عواقب فیلترینگ یا بی‌کفایتی مدیریتی؟

گروه فناوری- ‌این روزها کاربران اینترنت در کشور با کندی قابل‌توجهی در شبکه مواجهند. وزیر ارتباطات با اشاره به این مساله اعلام کرده که «به دنبال ارتقای اینترنت هستیم» اما سوال اصلی اینجاست: آیا این وعده‌ها می‌تواند مشکل را حل کند یا موانعی جدی‌تر مانند فیلترینگ و فشار بر زیرساخت‌های سرورهای داخلی، این وعده‌ها را به تعویق می‌اندازد؟ فیلترینگ گسترده که شامل شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و سایت‌های پرکاربرد می‌شود، یکی از اصلی‌ترین دلایل فشار بر سرورهای داخلی است. با مسدود شدن دسترسی مستقیم به سرویس‌های خارجی، کاربران ناچار به استفاده از فیلترشکن‌ها و VPNها هستند. این مساله باعث شده تا ترافیک زیادی به سرورهای داخلی منتقل و فشار مضاعفی بر پهنای باند و زیرساخت‌های موجود وارد شود. افزایش استفاده از فیلترشکن‌ها نه‌تنها ترافیک شبکه را پیچیده‌تر و سنگین‌تر کرده بلکه باعث شده تا بخش زیادی از پهنای باند به جای مصرف مفید، صرف دور زدن محدودیت‌ها شود. این حجم بالای ترافیک غیرمعمول باعث کاهش کیفیت دسترسی کاربران به خدمات اینترنتی داخلی و بین‌المللی شده است. در حالی که وزیر ارتباطات وعده ارتقای اینترنت را داده، بررسی‌های تخصصی نشان می‌دهد که مشکل اصلی فراتر از سرعت است. زیرساخت‌های فعلی شبکه که سال‌ها به‌روزرسانی قابل‌توجهی نداشته، هم‌اکنون با فشار فزاینده‌ای روبه‌رو است. اگر فیلترینگ همچنان ادامه یابد و تقاضا برای استفاده از VPNها بیشتر شود، هرگونه ارتقای سرعت ممکن است به‌زودی بی‌اثر شود.
بر همین اساس وزیر ارتباطات درباره علت کندی این روزهای اینترنت در کشور با بیان اینکه از نگاه ما نیز کیفیت شبکه مطلوب نیست و حتما به دنبال ارتقای آن هستیم، تاکید کرد: «شرایط موجود این روزها باعث افزایش حجم محتواهای تولید و بروز اختلالات شبکه اینترنت در سراسر دنیا شده است.» ستار ‌هاشمی با اشاره به ابتکارات دولت چهاردهم برای حل مشکل فیلترینگ گفت: «گزارش‌هایی در حوزه‌های مختلف متناسب با شرایط و کیفیت ارتباطات فراهم کرده‌ایم و دستگاه‌های ذی‌ربط نیز ماموریت‌هایی از سوی مرکز ملی فضای مجازی در این‌باره دارند که قرار است درنهایت طراحی‌های لازم انجام شده و طی جلسه‌ای به جمع‌بندی برسیم.» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره اینکه منظور از حل مشکل فیلترینگ، رفع فیلتر است یا صرفا برخورد با فروش فیلترشکن گفت: «طبق فرمایش مقام معظم رهبری که فضای مجازی باید قانونمند باشد، ابعاد مختلفی در این حوزه در نظر گرفته می‌شود. امروز فیلترشکن‌هایی که از مبادی غیرمجاز در کشور استفاده می‌شوند، باعث ایجاد آلودگی در زیرساخت‌های شبکه کشور شده که به عنوان یک دغدغه جدی مطرح است و اصولا بخشی از مشکلات ما در کیفیت شبکه نیز به واسطه فیلترشکن‌هایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد.» او در ادامه با اشاره به دغدغه رییس‌جمهور درباره به حداقل رساندن آلودگی‌های شبکه کشور یادآور شد: «حملات سایبری و بخش قابل‌توجهی از اتفاقاتی که شاهد بودیم به خاطر همین موضوع است. از این‌رو برخورد با فیلترشکنان منافاتی با ایجاد فضای مجازی قانونمند ندارد.» هاشمی با بیان اینکه فضای مجازی را نباید صرفا به زیرساخت‌های فنی تقلیل داد چراکه عملا مردم در فضای مجازی زیست می‌کنند، گفت: «فضای مجازی دارای ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و … است از این رو از اهمیت بالایی برخوردار است که باعث شده مرکز ملی فضای مجازی به آن ورود کند.» او در ادامه با اشاره به دغدغه‌مندی خانواده‌ها نسبت به مواجهه فرزندان خود با محتواهایی که با مبانی دینی و فرهنگی ما نسبتی ندارد، عنوان کرد: «ما باید با مدیریت قانونمند این مشکل را حل کنیم اما باید توجه داشت که در کنار آن، مردم نیازمندی‌هایی در فضای مجازی مثل نیاز به محتواهای دانشگاهی و علمی و آموزشی دارند که باید با مدیریت هوشمند آن را دنبال کرد.»
او همچنین در پاسخ به سوالی درباره علت کندی این روزهای اینترنت در کشور بیان کرد: «شرایط موجود این روزها باعث افزایش حجم محتواهای تولیدی شده که منجر به بروز اختلالات شبکه اینترنت در سراسر دنیا شده است البته وزارت ارتباطات با تشکیل کارگروه بررسی و پایش کیفیت شبکه در تلاش است تا نقاط گلوگاهی زیرساخت‌های شبکه را شناسایی کند و تاکنون نیز دستاوردهای خوبی داشته‌ایم که به زودی گزارش آن را به مردم ارائه می‌کنیم.» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان راهکار حل مشکل گلوگاه‌های شبکه‌ای را ارتقای این نقاط دانست و خاطرنشان کرد: «از نگاه ما نیز کیفیت شبکه مطلوب نیست و قطعا به دنبال ارتقای آن هستیم.» در نهایت تحلیل وضعیت کنونی اینترنت در کشور نشان‌دهنده یک چالش بزرگ و پیچیده است که فراتر از صرفا مشکل سرعت و کیفیت خدمات است. فیلترینگ گسترده، نه‌تنها بر دسترسی آزاد کاربران به اطلاعات تاثیر گذاشته بلکه فشار سنگینی بر زیرساخت‌های اینترنتی ایجاد کرده است. در این شرایط، وعده‌های وزیر ارتباطات برای ارتقای کیفیت اینترنت به‌تنهایی نمی‌تواند به حل مشکل کمک کند، مگر اینکه به‌طور جدی به موانع ساختاری و سیاسی موجود پرداخته شود. تنها در این صورت است که می‌توان به آینده‌ای روشن و پایدار برای اینترنت کشور امیدوار بود.