردی هم سال خوبی برای بازار سرمایه نباشد. «جهان‌صنعت» در گفت‌و‌گو با یک کارشناس و تحلیگر بازار سرمایه به دلایل افول بازار سرمایه در سالی که گذشت پرداخته است.
مریم محبی کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ شاهد این امر بودیم که تمایل بانک مرکزی به سمت اعمال و افزایش سیاست‌های انقباضی بود که این کار با هدف کاهش تورم از یک طرف و از طرف دیگر با هدف کاهش نقدینگی کشور بدون دست‌اندازی به اجزای نقدینگی باعث ایجاد رکود در کشور در دستور کار قرار گرفت. منظور از رکود، رکود اقتصادی است. سیاست‌های بانک مرکزی برای ایجاد سیاست انقباضی بدون دست‌اندازی در اجزای نقدینگی اثر خود را روی شرکت‌های اقتصادی گذاشت. در این فضا شرکت‌های بورسی برای ادامه فعالیت تجاری‌شان دچار چالش‌های جدی شدند.
او ادامه داد: افزایش نیازشان به سرمایه در گردش از یک طرف و منفی‌تر شدن نرخ بهره حقیقی از سوی دیگر اثر مطلوبی روی این شرکت‌ها نداشت، بنابراین انتظار سودآوری از شرکت‌ها در سال ۱۴۰۲ کاهش پیدا کرد. در بخش سازمان بورس عملکرد بسیار ضعیفی را شاهد بودیم. اتفاقاتی که در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ مشاهده کردیم و بعد از آن سکوت سازمان و عدم حمایت از سهامداران خرد، سهامداران را عصبانی کرد و آنها را به این نتیجه رساند که سازمان حامی سهامداران خرد نیست، بنابراین نداشتن عملکرد از سمت سازمان بورس، بازدهی خوبی برای فعالان بازار سرمایه نداشت. در بخش تحریم‌ها شاهد افزایش هزینه‌های تحمیلی ناشی از تحریم بر زندگی مردم و اقتصاد بودیم.
محبی تصریح کرد: دولت برای کاهش کسری بودجه به صورت رسمی با فروش اوراق و با استفاده از قیمت‌های دستوری چشم امید به بازار سرمایه داشت تا از این طریق بتواند بخشی از ناترازی خود را جبران کند. شاهد افزایش صندوق‌ها در بازار سرمایه با هدف افزایش رقابت‌پذیری در بازار سرمایه بودیم که این کار هم نتیجه عکس داد. در نهایت افزایش نرخ بهره بازار بدون ریسک به ۳۰ درصد و مداخله بانک مرکزی و صدور مجوز نرخ‌های ۳۰ درصدی، فشار مجددی را بر بازار سرمایه آورد. بحث سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی و عملکرد ضعیف سازمان و افزایش فشار ناشی از تحریم‌ها، بهره‌مندی از بازار سرمایه برای جبران کسری بودجه و افزایش صندوق، نرخ بهره و… همگی عواملی بودند که در سال ۱۴۰۲ به نفع بازار سرمایه ارزیابی نمی‌شوند.
این کارشناس بورس افزود: ۷۰ درصد بازار سرمایه را شرکت‌های کوچکی تشکیل می‌دهند که ارز این شرکت‌ها با دلار فعلی حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ این عدد یک‌دهم سود خالصی است که شرکتی مثل آرامکو در سال ۲۰۲۳ داشته، یعنی کل ارزش ۷۰ درصد بورس ما معادل یک‌دهم سود خالص شرکت آرامکو عربستان است. با این عدد می‌توان ۷۰ درصد صنایع بورسی ایران را خریداری کرد. این عمق فاجعه را نشان می‌دهد. این نشان می‌دهد که بازار سرمایه ایران به صورت مستمر در حال کوچک‌تر شدن و کم‌ارزش‌تر شدن است. چنانچه عزم جدی برای بهبود شرایط بازار سرمایه از مسیر سیاستگذاری درست و به رسمیت شناختن استقلال بازار سرمایه را مشاهده نکنیم، انتظار نداریم که شرایط برای بازار سرمایه تغییر کند. برای همین است که نگرش دولت به بازار سرمایه باید تغییر کند و سیاست‌های درست با هدف حمایت از سهامداران و شرکت‌های بورسی اتخاذ شود.
محبی در بخش دیگری از صحبت‌هایش عنوان کرد: در سال ۱۴۰۲ بازار سرمایه عملکرد خوبی نداشت و حتی توانست قدیمی‌ترهای این بازار را هم فراری دهد و این بازار که می‌تواند به عنوان بخش مولد اقتصادی تاثیرگذار باشد و نقش مهمی را در فضای اقتصادی ایفا کند، در حال کوچک‌تر شدن و ضعیف‌تر شدن است. در فضای اقتصادی هم شرایط متفاوتی را نمی‌بینیم. در سال‌های اخیر کشور با دشواری‌های مختلفی مثل تامین ارز مورد نیاز برای کالاهای اساسی، غذا و دارو، تجهیزات پزشکی و نهاده‌های دامی و کشاورزی برای اقشار کم‌درآمد و تامین ملزومات تولیدکنندگان برای تولید و ایجاد اشتغال و ارتباط با کشورهای منطقه و دنیا مواجه بوده است، از این رو لازم است دستگاه‌های اجرایی با در نظر گرفتن اولویت‌های اقتصادی و استفاده از رویه‌های علمی متناسب به صورت دقیق و هدفمند برای پیشبرد اهداف اقتصادی برنامه‌ریزی کنند. نقش بازار سرمایه در بهبود اقتصاد کشور جدی گرفته نشده و همچنان شاهد این هستیم که برخی افراد دولتی مبنی بر تورم‌زا بودن بورس اظهار‌نظر می‌کنند و همین رویکرد باعث فشار بیشتر بر بازار سرمایه و جلوگیری از بزرگ شدن آن شده است.