شرکت سالاران جهان در سال 2024

غلامحسین دوانی*
اگرچه سال 2024 برای بسیاری کشورها با رنج و مرارت و جنگ گذشت اما بورس‌بازان بازار سرمایه سال پررونقی را پشت‌سر گذاشتند. شرکت‌های فناوری و تکنولوژی به یاری هوش مصنوعی به‌عنوان موتور محرکه بازار بورس آمریکا عمل کردند. ارزش بورس آمریکا در پایان سال 2024 با تعداد10349 شرکت به رقم بی‌سابقه 112تریلیون دلار رسید. این عملکرد برتر، سهام ایالات متحده را با افزایشی حدود 11تریلیون دلار نسبت به سال قبل به حدود 61تریلیون دلار با تعداد 3701شرکت رسانید که حدود دو برابر تولید ناخالص داخلی همین سال آمریکاست؟! این افزایش باعث ارتقای سهم شرکت‌های آمریکایی به بیش از ۵4‌درصد از ارزش بازار بورس جهانی شده است، در حالی که اروپا، چین و هنگ‌کنگ روی هم تنها ۲۵‌درصد سهم داشتند.
مقایسه وضعیت بازار سرمایه جهان در سال 1900 و سال گذشته برتری مطلق آمریکا بر بازار سرمایه از یک طرف و برتری سهام شرکت‌های تکنولوزی را از طرف دیگر نشان داد.
اگرچه بخش قابل‌ملاحظه‌ای از این افزایش که عمدتا به شرکت‌های دات‌کام جدید «شرکت‌های فناوری و تکنولوژیکی حامل هوش مصنوعی و تراشه‌ها» براساس انتظارات آتی خریداران و تبلیغات رسانه‌ای ایلان ماسک و یارانش تعلق داشت حبابی و در سال 2025 احتمالا با کاهش مواجه شوند اما سهام آمریکا یک سال چشمگیر دیگر را در وال‌استریت به پایان رساند که نشان‌دهنده برتری آن نسبت به سایر نقاط جهان بسیار بیشتر از پیش‌بینی‌ها بود. شاخص S&P 500 SPX که شامل 500 شرکت بزرگ آمریکایی است در سال ۲۰۲۴ با جهشی 3/23‌درصدی مواجه شد که اختلافی بی‌سابقه در چهار سال اخیر نسبت به رشد تقریبا ۶‌درصدی شاخص STOXX Europe 600 2/19‌درصدی شاخص نیکی ژاپن، 7/12‌درصدی شاخص شانگهای چین را نشان داد. در واقع اگر شرکت‌های سخت‌افزاری را هم در بخش فناوری قرار دهیم مجموع ارزش سهام بخش تکنولوژی قریب به 48تریلیون خواهد شد که از تولید ناخالص داخلی اروپا و چین هم بیشتر است؟!
از طرف دیگر افزایش بی‌سابقه ارزش سهام باعث شده جمع ثروت 10نفر اول ثروتمندترین افراد عالم بشریت در حال حاضر برابر با 1970‌میلیارد دلار شود که این رقم بیش از ثروت نیمی از جمعیت جهان و یا تولید ناخالص داخلی کره‌جنوبی است؟! نتیجه محتوم این افزایش‌ها، توسعه فقر و نابرابری اجتماعی خواهد بود که آثار آن در حل حاضر ناروشن است اما تظاهرات‌ها و انتخابات اخیر در آمریکای شمالی و اروپا به‌ویژه آمریکا، فرانسه، آلمان، هلند و اتریش قدرت گرفتن جناح‌های راست افراطی بر موج نارضایتی مردم و بهره‌برداری پوپولیستی از خشم و نارضایتی مردم فلک‌زده‌ای است که قادر به تامین مسکن مادام‌العمر خود نیستند.
دلیل افزایش ثروت این شرکت سالاران آن بود که شاخص S&P500 در سال ۲۰۲۴ به میزان 3/23‌درصد افزایش یافت که برای دومین سال متوالی رشد ۲۰‌درصد یا بیشتر را تجربه کرد. این شاخص در چهار سال از شش سال گذشته رشد حداقل ۲۰‌درصد داشته و در پنج سال از شش سال گذشته حداقل ۱۵‌درصد افزایش یافته است؛ تنها استثنا سال ۲۰۲۲ بود که با افت 4/‏19‌درصد همراه بود. این افزایش چشمگیر قیمت سهام به رشد ثروت فوق‌ثروتمندان کمک کرد به طوری که تنها در سال 2024 در مجموع 518 میلیارد دلار به ثروت این 10نفر افزوده شد. برای بسیاری قابل قبول نبود که ایلان ماسک در هنگامه انتخابات آمریکا روزانه یک‌میلیون دلار بذل و بخشش کند اما او توانست با یک ترفند در قبال 217‌میلیون دلار کل کمک و اعانات به کمپین ترامپ ، بعد از اعلام نتیجه انتخابات در عرض سه رور 20 میلیارد دلار و تاکنون بیش از 170میلیارد دلار به ثروت وی اضافه شده است.
پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ ایالات متحده، ثروتمندترین افراد جهان شاهد افزایش شدید دارایی‌های خود بودند و در مجموع رکورد ۶۴‌میلیارد دلار را تنها در یک روز به ثروت خود افزودند. این افزایش ناشی از رشد قابل‌توجه بازار سهام بود زیرا سرمایه‌گذاران پیش‌بینی کردند که سیاست‌های طرفدار کسب‌وکار ترامپ از جمله کاهش مقررات و کاهش مالیات‌ها به نفع شرکت‌های بزرگ و مالکان ثروتمند آنها خواهد بود. ایلان ماسک، یکی از حامیان برجسته ترامپ، به‌عنوان بزرگ‌ترین بهره‌ برنده از افزایش مالی پس از انتخابات ظهور کرده و ۷۰‌میلیارد دلار به ثروت خود افزوده است. بخش عمده‌ای از ثروت ماسک به سهام تسلا وابسته است که طی چهار روز معاملاتی پس از انتخابات، ۳۹‌درصد افزایش یافته است. این افزایش ارزش بازار تسلا را به بیش از یک تریلیون دلار رسانده است. علاوه‌بر او برایان آرمسترانگ، مدیرعامل کوین‌بیس شاهد رشد ثروت خود به میزان حدود 5/‏4‌میلیارد دلار بوده است. این افزایش عمدتا به دلیل افزایش قابل‌توجه سهام کوین‌بیس بوده است. جف بزوس، مدیرعامل و سهامدار اصلی شرکت آمازون که باعث شد روزنامه واشنگتن‌پست که همیشه از دمکرات‌ها حمایت می‌کرد در این انتخابات از کامالا هریس حمایت نکند، شاهد افزایش 1/‏7‌میلیارد دلاری ثروت خود در روز بعد از پیروزی ترامپ بود. با یک نگاه سطحی می‌توان گفت در سال 2024 افزایش ثروت ایلان ماسک نسبت به سال قبل 203‌میلیارد و افزایش ثروت جف بزو (8/‏61)– مارکزاکربرگ(2/‏79)- لاری آلیسون(2/‏69)- لاری پیج(8/‏41)- بیل گیتس(18)- سرگئی برین(هم‌بنیانگذار آلفابت3/‏38) – استیو بالمر(مدیرعامل پیشین مایکروسافت)- وارن بافت(مدیرعامل برکشایر‌هاتاوی2/‏22)و جیسون‌هانگ نفر یازدهم (3/‏70 که ناشی از افزایش سهام نویدیا) میلیارد دلار بوده است اما نصیب مردمی که به هر یک از دوکاندیدا رای داده و یا رای نداده‌اند جز تورم و گرانی و مشکلات معیشتی نشده است.
با تدقیق در ارقام نمایه زیر که ارزش بازار بخش‌های اصلی بورس آمریکا را نشان می‌دهد، می‌توان دریافت که ارزش بخش غیرواقعی اقتصاد جهانی نسبت به بخش واقعی(انتظارات آینده خریداران سهام) بسیار بیشتر و همین بخش است که معمولا حباب بازار را دامن می‌زند؛ کمااینکه در دهه 90 هم حباب دات‌کام بورس آمریکا را با بحران مواجه ساخت. در واقع این افزایش قیمت‌ها بدون توجه به اینکه اوضاع اقتصاد جهانی چندان مطلوب نبوده و در تولیدات این شرکت‌ها نیز در سال مذکور هیچ افزایش قابل‌ملاحظه‌ای روی نداده صرفا ماجرای همان کوری است که می‌گفت اگر ماست شود، چه می‌شود؟! باید یادآوری کرد که بحران دات‌کام، پدیده‌ای اقتصادی در اواخر دهه ۱۹۹۰ بود که با رشد سریع و سپس سقوط ناگهانی ارزش سهام شرکت‌های اینترنتی همراه شد. این حباب ناشی از سرمایه‌گذاری‌های بی‌رویه در شرکت‌های نوپای فناوری اطلاعات بود که بدون مدل‌های کسب‌وکار پایدار و سودآوری مشخص، ارزشگذاری‌های بالایی داشتند. در این دوره، سرمایه‌گذاران با امید به سودهای کلان، سرمایه‌های خود را به شرکت‌های نوپای اینترنتی اختصاص دادند، حتی اگر این شرکت‌ها مدل کسب‌وکار پایداری نداشتند این افزایش تقاضا منجر به رشد سریع ارزش سهام این شرکت‌ها شد در نهایت، با آشکار شدن عدم توانایی بسیاری از این شرکت‌ها در تحقق انتظارات، بازار سهام سقوط کرد و سرمایه‌گذاران متحمل زیان‌های سنگینی شدند. بررسی‌های بعدی نشان داد که دقیقا مشابه وضعیت فعلی دلایل شکل‌گیری حباب بود که خوش‌بینی بیش ‌از حد به فناوری اینترنت بود زیرا در آن هنگام نیز پیامد ظهور اینترنت، بسیاری از سرمایه‌گذاران آینده‌ای روشن برای شرکت‌های فعال در این حوزه متصور بودند و بدون توجه به مبانی اقتصادی، در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کردند. البته که کارگزاران قیمت‌گذاری و مسوولان بورس و دولت آمریکا هم سرمست از سقوط اتحاد جماهیر شوروی دست‌اندردست همدیگر در ارزشگذاری نادرست و بیش از واقع بسیاری از شرکت‌های اینترنتی که فاقد درآمد یا سودآوری مشارکت همگانی در غارت ثروت مردم کردند. این ارزشگذاری‌ها براساس پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه از آینده بود که در بسیاری از موارد محقق نشد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیز در هول و هراس کسب سودهای بزرگ، سرمایه‌های خود را به شرکت‌های نوپای اینترنتی که حتی مدل کسب‌وکار خود را تعریف نکرده بودند اختصاص دادند. برای آگاهی بیشتر در این مورد فیلم «وال‌استریت یک و دو» به کارگردانی اولیوراستون و بازیگری مایکل داگلاس و «گرگ وال‌استریت» به کارگردانی مارتین اسکورسیزی که تهیه‌کننده آن لئوناردو دی‌کاپریو بود را مشاهده کنید. شخصا اعتقاد راسخ دارم که قیمت‌های فعلی سهام بسیاری از شرکت‌های بورس آمریکا و به‌ویژه شرکت‌های High Tech دارای حباب و شخص ایلان ماسک در این حباب‌سازی مشارکت دارد. کمااینکه تاکنون نیز چندبار توسط بورس آمریکا به‌علت اطلاعات نادرست جریمه شده است؟! گمانه‌زنی دیگری وجود دارد که ماسک در همراهی با ترامپ بازار بیت‌کوین را داغ کرده تا بخشی از بدهی خارجی آمریکا را با بیت‌موین تهاتر و به طلبکاران خارجی نظیر چین و ژاین کیف پولی را هدیه کنند که با ترفندهای هوش‌مصنوعی که نگارنده از آن بی‌اطلاع هستم روزی مالکان «گیف پول» متوجه شوند محتوای کیف پول خالی شده است؟!
آیا فناوری همچنان بازار سهام را در آمریکا در سال ۲۰۲۵ در صدر نگه خواهد داشت؟
بدون شک اقتصاد دیجیتالی پیش‌رو که حاصل انقلاب صنعتی پنجم است بدون تکنولوژی و هوش‌مصنوعی، جهان را با معظلات عدیده مواجه خواهد ساخت. اگرچه هنوز در مورد حیطه تاثیرگذاری هوش مصنوعی اتفاق آرا بین صاحب‌نظران صورت نگرفته اما کاربرد آن عملی و در حال توسعه است. در همین رابطه بوده که شرکت‌های فناوری و تقاضای روزافزون برای هوش‌مصنوعی همچنان نیروی محرک اصلی رشد بازار سهام ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ بودند. به‌طوری که ارزش بازر سهام 10شرکت اول صنعت فناوری که فقط یکی از آنها آمریکایی نیست، در پایان سال برابر با 3/19تریلیون دلار بود که از مجموع بازار سهام اروپا بیشتر شد.
شرکتNvidia Corp. (NVDA)، محبوب‌ترین شرکت هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴ بزرگ‌ترین افزایش ارزش بازار را تجربه کرد. ارزش بازار این شرکت در سال ۲۰۲۴ تقریبا 1/‏2تریلیون دلار افزایش یافت و سال را با حدود 54/3 تریلیون دلار به پایان رساند.
نمایه زیر که دربرگیرنده مقایسه ارزش روز سهام‌های شرکت‌های برتر بورس آمریکا در دو مقطع اول سال 2000 و آخر سال 2024 است نشان می‌دهد که سهام برخی شرکت‌ها در فاصله 25سال از 200برابر تا 3600برابر شده و شرکت تسلا در فاصله 15سال 600 برابر شده که بخش عمده این افزایش‌ها بعد از پدیده کرونا بوده است.
بررسی پیشینه جهش ارزش بازار بیشتر شرکت‌ها نشان می‌دهد که در بحبوبه کرنا و سپس جنگ اوکراین افزایش غیرمترقبه ارزش سهام صورت گرفته که ناشی از هیجانات ظهور هوش مصنوعی و تاثیر جنگ‌های نیابتی پهپادها بوده است.
یعنی باید گفت کرونا و جنگ اوکراین که با مرگ‌ومیر و نکبت برای بسیاری همراه بود برای شرکت‌سالاران به نعمت تبدیل شده است. این شاخص‌ها البته با معیشت زندگی مردم عادی در جهان که سال تورم‌داری را به خصوص با جهش قیمت مواد غذایی و مسکن گذرانیدند مطابقت ندارد که نشان می‌دهد برخلاف نظر سهم‌بازان و آنهایی که بازار سهام را آینه اقتصاد واقعی می‌دانند وضعیت معیشت مردم در آمریکا و کانادا و مسائل اقتصادی موجبات سقوط دمکرات‌ها در آمریکا ولیبرال‌ها در کانادا را باعث شده است زیرا افزایش سبد سهام ربطی به سفره مردم نداشته است. نمایه زیر برتری صنعت تکنولوژی و فناوری‌ها را بر بخش‌های سنتی نفت، گاز و معادن را نشان می‌دهد. با نگاهی دیگر به نمایه زیر که‌ درصد ارزش بازار سهام جهان را در هر سال به تولید ناخالص داخلی جهان در همان سال نمایش داده و از آنجا که اقتصاد علم عدد و رقم است که با نگاهی به ارقام می‌توان فهمید که افزایش فوق‌العاده برخی از سهام چندان با واقعیت‌های اقتصادی جهان تطابق ندارد و باید در انتظار سقوط بعدی بود.
*عضو شورای ادوار جامعه حسابداران رسمی ایران