شبح جنگ

محمدرضا ستاری- در اقدامی بی‌سابقه و مهم، سوئد و فنلاند روز دوشنبه برای شهروندان خود هشدار جنگی صادر کردند. در همین راستا دولت سوئد با توزیع کتابچه‌هایی به شهروندان خود توصیه کرده چگونه برای جنگ آماده شود. در این کتابچه 32‌صفحه‌ای که به زبان انگلیسی و چند زبان دیگر منتشر شده، آمده است که مردم چگونه در برابر حمله احتمالی روسیه سیستم‌های هشدار‌دهنده، نحوه پناه‌ گرفتن و حفظ امنیت روانی را جدی گرفته و دستورالعمل‌ها را اجرایی کنند. در مقدمه این کتابچه آمده است: ما در وضعیت نامشخصی به سر می‌بریم چراکه جنگ و درگیری‌های مسلحانه در گوشه و کنار جهان جریان دارد. از سوی دیگر اکنون در معرض تروریسم، حملات سایبری و اطلاعات نادرست نیز قرار داریم.
در بخش دیگری از این جزوه تصریح شده که مردم باید در برابر تهدیدها متحد باشند و اگر سوئد مورد حمله قرار بگیرد، تمامی شهروندان لازم است برای دفاع از استقلال کشور و افزایش تاب‌آوری مشارکت داشته باشند چراکه همه مردم بخشی از فرآیند دفاع از کشور در شرایط اضطراری هستند.
گفتنی است علاوه بر سوئد، کشورهای نروژ و فنلاند نیز هشدارهای مشابهی برای شهروندان خود صادر کرده‌اند، به ‌طوری که روزنامه نروژیAftenposten گزارش داده، شهروندان این کشور نیز جزوه‌های مشابهی با عنوان آمادگی اضطراری دریافت کرده‌اند، زیرا ممکن است در صورت وقوع جنگ، نروژ نیز از جمله کشورهایی باشد که در معرض تهدید قرار می‌گیرد. دولت فنلاند نیز وب‌سایتی شامل توصیه‌های مشابه ایمنی برای آمادگی شهروندانش در زمان حمله احتمالی روسیه راه‌اندازی کرده است.
عبور از دکترین 200 ساله
این اتفاق در حالی از اهمیت زیادی برخوردار است که شاهد بودیم اوایل سال جاری، سوئد با کنار گذاشتن راهبرد 200‌ساله امنیت ملی خود مبنی بر بی طرفی در تمامی نزاع‌ها و درگیری‌های بین‌المللی، سرانجام پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان به عضویت ناتو درآمدند. در واقع سوئد در دو ‌قرن گذشته در هیچ یک از تحولات جنگی شرکت نکرده و حتی در جریان جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز راهبرد بی‌طرفی خود را حذف کرده بود. با این حال پس از حمله روسیه به اوکراین و بعد از اینکه سایه جنگ بر سر اروپا پس از 1945 دوباره برقرار شده، سوئدی‌ها با کنار گذاشتن دکترین 200‌ساله دفاعی خود وارد ناتو شدند. در همان زمان بود که برخی از کارشناسان تاکید داشتند، کنار گذاشتن یک روند 200‌ساله آن هم در شرایطی که جهان و اروپا در طول این دو ‌قرن تحولات مهمی را سپری کرده، نشان‌دهنده این است که مقامات سوئدی به این درک رسیده‌اند که نظام بین‌المللی در شرف وقوع حوادث و اتفاقات خاصی است که ادامه سیاست قبلی به هیچ عنوان نمی‌تواند تضمین‌کننده امنیت ملی این کشور باشد.
به همین دلیل است که پل جانسو، وزیر دفاع سوئد ماه گذشته در گفت‌و‌گویی که با پولیتیکو داشته، تاکید کرد: روسیه تهدید اصلی کشور ما و در عین حال ناتو است. در نتیجه خطر این کشور برای سوئد هیچ‌گاه برطرف نمی‌شود. وزیر دفاع سابق سوئد نیز تصریح کرده از آنجا که سیاست پوتین تسلط بر دریای بالتیک و تصرف جزیره استراتژیک گوتلند است، تبدیل به تهدیدی فوری و مهم برای امنیت کشور ما شده است.
این موضوع از آنجا حائزاهمیت است که با شروع جنگ اوکراین، فنلاند نیز که مرز مشترک طولانی با روسیه دارد به عضویت ناتو در آمده است؛ امری که گفته می‌شد توجیه پوتین برای حمله به اوکراین، نزدیکی و احتمال عضویت کی‌یف در این پیمان بود، اما حالا پس از دو سال و نیم جنگ فرسایشی، شاهد است که سوئد و فنلاند به ناتو پیوسته و این سازمان بیش از هر زمان دیگری به مرزهای روسیه نزدیک شده است.
دورنمای یک هشدار
لازم به ذکر است سوئد از زمان آغاز جنگ اوکراین به‌طور مداوم سعی در آماده‌سازی ذهنی و لجستیکی مردم برای آمادگی با یک جنگ احتمالی داشته و حالا نیز اعلام کرده که در سال 2025 قرار است بودجه نظامی خود را به 4/2‌درصد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد.
در همین رابطه در کتابچه‌ای که عنوان آن اگر بحران یا جنگ شد نام دارد، علاوه بر توصیه‌های فنی و ایمنی، فهرست مواد غذایی، آب، دارو، لباس گرم، نقشه، قطب‌نما و سایر اقلامی که در شرایط جنگی مورد نیاز بوده نیز در معرض اطلاع مردم قرار داده شده است.
از سوی دیگر طبق گزارشی که روز گذشته خبرگزاری یورونیوز منتشر کرده، دولت فنلاند نیز که مرزی 1340 کیلومتری با روسیه دارد، روز دوشنبه ۱۸نوامبر (۲۸‌آبان) یک پایگاه اینترنتی با توصیه‌هایی برای آماده‌سازی در مواقع بحران راه‌اندازی کرد. این وب‌سایت طیفی گسترده از تهدیدها از جمله پاندمی، حمله سایبری، اختلال در سامانه‌های پرداخت، بلایای طبیعی و همچنین درگیری نظامی را پوشش می‌دهد.
این وب‌سایت شامل زیرعنوان‌هایی مانند کجا می‌توانم پناه بگیرم؟ چه چیزهایی باید به پناهگاه‌های محافظت مدنی ببرم؟ و در صورت لزوم تخلیه، چه کاری باید انجام داد؟ بوده و تاکید می‌کند که دفاع نظامی بر اساس خدمت سربازی و حمایت کل جامعه از دفاع ملی است، بنابراین همه شهروندان فنلاندی موظف به دفاع از کشور خود هستند و هر کس نقش مهمی در دفاع از فنلاند ایفا می‌کند.
فرمان اتمی پوتین
در چنین شرایطی و در حالی که برای نخستین‌بار از زمان آغاز جنگ اوکراین، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی اجازه استفاده از تسلیحات‌شان را برای حمله به خاک روسیه به اوکراین داده‌اند، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه روز سه‌شنبه فرمانی را به امضا رساند که به موجب آن، مسکو از این پس اجازه خواهد داشت علیه «یک کشور غیرهسته‌ای» به شرط اینکه آن کشور از حمایت قدرت‌های هسته‌ای برخوردار شده باشد، از تسلیحات هسته‌ای خود استفاده کند.
به گزارش یورونیوز، این تصمیم با هزارمین روز از عملیات نظامی روسیه در اوکراین مصادف است و یک روز پس از موافقت واشنگتن برای استفاده کی‌یف از موشک‌های دوربرد آمریکایی علیه تاسیسات نظامی روسیه در خاک روسیه گرفته می‌شود. این دکترین به‌روزشده هسته‌ای روسیه، تهدیداتی که کرملین را به فکر حمله هسته‌ای وادار می‌کند، ترسیم کرده و بیان می‌کند که هرگونه حمله با موشک‌های متعارف، پهپادها یا هواپیماهای دیگر می‌تواند مطابق با این معیارها در نظر گرفته شود. گفته شده که هرگونه تجاوز به روسیه توسط کشوری که عضو یک ائتلاف است، از دید مسکو به عنوان تجاوز به روسیه توسط کل آن ائتلاف تلقی خواهد شد.