ضد‌و‌نقیض‌های برقی

گروه انرژی- در حالی معاون وزیر نیرو گفته که امسال خاموشی نداریم که همین چند روز پیش مدیرعامل توانیر از کمبود۱۰ تا ۱۱‌مگاوات برق در فصل پیک مصرف خبر داد. این اولین‌بار نیست که اظهارات ضد و نقیض از سوی مقامات دولت مطرح می‌شود. اظهاراتی که بیشتر از آنکه اطمینان به عملکرد دولت را بیشتر کند، باعث بی‌اعتمادی شده است.
همایون حائری، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی گفته است: با توجه به اقدامات و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و با همکاری مشترکان صنعت برق امسال خاموشی نخواهیم نداشت. این مقام وزارت نیرو اطمینان داده که با توجه به آنچه او «‌تدابیر در نظر گرفته شده» عنوان کرده است، پیش‌بینی برای خاموشی‌ در تابستان صورت نگیرد.
ناترازی برق سناریوی تکراری سه سال گذشته است. هرسال تابستان که برق به او‌ج مصرف می‌رسد، دولت اقدام به قطع برق صنایع می‌کند تا برق مشترکان خانگی را که در اوج مصرف به بیش از ۷۵۰‌مگاوات می‌رسد، تامین کند. قطع برق صنایع زیان‌های بسیاری را پیش‌روی تولیدکننده‌ها قرار داده است.
آنطور که تولیدکننده‌ها می‌گویند، آنها عملا ۴ ماه از سال با کمبود انرژی- برق در تابستان و گاز در زمستان- روبه‌رو هستند، این در حالی است که ۲وزارتخانه نفت و نیرو در دو تابستان گذشته تنها اقدامی که انجام داده، برق و گاز خانگی را برقرار کرده است.
هرچند مقامات وزارت نیرو درتبلیغات گسترده اعلام کرده‌اند که آنقدر جاذبه‌های سرمایه‌گذاری برای جبران ناترازی برق ایجاد کرده‌اند که به زودی این مشکل حل خواهد شد، با این حال تولیدکنندگان برق می‌گویند، قیمت دستوری و فرسودگی نیروگاه‌ها به دلیل تاخیر در نوسازی هم راندمان تولید را پایین آورده و هم حاشیه سود آنها را کم کرده است. در عین حال که دولت بیش از ۱۰۰‌هزار میلیارد تومان به نیروگاه‌ها بدهکار است در نتیجه این شرایط استقبالی که وزیرنیرو از آن سخن می‌گوید، واقعیت ندارد.
کمتر از خیانت نیست
هاشم اورعی کارشناس انرژی و استاد دانشگاه صنعتی شریف در واکنش به اظهارات معاون وزیر نیرو که گفته است« امسال خاموشی نداریم» به «جهان‌صنعت» گفت: چنین چیزی درست نیست؛ قطعا کسری برق داریم. عدد کسری امسال ما حدود ۸‌هزارمگاوت است. البته آقای رجبی مدیرعامل توانیر حتی عدد بالاتری هم اعلام کرده است.
وی افزود: اینکه آقای حائری گفته است که «خاموشی نداریم» زبلی می‌کند و نمی‌گوید کسری نداریم. این یعنی برق کم داریم و برای جبران کمبود، برق کارخانه‌ها را قطع می‌کنیم ولی برق خانگی را قطع نمی‌کنیم. این کار بدتر از کم آوردن برق است.یعنی ما بخش فعال اقتصاد را تعطیل می‌کنیم و به بخش غیرفعال برق می‌دهیم که به اعتقاد من این نوع گفتمان، کمتر از خیانت به کشور نیست، چون ما واقعیت را هم کتمان می‌کنیم.
رییس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران با بیان اینکه‌ ای کاش خاموشی‌ها شامل کارخانه‌ها نمی‌شد، اظهار داشت: من و شما که در خانه‌هایمان در فصل پیک مصرف برق داریم، سهمی از GDP نداریم اما کارخانه‌ها هستند که تولید ملی را بالا می‌برند.
او افزود: مساله دیگر سرمایه‌گذاری است، اما سرمایه‌گذاری هم نمی‌تواند بدون هدف باشد. بالابودن قیمت برق در بورس انرژی ناشی از کمبود برق است و اتفاقا ناشی از ضعف وزارت نیرو است، این شرایط هم ناپایدار است. سرمایه‌گذاری در صنعت برق یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است و به سرعت قابل انجام و بهره‌برداری نیست. با توجه به شرایط کشور، سرمایه‌گذار نه اعتمادی به وزارت نیرو دارد و نه دولت. اورعی تاکید کرد: متاسفانه باید بگویم که علی‌رغم کمبود برق و قیمت بالای انرژی در بورس انرژی، اینگونه نیست که گروهی برای سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی صف کشیده باشند.
او با اشاره به اینکه این شرایط باعث شده که سال آینده کسری ما بیشتر از امسال خواهد بود، گفت: متاسفانه باید بگویم که پیش‌بینی من بیشتر خواهد بود؛ ضمن اینکه تولید برق کار یک هفته و ۲‌هفته یا یک سال، ۲سال نیست.برخی نیروگاه‌ها ۵ سال طول می‌کشد که وارد مدار شوند. برای نیروگاه‌های حرارتی که اصلا گاز نداریم. نیروگاه بادی هم دست‌کم ۴ سال طول می‌کشد.این اشتباهاتی که در سال‌های اخیر کرده‌ایم که نمی‌توان یکی، ۲‌ساله حل کرد.
صف برای سرمایه‌گذاری در برق؟
علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو گفته است که« در دهه‌های گذشته با توجه به رشد خوب کشور در بخش‌های مختلف به ویژه بخش صنعت، تقاضا برای مصرف برق به شدت افزایش یافت و همین روند توسعه‌ای باعث شد میان تولید و مصرف برق کشور فاصله معناداری ایجاد شود.» اگر آنچه وزیر نیرو آن را عامل ناترازی خوانده را با تصمیم‌هایی که برای جذب سرمایه‌گذاری در این بخش قرار دهیم، باز هم موانع بسیاری باقی می‌ماند که حرکت توسعه صنعت برق در کشور را کند می‌کند .موانعی مثل عدم جذابیت برای سرمایه‌گذاران.
حمیدرضا صالحی کارشناس انرژی و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی در گفت و گو با «جهان‌صنعت» براین باور است که اگر برخی موانع برداشته شود، جذابیت‌ها در این صنعت بیشتر خواهد شد. او می‌گوید: از درخواست تا رسیدن به مراحل اجرایی فاصله زیادی داریم. درست است که برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر استقبال خوبی شده است، اما لازم است که زیرساخت‌های این کار از جمله فراهم کردن فاینانس پروژه‌ها فراهم شود.
او با اشاره به توافق صورت گرفته بین وزارت نیرو و صندوق توسعه ملی برای پرداخت تسهیلات به انرژی‌های تجدیدپذیر گفت:این توافق تا سقف ۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خورشیدی است که امیدوارکننده است، اما مساله این است که ما مشکلات دیگری داریم. مثل تامین زیرساخت‌ها که هنوز بلاتکلیف است.
صالحی بزرگ‌ترین موانع برای حل مشکل ناترازی برق و سرمایه‌گذاری در این بخش را مالی عنوان می‌کند. او براین باور است که وزارت نیرو به دلیل بدعهدی و پرداخت نکردن به موقع تعهداتش باعث شده که فاینانسرها علاقه‌ای برای کار کردن با وزارت نیرو نداشته باشند، چون بیم آن را دارند که پولشان برنگردد.
او گفت: البته دولت در حال دادن یکسری تضامینی به صندوق توسعه ملی است، اگر دولت تضمین بدهد که پول صندوق توسعه ملی را از محل فروش نفت تامین می‌کند، آن زمان این اطمینان بیشتر خواهد شد.
صالحی با اشاره به اینکه در بخش خورشیدی استقبال خوبی صورت گرفته است، یادآور شد: با این حال هنوز فاصله زیادی برای ایجاد سازوکار جذاب برای فروشندگان در بورس انرژی ایجاد نشده است. هنوز بین اقتصاد دستوری در انرژی و اقتصاد آزاد در بورس انرژی فاصله است. اگر سازوکار انرژی بدون کنترل باشد، به نظر می‌رسد ابزار بورس می‌تواند کمک کند که صنعت برق به سمت واقعی‌تر شدن پیش برود.