غفلت از صنعتی‌سازی مسکن

گروه مسکن- بخش بزرگی از جمعیت ایران با معضل تامین مسکن مناسب روبه‌رو هستند؛ مشکلی که به دلایل فراوانی ازجمله روش‌های سنتی ساخت‌وساز، سال‌هاست حل نشده باقی مانده است. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان با استفاده از فناوری‌ها و روش‌های نوین ساخت‌وساز به موفقیت‌های چشمگیری در این حوزه دست یافته‌اند، ایران همچنان در استفاده از فناوری‌های مدرن عقب مانده و از ظرفیت‌های نوین در این عرصه بهره‌برداری کافی نمی‌کند.
روش‌های سنتی ساخت‌وساز در ایران، با وجود قدمت و سازگاری نسبی با شرایط اقلیمی، از جهات متعددی ناکارآمد است. این روش‌ها باعث طولانی شدن فرآیند ساخت‌وساز، افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت نهایی ساختمان‌ها می‌شوند. در ادامه به برخی از این مشکلات می‌پردازیم.
در روش‌های سنتی، زمان ساخت یک پروژه مسکونی به طور قابل ‌توجهی طولانی‌تر از روش‌های مدرن است. این تاخیر نه‌تنها باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود، بلکه توانایی پاسخگویی به تقاضای روزافزون مسکن را نیز محدود می‌کند.
از سویی ساخت‌وساز سنتی به دلیل استفاده ناکارآمد از منابع و نیروی کار، هزینه تولید هر واحد مسکونی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، نوسانات قیمت مواد اولیه و کمبود مدیریت کارآمد نیز بر این هزینه‌ها تاثیر می‌گذارد. در روش‌های سنتی، به دلیل نبود استانداردهای مشخص و عدم نظارت کافی، کیفیت نهایی پروژه‌ها اغلب پایین‌تر از حد انتظار است. این موضوع در بلندمدت باعث افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات می‌شود.
عدم استفاده بهینه از مصالح ساختمانی در روش‌های سنتی به هدررفت قابل ‌توجه منابع منجر می‌شود. این موضوع نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه با توجه به محدودیت منابع، بحران‌هایی نظیر کمبود مواد اولیه را تشدید می‌کند.
روش‌های سنتی به دلیل عدم بهره‌وری مناسب، در نهایت منجر به افزایش قیمت تمام‌شده مسکن می‌شوند. این مساله فشار مضاعفی را بر خریداران وارد کرده و دسترسی به مسکن مناسب را برای بخش قابل ‌توجهی از جامعه دشوار می‌کند.
چرا ایران از فناوری‌های نوین عقب مانده است؟
با وجود پیشرفت‌های جهانی در حوزه فناوری‌های ساخت‌وساز، ایران همچنان در بهره‌گیری از این فناوری‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو است. از مهم‌ترین دلایل این عقب‌ماندگی می‌توان به نبود سیاستگذاری کلان و پایدار، کمبود سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، کمبود نیروی انسانی متخصص و نبود زیرساخت‌های مناسب اشاره کرد.
عدم تدوین برنامه‌های جامع و سیاستگذاری‌های کلان در حوزه مسکن، باعث شده رویکرد صنعتی‌سازی به ‌درستی در اولویت قرار نگیرد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مدرن ساخت‌وساز در ایران به دلایل متعددی از جمله کمبود منابع مالی و ریسک‌گریزی بخش خصوصی محدود بوده است. استفاده از فناوری‌های مدرن نیازمند آموزش نیروی انسانی متخصص است. نبود برنامه‌های آموزشی منسجم در این زمینه، استفاده از این فناوری‌ها را دشوار کرده است. فناوری‌های نوین ساخت‌وساز نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته‌ای مانند کارخانه‌های تولید قطعات پیش‌ساخته است. در بسیاری از مناطق ایران، چنین زیرساخت‌هایی وجود ندارد یا بسیار محدود است.
ساخت‌وساز سنتی مسکن در ایران با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده که علاوه بر تاثیرات منفی بر اقتصاد و محیط‌زیست، دسترسی به مسکن مناسب را نیز برای اقشار کم‌درآمد دشوار کرده است. در شرایطی که فناوری‌های نوین می‌توانند زمان، هزینه و کیفیت ساخت‌وساز را بهبود ببخشند، ادامه اصرار بر روش‌های سنتی قابل توجیه نیست. صنعتی‌سازی مسکن، نه‌تنها پاسخی به بحران فعلی مسکن است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رشد پایدار اقتصادی و اجتماعی در کشور باشد. اکنون زمان آن رسیده که ایران نیز با درس گرفتن از تجربیات موفق سایر کشورها، گام‌های جدی و عملی در این مسیر بردارد.
جذاب نبودن صنعتی‌سازی
به دلیل هزینه‌های بالا
سرپرست مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در رابطه با صنعتی‌سازی و جایگاه مرکز در فرآیند توسعه روش‌ها و فناوری‌های نوین ساخت‌وساز گفت: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاییدکننده فناوری‌های نوین است و دخالتی در مباحث مربوط به توسعه آن را در ساخت‌وسازهای بخش مسکن و ساختمان ندارد.
غزال راهب در خصوص مشکلات موجود برای پذیرش فناوری‌های نوین در بخش ساخت‌وساز واحدهای مسکونی در سطح کشور به تسنیم گفت: مرکز تحقیقات وظیفه دارد فناوری‌های نوین مناسب برای کشور را شناسایی و تایید کند اما عملیاتی‌سازی این فناوری‌ها در صنعت ساختمان کشور نیازمند یک سازوکار خاص خارج از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی است. یکی از مشکلات اصلی، عدم جذابیت صنعتی‌سازی به دلیل بالا بودن هزینه‌هاست. به ‌علاوه، بسیاری از موانع موجود در پذیرش فناوری‌های نوین، مربوط به فرآیندهای اجرایی، موانع اداری و حتی مشکلات در تصویب پروژه‌ها هستند. در حال حاضر، برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی کرده است که حدود 15‌درصد از ساخت‌وسازهای کشور باید صنعتی‌سازی شوند. در حال حاضر، این میزان هنوز کمتر از پیش‌بینی‌ها است و باید برای رفع موانع اقداماتی صورت گیرد.
اقدامات لازم برای کاهش اثرات فرونشست زمین
راهب در خصوص اقدامات لازم برای کاهش اثرات فرونشست زمین گفت: فرونشست زمین یکی از اولویت‌های مهم کشور بوده و مرکز تحقیقات نیز به ‌طور جدی در این حوزه وارد شده است. فرونشست نه‌تنها یک موضوع علمی، بلکه یک مشکل اجتماعی و اقتصادی نیز هست که باید به‌ طور هماهنگ توسط تمام دستگاه‌های مسوول پیگیری شود. در این زمینه، مرکز با استفاده از بخش‌های تخصصی خود از جمله ژئوتکنیک، زلزله‌شناسی و شتاب‌نگاری، در کنار سایر سازمان‌های دیگر به دنبال یافتن راهکارهای موثر برای کاهش خطرات ناشی از فرونشست است. کمیته‌ای در این زمینه تشکیل شده و توسعه آن ادامه خواهد داشت.