22 - 09 - 2021
شیوههای جدید عرضه اولیه، رانت یا فرهنگسازی؟
سناریوهای مختلفی که برای عرضههای اولیه ترسیم شده بود، درحال اجراست و در دو هفته قبل شاهد چند مدل مختلف عرضه اولیه بودهایم که میتوان گفت جذابترین بخش بازار سرمایه برای سهامداران است شیوههایی که هرچند برای ترغیب مردم به سمت سرمایهگذاری غیرمستقیم به کار گرفته شده اما انتقاداتی را هم در پی داشته است. کارشناسان بازار سرمایه عموما با روش عرضه اولیه ترکیبی مخالفتی ندارند اما انتقاداتی به نحوه اجرای این عرضهها و چرخه معیوب کشف قیمت، سفارشگذاری و دامنه نوسان همچنان مطرح است. عرضه به روش ترکیبی عرضهای است که در آن در مرحله اول نسبت مشخصی از ورق بهادار قابل عرضه به روش ثبتسفارش جهت کشف قیمت به سرمایهگذاران واجد شرایط عرضه شده و در مرحله دوم به قیمت کشفشده به روش قیمت ثابت به سایر سرمایهگذاران عرضه میشود. بر همین اساس حآفرین بیستویکم شهریورماه با مدل جدیدی عرضه شد. در این عرضه اولیه بر اساس دستورالعمل پذیرهنویسی و عرضه اولیه اوراقبهادار در فرابورس ایران سهام شرکت مذکور به سرمایهگذاران واجد شرایط عرضه شد. منظور از سرمایهگذاران واجد شرایط صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله و صندوقهای سرمایهگذاری مشترک ثبتشده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است. بر این اساس، اعلام شد از روز دوم صندوقهای سرمایهگذاری میتوانند تا ۵۰ درصد دارایی که خریداری کردهاند را به فروش برسانند و سرمایهگذاران حقیقی هم میتوانند اقدام به خرید کنند. پس از آن توسن در تاریخ بیست و سوم شهریورماه به روش ترکیبی و طی دو مرحله عرضه شد. بر این اساس مرحله اول آن عرضه به سرمایهگذاران واجد شرایط (صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله و صندوقهای سرمایهگذاری مشترک ثبتشده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار) به روش ثبتسفارش و مرحله دوم نیز عرضه به سایر سرمایهگذاران به روش قیمت ثابت بود. تفاوت شیوه عرضه حآفرین با توسن در این بود که عرضه توسن دومرحلهای بوده و عموم مردم یا همان سهامداران خرد در مرحله دوم حق خرید عرضه اولیه را دارند. این درحالی است که در همان تاریخ فسبزوار نیز عرضه شد بدون اینکه سهمی به صندوقها تعلق بگیرد و همه سهام این شرکت در روز عرضه در اختیار سهامداران خرد قرار گرفت. در هر صورت، برخی بر این باورند که شیوههای جدید عرضههای اولیه، مخصوصا زمانی که سهم عرضه اولیه در سبد صندوقها است، باعث ایجاد رانت و ضایع شدن حق سهامداران خرد میشود.
اجرای یک تصمیم مهم و
عدم مشورت با اهالی بازار
در این راستا، روزبه شریعتی در گفتوگو با ایسنا با تاکید بر اینکه انتظار میرود در مورد تصمیمات اجرایی و زیرساختار از رسانهها و خردجمعی بازار سرمایه استفاده شود، توضیح داد: در مورد تصمیمات جدید در حوزه عرضههای اولیه نیز این انتظار وجود داشت که حداقل قبل از اجرای تصمیم به اطلاع اهالی بازار سرمایه رسانده شود. برای مثال کارگزاران در زمان عرضه حآفرین، تقریبا یک هفته قبل از زمان عرضه متوجه شدند که قرار است حآفرین فقط به صندوقها عرضه شود. در واقع منظور من بحث عدم تعامل نهاد تصمیمگیر، رگولاتور و اهالی بازار سرمایه است.
زیرساختها اصلاح شود
وی با تاکید بر اینکه نیت در شیوههای جدید عرضه اولیه نیت درستی است، گفت: چراکه بازار سرمایه کشور را با بازارهای سرمایه بزرگ دنیا مقایسه میکنیم و برای اینکه به جایگاه آن بازارها برسیم خیلی از عوامل باید تغییر کند که یکی از این عوامل افزایش عمق بازار است. در کنار آن فرهنگ سرمایهگذاری نیز باید تغییر کند. برای مثال در کشورهای توسعهیافته حدود ۷۰ درصد سرمایهگذاریها به صورت غیرمستقیم است. در حالی که در ایران هر فردی با هر دانشی میتواند وارد بازار سرمایه شود و معامله کند. این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه هدف عرضههای اولیه به شیوههای جدید، سوق دادن مردم به سمت سرمایهگذاری غیرمستقیم است، اظهار کرد: به گفته مسوولان، تعداد دارندگان یونیتهای صندوقهای سرمایهگذاری هشت میلیون نفر و تعداد افرادی که به صورت مستقیم اقدام به خرید عرضه اولیه میکنند سه میلیون نفر است. نیت درست است تا مردم به سمت سرمایهگذاری غیرمستقیم سوق داده شوند و با بالا رفتن بازدهی این صندوقها به سرمایهگذاران مشوق داده شود.
شریعتی ادامه داد: در فرآیند خرید عرضه اولیه، صحبت از این میشود که وقتی مردم میخواهند عرضه اولیه بخرند، ممکن است برخی روی ماکسیمم قیمت، قیمتگذاری کنند و کاری به ارزندگی سهم یا اینکه سهم با چه قیمتی میارزد، ندارند. این موضوع باعث میشود قیمت همیشه منطقی کشف نشود و همیشه ماکسیمم باشد. وی در ادامه به شیوههای جدید عرضههای اولیه اشاره کرد و گفت: مدلها متفاوت است.
یک مدل این است که روز اول سهم فقط به صندوقها عرضه شود و صندوقهای سرمایهگذاری قیمت را کشف و سهمیه خود را دریافت کنند و بعد مردم قیمتگذاری کنند. مدل دیگر عرضههایی است که فقط به صندوقها تعلق میگیرد و مدل دیگر نیز به این صورت است که هیچ سهمی به صندوقها تعلق نخواهد گرفت. این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: نقدهایی که در مورد این مساله مطرح میشود که آیا قیمتگذاری که توسط صندوقها انجام میشود، درست است یا خیر و دلیل اینکه صندوقها روی ماکسیمم، قیمت را کشف میکنند، به اینکه صندوقهای سرمایهگذاری سواد ندارند برنمیگردد بلکه زیرساختاری که بازار سرمایه دارد، ایجاب میکند این اتفاق رخ دهد. منظور من از زیرساخت همان دامنه نوسان است. بنابراین اگر هدف کارکرد صحیح قیمتگذاری در عرضه اولیه داشته است، باید سازوکار تغییر کند.
سفارشگذاری به روش دارک پول
شریعتی با بیان اینکه صندوقهای سرمایهگذاری به صورت دارک پول سفارش میگذارند، توضیح داد: یعنی هیچ صندوقی نمیداند بقیه صندوقها روی چه قیمتی سفارش ثبت میکنند. وقتی سهم از نظر ارزشگذاری در محدوده بیش از ارزش ذاتی نباشد، همه صندوقها روی مثبت پنج سفارش میگذارند، زیرا میدانند فردا این رویه ادامه دارد و صندوقها به خودشان زحمت فروش نمیدهند، زیرا به دنبال ماکسیمم کردن سود هستند. وی ادامه داد: اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد همه صندوقها زمان سفارش گذاشتن تحلیل میکنند سهم در چه قیمتی میارزد و اگر عرضه اولیه ادامهدار شود و دامنه نوسان طبق سازوکاری زیاد شود، باعث میشود صندوقهای سرمایهگذاری تصمیم بگیرند جایی که به نظر میرسد سهم ارزنده نیست، سهم را بفروشند. پس تا زمانی که پدیده صفنشینی وجود داشته باشد این مسیر ادامه دارد و نمیتوان به صندوقها خرده گرفت که چرا ماکسیمم قیمت سفارش میگذارید. این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: در مدلهای ترکیبی که اول صندوقها سفارش میگذارند که قیمت کشف شود و آن میزان که سهمیه دارند را تقسیم میکنند و بعد مردم روی قیمت کشف شده سفارش میگذارند فرقی با مدلهای قبل ندارد. مدلهای گذشته به این صورت بود که اول مردم سفارش خود را ثبت میکردند و میزانی که قرار بود به مردم عرضه شود عرضه میشد و میزانی که قرار بود به صندوقهای سرمایهگذاری تخصیص یابد، روز بعد از عرضه اولیه به همان قیمت عرضه اولیه داده میشد.
شریعتی تاکید کرد: اینکه گفته میشود شیوههای جدید عرضههای اولیه رانت ایجاد میکند، ایراد در دامنه نوسان است که اگر وجود نداشته باشد قطعا رانتی که رانت نیست و باگ است رخ نمیدهد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد