شهروندان خسته از بازی نرخ ارز

محمد‌صادق جنان‌صفت
دولت‌های گوناگونی که پس از سپری‌شدن دوره ریاست‌جمهوری سید‌محمد خاتمی بر سرکار آمدند هرگز نتوانستند درباره نرخ ارز به‌مثابه کانون سیاست‌های ارزی‌، تصمیم کارشناسانه و منطبق با دانش اقتصاد بگیرند. روسای بانک مرکزی در همه سال‌های پس از دولت اصلاحات، توانایی ایستادگی کارشناسی در برابر رییس دولت و نیز در برابر دیگر اعضای دولت را نداشتند و دنباله‌رو دولت شدند. 20‌سال پس از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در سیاست‌های ارزی یک جاده ناهموار نزدیک به بن‌بست را رفته و در پایان راه تصمیمی مشابه گرفته شد. اینگونه شده است که قیمت هر دلار آمریکا از اول دهه90 تا امروز 77‌برابر شده و از هر دلار برابر یک هزار تومان به هر دلار 77‌هزار تومان رسیده‌ایم. پیامدهای به هم ریختن قیمت نسبی دلار و ریال با قیمت کالاهای دیگر برای خانواده‌ها و برای بنگاه‌ها آسیب‌ساز و دردسر داشته و دارد. شهروندان ایرانی به ویژه حقوق و مزد‌بگیران و نیز پیشه‌وران خرده‌پا که توانایی نداشته و ندارند به اندازه افزایش قیمت دلار بر در‌آمد خود بیفزایند هر سال فقیر‌تر شده و حالا در بدترین وضعیت معیشتی قرار دارند. در حال حاضر، بازار در چاله آشفتگی‌ها افتاده است و به زور چشمان بازار نوری را می‌بیند. قیمت هر دلار آمریکا به 77‌هزار تومان رسیده است. در حالی که انتظار می‌رود دولت تصمیمی بگیرد اما این اتفاق نمی‌افتد و بازار ارز با شتاب به سویی می‌رود که ریال ایران ارزان و ارزان‌تر می‌شود. در حالی که نشانه‌های قابل اعتنایی از تصمیم دولت به سوی تک‌نرخی شدن ارز دیده می‌شود اما نظام تصمیم‌گیرنده همچنان از حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز امتناع می‌کند. بانک مرکزی به ‌جای حل ریشه‌ای مساله، سیاست چندنرخی را ادامه می‌دهد که نه‌تنها مدیریت آن دشوار است بلکه فساد و ناکارآمدی را نیز به همراه دارد.‌ کارشناسان باور دارند حتی اگر امروز نتوانیم تک‌نرخی شویم، باید حداقل به سمت دو نرخ حرکت کنیم: یکی برای کالاهای اساسی و دیگری برای سایر ارزها. البته اگر نتوانیم ارز کالاهای اساسی را هم تامین کنیم، آن‌ زمان در عمل ارز تک‌نرخی تحمیل شده و چاره‌ای جز حرکت به سمت ارز تک‌نرخی باقی نمی‌ماند. مهم‌ترین مساله و گره باز نشده درباره بازار ارز این است که آیا نهادهای بالادست دولت و بانک مرکزی راه تک‌نرخی کردن ارز را بسته‌اند یا اینکه بانک مرکزی از مسوولیت فرار می‌کند. چرا باید همانند همیشه در آخر کار و پس از تحمل همه‌ هزینه‌ها، به ناچار تسلیم فشارهای اقتصادی ‌شویم؛ این اقتصاد است که نهایتا سیاست درست را با تحمل هزینه‌های عظیم به ما تحمیل می‌کند. این روزها باز هم داستان تکراری افزایش قیمت دلار و دیگر ارزهای معتبر به ریال ایران اعضای مجلس قانونگذاری را هوشیار کرده و آنها بار دیگر رییس بانک مرکزی و نیز وزیر اقتصاد را برای دادن توضیح درباره چرایی افزایش قیمت دلار به مجلس فرا خوانده‌اند. این داستان چرخشی و دوباره سر بر آوردن در داستان ارز و البته دیگر مسائل شهروندان را خسته و فرسوده کرده و این الگو بارها در اقتصاد ایران تکرار شده است. مردم از این بازی خسته شده‌اند و برایشان شفافیت و ثبات مهم است.