ظرفیت مغفول گردشگری ریلی

نادر نینوایی- در دنیای امروز قطارهای گردشگری، تبدیل به جریانی جدایی‌ناپذیر از صنعت توریسم شده‌اند. بسیاری از گردشگران دوست دارند با سفرهای ریلی، تجربه‌ای متفاوت را از سر بگذرانند. سفر از میان تونل‌ها و تماشای چشم‌اندازهای بکر و طبیعی، کاهش خطر تصادفات جاده‌ای و امکان بهره‌مندی از راهنمایان گردشگری حاضر در قطار، این سفرها را بسیار پرطرفدار کرده است.
سال‌هاست که قطار گردشگری کشور پرو در آمریکای جنوبی از کوسکو پایتخت تمدن اینکا و از میان دشت بزرگ آندیان به سوی شهر سفیدِ آرکیپا برقرار است. طراحی داخلی این قطار با الهام از بافت پرو انجام شده است و گردشگران با یک سفر سه روزه با تاریخ، تمدن و آثار طبیعی پرو آشنا می‌شوند. این قطار باتوجه به نرخ بلیت دو هزار دلاری‌اش البته درآمد قابل‌توجهی را نیز نصیب صنعت گردشگری پرو می‌کند.
در هندوستان نیز قطار مهاراجه اکسپرس گردشگران را از دهلی به بمبئی می‌برد. دکوراسیون داخلی قطار با الهام از هنر روزهای طلایی سلطنت راج ساخته شده و یادآور زندگی تجملاتی مهاراجه‌ها در گذشته‌های دور است.

قطار ترنس سیبری روسیه هم امکان سفری ۱۰هزار کیلومتری از شرق تا غرب این کشور را برای گردشگران فراهم کرده و بسیاری از گردشگران با هدف دیدن مناظر بکر روسیه از این قطار استفاده می‌کنند.
در ایران اما اگر چه وعده و وعیدهای زیادی برای راه‌اندازی قطارهای گردشگری مطرح شده اما آنچه که امروز در عمل ارائه شده، امکان سفر در دو مسیر کوتاه است یکی بین تهران و شیرگاه و دیگری که اخیرا راه‌اندازی شده در مسیر تهران به کاشان است.
گام‌های نخستین ایران در عرصه قطارهای گردشگری
محسن طباطبایی، مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری شرکت راه‌آهن، در تشریح قطارهای گردشگری ایران گفت: در این قطارها مسافر داخل قطار از خدمات گردشگری بهره‌مند می‌شود؛ مانند قطار مسیر تهران به شیرگاه که در بین راه توقفگاه‌هایی است، مسیر بکر بوده و جاده‌ای نیز در مسیر وجود ندارد. مسافران از امکانات مسیر استفاده می‌کنند و داخل قطار هم توضیحاتی در مورد اماکن داده می‌شود و مسیر هم جذابیت گردشگری دارد.
وی افزود: اولین قطار گردشگری تهران به کاشان هم اخیرا راه‌اندازی شده است. این قطار تا کاشان توقفی ندارد و در مسیر، خدمات خاصی ارائه می‌شود. پس از آن ترکیب ریل و جاده خواهد بود؛ یعنی اتوبوس‌هایی در انتهای مسیر وجود دارد که مسافران را به اماکن تاریخی برده و پس از بازدید از آنها، مسافران مجددا با قطار به تهران باز می‌گردند.
این مسوول شرکت راه‌آهن تصریح کرد: این اقدام باعث می‌شود تعداد زیادی خودروی سواری از این مسیر حذف و سفر ایمنی برای مسافران فراهم شود، ضمن اینکه مسافران از خدمات گردشگری استفاده خواهند کرد.
برنامه راه‌آهن برای توسعه قطارهای گردشگری
مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری شرکت راه‌آهن درخصوص توسعه قطارهای گردشگری تصریح کرد: راه‌آهن بنا دارد قطارهای گردشگری را توسعه دهد. شروع این کار حدود دو ماه پیش با قطار تهران‌- شیرگاه آغاز شد که مستمر هر دوهفته یکبار تکرار می‌شود. قطار تهران‌‌‌- کاشان نیز هر دوهفته یکبار انجام خواهد شد.
طباطبایی اظهار کرد: قصد داریم در مناسبت‌های خاص، مسیرهای جدید راه‌اندازی کنیم. قطارهایی در حال بررسی هستند ولی هنوز نهایی نشده‌اند. در حال حاضر در حال رایزنی با پیمانکاران در این خصوص هستیم.
وی عنوان کرد: بنا داریم با کمترین هزینه این خدمات را به مردم ارائه دهیم و قیمت پایه و قیمت بلیت‌ها برابر سایر قطارها در این مسیر است.
مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری شرکت راه‌آهن در ادامه گفت: هزینه همه خدمات تور نیز روی بلیت حساب شده است.
وی با اشاره به اینکه قصد داریم گردشگری مثلث طلایی را نیز از بهمن‌ماه اجرا کنیم، گفت: مثلث طلایی در واقع شهرهای اصفهان، شیراز و یزد هستند که امکانات گردشگری خوبی دارند و قبلا تجربه آن را نیز داشته‌ایم و پیگیر آن نیز هستیم که بتوانیم مسیرهایی را راه‌اندازی کنیم تا مسافران از آن استفاده کنند. یعنی قطار در یک سفر چند روزه از تهران ابتدا وارد اصفهان، سپس شیراز و بعد یزد می‌شود و در نهایت به تهران باز می‌گردد.
طباطبایی اظهار امیدواری کرد که برای بهمن‌ماه اولین قطار را راه‌اندازی کنند و اگر استقبال شد قطارهای بعدی نیز اضافه می‌شود. در حال حاضر در مسیرهای تهران‌- شیراز، تهران‌- اصفهان و تهران‌- یزد قطار داریم ولی اینگونه که قطاری به صورت تور باشد، وجود ندارد.
امکان خرید بلیت قطارهای گردشگری
آنطور که در رسانه‌ها اعلام شده، در حال حاضر امکان خرید بلیت قطارهای گردشگری کشور از روی سایت وجود ندارد. راه‌آهن اما وعده داده که تا حدود دو هفته دیگر خرید این بلیت‌ها را سیستمی کند.
مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری راه‌آهن درباره قیمت بلیت‌ قطارهای گردشگری نیز گفت: امکان تغییر نرخ بلیت نیست و قیمت‌ها همان مبلغی است که راه‌آهن اعلام می‌کند و ثابت است. همچنین نظارت مستقیم بر فروش بلیت‌ها را هم داریم.
وی در ادامه اظهار کرد: متقاضیان می‌توانند با سامانه ۵۱۴۹ تماس بگیرند و این سامانه اطلاعات لازم را درخصوص این دفاتر به آنها اعلام خواهد کرد.
ضعف زیرساختی گردشگری ریلی در کشور
آنچه مسلم است ایران به سبب وسعت بالا و برخورداری از جاذبه‌های طبیعی و میراث فرهنگی متعدد ظرفیت بالایی برای استفاده از قطارهای گردشگری دارد.
تاکنون در مسیر تهران کاشان و تهران شیرگاه اقداماتی در جهت ایجاد قطارهای گردشگری به صورت جزیره‌ای و محدود انجام شده است. فعالیت این قطارها اما عموما محدود بوده و در برخی از زمان‌ها هیچ فعالیتی ندارند. این در حالی است که در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های ریلی و استفاده از راهنمایان گردشگری مجرب و قطارهای مجهز، می‌توان امید داشت که استفاده از قطارهای گردشگری تبدیل به یکی از مزیت‌های رقابتی کشور در صنعت گردشگری شود.
فراموشن نکنیم که ایران به سبب بهره‌مندی از اقلیم متفاوت در هر گوشه و کنار آن، پتانسیل ایجاد قطارهای گردشگری برای عبور از قلب جاذبه‌های طبیعی نظیر کویر، جنگل و از میان رشته‌کوه‌های زاگرس و البرز را دارد. با توجه به این پتانسیل موجود از مسوولان امر انتظار می‌رود به جای تمرکز بر فعالیت قطارهای گردشگری به شکل محدود، تمرکز خود را بر ایجاد یک گردشگری پایدار ریلی در تمام گستره وسیع کشور بگذارند تا با ایجاد تنوع در شکل سفر بتوانیم صنعت گردشگری قدرتمندتری داشته باشیم.