شاهراه مذاکره

ملیحه اسناوندی
آقای رییس‌جمهور دیروز در کرمان به صراحت اعلام کرد که وضعیت اقتصادی ما در حالت اضطراری قرار دارد. واقعیت هم آن است که تنها منبع درآمدی کشور مالیات‌ها و عوارض هستند که یک‌سوم بودجه را بیشتر تشکیل نمی‌دهند. این در حالی است که قبلا اعلام شده بود بودجه را بدون نفت تنظیم‌ کردند اما اکنون دولت به این نتیجه رسیده که درآمدهای داخلی ما پاسخگوی نیازهای مالی کشور نیست! مضاف بر منابع محدود دولت، نارضایی و تنگی معیشت مردم موضوعی است که دولت را مستاصل کرده و باعث شده آقای روحانی تصمیم بگیرد بیشتر از گذشته صحبت کند و دلایل تنگناها را بگوید تا همه مشکلات به گردن او نیفتد و به تنهایی در برابر مردم قرار نگیرد. هر چند عدم شفافیت و کلی‌گویی رویه آقای رییس‌جمهور در بیان انتقادها و اعتراض‌هایش است اما به هر حال این روزها شاهد زمینه‌چینی‌هایی از سوی آقای روحانی در رابطه با محدود بودن اختیارات دولت و عدم استقلال قوه مجریه کشور هستیم. واقعیت آن است که کاهش تعهدات هسته‌ای ایران هم موضوعی بود که به ناچار در دستور کار دولت قرار گرفت. فشار دلواپسان و نظر بزرگان کشور، دولت را از مسیر دیپلماسی خارج و مجبور به پذیرفتن خطر ریسک برجام کرد.
موضوع دیگری که آقای روحانی دیروز در استان کرمان مطرح کرد بحث مذاکره و نتیجه‌بخش بودن آن به‌طور کلی بود. آقای رییس‌جمهور اشاره کرد که با دنیا در حال مذاکره هستیم و پیشنهاداتی از سوی آنها ارائه شده که هنوز آنها را نپذیرفته‌ایم. لکن تقریبا در اصول به توافق رسیدیم و در زمینه شیوه اجرا هنوز اختلاف وجود دارد. در رابطه با این سخن رییس‌جمهور باید تاکید داشت که گمان نمی‌رود طرف مذاکره ایران در این شرایط آمریکا بوده باشد چرا که رهبری مخالف هر گونه مذاکره با آمریکا هستند و البته اروپا نیز به عنوان طرف مذاکره‌کننده مورد اعتماد ایران نبوده و نیست. با این حال با وجود تلاش‌های دیپلماسی ایران حرکت‌هایی مثبت از جانب غرب طبق گفته دولتی‌ها صورت گرفته است و ایران هم نباید در مذاکره را ببندد و گوشش شنوای پیشنهادهای اروپایی نباشد. هر چقدر هم که اقدامات اروپا تاکنون انتظارات ایران را برآورده نکرده باشد اما ایجاد اجماع جهانی علیه ایران و نابودی برجام شرایط را طبیعتا غیرعادی می‌کند.لذا با وجود رویکرد دولت به نظر می‌رسد طرف مذاکره ایران، اتحادیه اروپاست اما نکته مهم این است که اتحادیه اروپا اعلام کرده اگر ایران گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای را بردارد از برجام خارج می‌شود.
مقامات تهران مرحله چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را آغاز کردند تا با برداشتن این گام‌ها غرب و حتی آمریکا را تهدید و مجبور به برگشت به تعهدات هسته‌ای کنند اما واقعیت آن است که اقدام ایران نتیجه‌بخش نبود و نه تنها اروپا ملزم به اجرای تعهدات هسته‌ای نشد بلکه خطر خروج از برجام بیش از قبل قوت گرفت. لذا اقدام کاهش تعهدات هسته‌ای ایران تنها باعث شد که اتحادیه اروپا از برجام خارج شود و آرزوی آمریکا هم برآورده شود چرا که واشنگتن با این روش به دنبال اجماع بین‌المللی علیه ایران بود.
البته آقای روحانی هم به خاطر فشارهای داخلی راهی جز کاهش تعهدات نداشت اما این موضوع نباید باعث می‌شد که راهی نادرست از جانب ایران انتخاب شود. اکنون روحانی خود را در مخمصه‌ای قرار داده. او هم فشار داخلی را تحمل کند و هم تحت فشار خارجی است چرا که اگر اتحادیه اروپا از برجام خارج شود پرونده ایران قطعا به شورای امنیت خواهد رفت و خود اتحادیه تهران را
تحریم می‌کند.
اما موضوع مهم در رابطه با مذاکره مواضع حاکمیت است که بارها اعلام شده ایران مذاکره نمی‌کند و نگرانی هم بابت وقوع جنگ ندارد. بارها مقامات ارشد کشوری خواستار ایستادگی و مقاومت بیشتر مردم شدند و اظهار داشتند که تحریم‌ها اثری بر اقتصاد مردم ندارد. این در حالی است که تحریم‌ها به اندازه کافی تاثیر خودش را گذاشته تا حدی که رییس‌جمهور تاکید می‌کند ما در مشکلات فراوانی هستیم.
این نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها در اقدامات خود نسبت به ایران موفق بودند لذا تنها راهی که برای ما باقی مانده مذاکره است منتها این بار باید مطابق خواست اتحادیه اروپا و آمریکا تغییری در سیاست منطقه‌ای ایران به وجود آید آنچه که الان ایران را از جانب اتحادیه اروپا و آمریکا تحت فشار قرار داده، رفتار ایران در منطقه است که تغییر آن، کار بسیار سخت و مشکلی است چرا که حکومت و دولت مردم را وادار به پذیرش این سیاست کرده و هم طبیعتا تحولاتی در منطقه از جانب ایران صورت گرفته است لذا این پیچیدگی‌ها ما را به سرمنزل مطلوب نمی‌رساند و هر روز شرایط بدتر از قبل می‌شود و هیچ راهی جز مذاکره وجود ندارد هرچند مذاکره با عدم تغییر سیاست منطقه‌ای امکان‌پذیر نیست.