طرح شکست‌خورده دارویار

گروه جامعه- طرح دارویار، سوغات دولت سیزدهم به دولت چهاردهم است که حالا باید با اجرای آن کنار بیاید زیرا این طرح به عنوان شروع یک تحول در نظام اقتصادی دارو تلقی می‌شود که در طول سه‌سال اخیر که از شروع اجرای آن می‌گذرد، با شوک‌های زیادی همراه بوده و در نتیجه آن، شاهد کمبودهای دارویی و بروز اختلال در زنجیره تامین دارو بوده‌ایم. طرح دارویار از بامداد ۲۳ تیر ۱۴۰۱ و خیلی بی‌سروصدا شروع شد، تا جایی که خیلی از کارشناسان و فعالان حوزه دارو و البته رسانه‌ها، نسبت به این اقدام غیرمنتظره وزارت بهداشت موضعی منفی گرفتند اما هرچه بود، این طرح شروع شد تا شاهد فعل و انفعالاتی در زنجیره تامین داروی کشور باشیم. هرچند این طرح با یک شروع طوفانی آغاز شد و در روزهای اول اجرا، پرداختی‌ها به داروخانه‌ها در اسرع‌وقت انجام می‌شد اما این موضوع فقط برای چند ماه اول بود و کم کم شاهد تاخیر در پرداختی‌های داروخانه‌ها بودیم تا جایی که برای خرید دارو، نقدینگی نداشتند و در نتیجه آن، کمبود دارو اینگونه تشدید شد.
در همان روزهای ابتدایی شروع طرح دارویار، عنوان شد که هدف اولیه این طرح، جلوگیری از قاچاق دارو به خارج از کشور و واقعی شدن قیمت دارو برای تولیدکننده است که هر دو هدف تحت‌الشعاع حواشی اجرای ناقص آن قرار گرفت و امروز بعد از گذشت سه‌سال از اجرای طرح، همچنان شاهد گلایه صنعت از غیرواقعی بودن قیمت دارو هستیم و داروهای ایرانی، همچنان در کشورهای همسایه به صورت قاچاق به فروش می‌رسد.
حال دارو خوب نیست
سوالی که بعد از سه سال همچنان برای آن پاسخی قانع‌کننده نداریم، این است که چرا دارویار ناموفق بوده و نتوانسته انتظارات صنعت و مردم را تامین کند زیرا قرار بود با اجرای این طرح، شاهد بهبود وضعیت زنجیره تامین دارو باشیم و از طرف دیگر، مردم نیز برای تهیه دارو با مشکل و کمبود مواجه نشوند. این در حالی است که این اتفاق رخ نداده و مشکلات همچنان پابرجاست.
حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که از همان ابتدای اجرای دارویار بر تامین منابع مالی طرح اصرار و تاکید داشت، در اواسط آذر ۱۴۰۱ در صحن علنی مجلس گفت: کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از ابتدا نارسایی‌های این طرح را به مسوولان مربوطه گوشزد کرد و گفتیم که منابع طرح باید تامین شود تا با شکست مواجه نشود و دولت باید به گونه‌ای گام بردارد که برای خدمات درمانی و هزینه دارو، پرداختی از جیب مردم نسبت به شهریور ۱۴۰۰ افزایش پیدا نکند. در واقع مهم‌ترین اولویت ما تامین منافع و توجه به تامین، تدارک و داروی مردم و موفقیت طرح بوده است.
چالش‌های صنعت حل نمی‌شود!
در همین حال و بعد از گذشت سه‌سال از اجرای طرح دارویار، سیدابراهیم ‌هاشمی، رییس هیات‌مدیره انجمن پخش دارو و مکمل ایران، با عنوان این مطلب که حال بازار دارویی ایران از ابتدا تا انتهای زنجیره خوب نیست، گفت: دلیل عمده‌اش این است که در کشور علت را برطرف نمی‌کنیم، فقط دنبال این هستیم مقطعی کار کنیم و معلول را گذرا حل می‌کنیم، به همین دلیل چالش‌های صنعت به‌راحتی قابلیت حل شدن ندارد.
وی افزود: یکی از جاهایی که بیشترین آسیب را به مجموعه صنعت می‌زند مطالبات حوزه دولتی است که دو بخش است؛ جایی که مجبور می‌شویم به دانشگاه‌های علوم پزشکی، بیمارستان‌ها و مراکز دولتی به زور کالا بدهیم، بدهی بالای ۱۴ و ۱۶ماه دارند و مطالبات ۲۵ پخش اول کشور از دانشگاه‌های علوم پزشکی از ۲۱همت بیشتر بوده و مجموعه زنجیره تامین دارو را فلج کرده است.
هاشمی تصریح کرد: اگر به اینها مطالبات ما از مجموعه هلال‌احمر، تامین اجتماعی، سایر نهادهای وابسته به دولت اعم از مراکز نظامی و وابسته به دولت را هم اضافه کنیم، قریب به ۴۰همت از مجموعه دولت به شکل مستقیم طلب داریم.تازه! بقیه طلب شرکت‌های پخش دارو که بیش از ۵۰همت می‌شود، از داروخانه‌هاست اما مشکل داروخانه‌ها این است که بخش عمده مطالبات آنها (داروخانه‌ها) از بیمه‌ها و طرح دارویار است. از این ۵۰همت بیش از ۳۰همت از بیمه‌ها و مجموعه دارویار طلب دارند.
رییس هیات‌مدیره انجمن پخش دارو و مکمل ایران تاکید کرد: بدهی‌های دولت کمر صنعت و زنجیره را از ابتدا تا انتها خُرد می‌کند و مشکل امروز صنعت ما که حالش خوب نیست به دلیل کمبود نقدینگی است. در این سی و چند سال که انجام وظیفه می‌کنم این وضعیت کاملا بی‌سابقه است، شرایطی که دولت بدهی زیادی دارد و فشار به حوزه دارو و مجموعه داروخانه، پخش و تولید وارد می‌کند و نمی‌دانیم در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد!
هاشمی ادامه داد: وقتی در دانشگاه‌های علوم پزشکی تعرفه‌ها در همه ابعاد نه فقط دارو درست پرداخت نمی‌شود و بیمارستان دخل و خرجش نمی‌خواند، پولی نمی‌ماند که به دارو و موارد دیگر پرداخت شود. به اسم دارو از بهمن سال گذشته تا یک مرداد ۱۴۰۳ بیش از ۴۲همت پول گرفته‌اند ولی یک ریال به ما نداده‌اند! هیچ‌کس هم پاسخگو نیست، در مهرماه قرار بود ۱۰همت تهاتر انجام شود، یک همت در حوزه تامین اجتماعی انجام شد و بقیه‌اش را متوجه نشدیم چه اتفاقی افتاد که اگر انجام می‌شد بخشی از مشکلات این حوزه مرتفع می‌شد. اگر الان و اکنون به داد صنعتی که افتخار ایران است نرسند، آسیب جدی می‌بیند.
گلایه‌های رییس جدید سازمان غذا و دارو
در همین حال مهدی پیرصالحی، رییس جدید سازمان غذا و دارو در همین ابتدای حضور در سازمان با اشاره به مشکلات طرح دارویار گفت: بودجه‌ای که برای این طرح دیده شده هیچ وقت کامل پرداخت نشده و درخواست ما از سازمان برنامه‌و بودجه و مجلس این است که بودجه دارویار برای سال آینده به درستی تخصیص داده و پرداخت شود.وی با اشاره به برنامه ذخیره شش‌ماهه دارو در برنامه هفتم توسعه افزود: اجرای این برنامه نیازمند تامین منابع ارزی و ریالی است و قرار است وزارت بهداشت با سازمان برنامه‌و‌بودجه جلسه‌ای در این خصوص داشته باشیم چراکه در صورت عدم تامین، قابلیت اجرایی نخواهد داشت.
اگر دارویار به حال خود رها شود و به «کما» برود، آن‌وقت است که کار سخت‌تر بشود و ای‌بسا به «مرگ ابدی» فرو غلتد. اگر قرار باشد همچنان نظام درمان گرفتار روزمرگی‌ها باشد و با مشکلات بی‌خیالی کند، آن ‌هم مشکلاتی که یکی‌یکی سر برمی‌آورند، این خاموشی دور از انتظار نیست.
صنعت دارو دچار بحران بقاست و نه رشد
در همین حال علی جعفریان در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت برای افزایش تولید داروی باکیفیت داخلی و کاهش وابستگی به واردات چه برنامه‌ای در نظر دارد؟ گفت: وزارت بهداشت در طول سه دهه گذشته جزو پیشروترین دستگاه‌هایی بوده که در این زمینه کار کرده است. این کار راهش تقویت صنعت دارو است که جزو برنامه‌های وزارت بهداشت نیز به شمار می‌آید اما در شرایط فعلی باید از بحران خارج شویم، هنوز به مرحله تقویت نمی‌رسیم. زمانی می‌توانیم درباره تقویت صحبت کنیم که از این بحران عبور کرده باشیم. در حال حاضر، صنعت دارو دچار بحران بقاست و نه رشد.
وی افزود: باید اقدامی انجام دهیم تا داروهای ما بتوانند همانطور که باید تامین و تولید شوند. بسیاری از داروهایی که دچار کمبود می‌شوند، داروهای ساخت داخل هستند و خارجی نیستند اما وقتی مواد اولیه آنها وارد نشود، نمی‌توانند تولید کنند. قدم اول این است که صنعت دارو را از بحران خارج کنیم. یکی از مهم‌ترین بحران‌های آن بحث نقدینگی است و پس از اینکه از این حالت خارج شدیم و توانستیم گردش مالی‌اش را مستمر کنیم، می‌توانیم از مراکز رشد که قبلا نیز این کار را انجام داده‌اند، حمایت کنیم تا داروهای جدید و با تکنولوژی بالا تولید کنند.
مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه چه برنامه‌ای دارد؟ گفت: دو گروه در حال حاضر تحت پوشش و حمایت کامل وزارت بهداشت هستند. یکی از این گروه‌ها، افرادی هستند که تحت پوشش بیمه روستایی قرار دارند که از بیمه سلامت بهره می‌برند. در بحث مراقبت‌های اولیه و بستری اینها تحت پوشش پزشک خانواده هستند که رایگان است. گروه دیگر، درمان سرپایی و بستری کودکان زیر هفت‌سال هستند که آنها نیز عملا رایگان بوده و فرانشیزشان در بیمارستان‌ها صفر است. به طور کلی می‌توان گفت این دو گروه هم‌اکنون تحت پوشش حمایت کامل هستند.