سیاست نوآوری در آلمان و کره‌جنوبی

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط در آلمان و برنامه خرید تضمینی فناوری جدید در کره‌جنوبی پرداخت.
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مرکز نوآوری و خانه خلاق قوه مقننه در گزارشی با عنوان «سلسله گزارش‌های سیاست نوآوری (۲): برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط (زیم) در آلمان و برنامه خرید تضمینی فناوری جدید در کره‌جنوبی» آورده است که در دهه‌های اخیر با توجه به نقش شرکت‌های کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی کشورها، دولت‌ها همواره تلاش می‌کنند با تصویب و اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های مختلف از این شرکت‌ها حمایت کنند. بررسی برنامه‌ها و سیاست‌های کشورهای توسعه‌یافته در راستای حمایت از نوآوری در شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند برای ارتقای سیاستگذاری در کشور مفید باشد چراکه اغلب شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور از نوع شرکت‌های کوچک و متوسط هستند. این شرکت‌ها، علاوه‌بر اینکه مشکلاتی همانند همه شرکت‌ها دارند، با مشکلات و مسائل خاص خود نیز روبه‌رو هستند که از اندازه کوچک آنها ناشی می‌شود. در زمان طراحی و اجرای حمایت‌های مالی و غیرمالی از شرکت‌های دانش‌بنیان، باید به تمایز چالش‌های آنها، توجه ویژه‌ای شود.
سلسله گزارش‌های سیاست نوآوری، با هدف تحلیل الزامات و موانع موجود در کشور جهت طراحی و اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های تحول اقتصادی از طریق فناوری‌های نوظهور منتشر می‌شود. این فناوری‌ها اغلب در شرکت‌های کوچک و متوسط توسعه می‌یابند و دولت‌ها همواره تلاش می‌کنند از این شرکت‌ها حمایت کنند. در گزارش حاضر، یک برنامه از هریک از کشورهای آلمان و کره‌جنوبی در زمینه حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط معرفی شده است.
در آلمان، برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط (زیم) شامل سه بخش حمایت از پروژه‌های تحقیق وتوسعه انفرادی، مشارکتی و شبکه‌ای است و کمک هزینه‌هایی نیز برای مشاوره و خدمات به شرکت‌ها تعلق می‌گیرد. در بخش شبکه‌ای، از پروژه‌های تحقیق و توسعه‌ای که در قالب کنسرسیوم بین حداقل ۶ شرکت انجام شود، حمایت می‌شود. این برنامه در سال ۲۰۱۱ جایزه بهترین برنامه نوآوری در آلمان را دریافت کرده است. دولت کره‌جنوبی نیز در برنامه خرید تضمینی فناوری جدید، سازمان‌های دولتی را مکلف کرده حداقل ۱۰درصد از خرید خود را از محل تولیدات شرکت‌های کوچک و متوسط انجام دهند. دولت از طریق نظام گواهی عملکرد و نظام بیمه عملکرد، سازمان‌های دولتی را نسبت به کیفیت محصولات فناورانه شرکت‌های کوچک و متوسط مطمئن کرده است.
ازجمله نکاتی که می‌توان از این برنامه‌ها آموخت عبارتند از: حمایت از شکل‌گیری همکاری‌های فناورانه علاوه بر حمایت از پروژه‌های شرکت‌ها، تشویق همکاری‌های بین‌المللی، حمایت از پروژه‌های مدیریت شبکه، تعیین معیارهای دقیق برای ارزیابی پروژه‌ها، ارائه حمایت‌های هدفمند با توجه به سطح توسعه‌یافتگی مناطق مختلف، کاهش زمان واریز حمایت‌های مالی، اجرای آزمایشی برنامه‌ها، بهبود مستمر برنامه‌ها متناسب با بازخوردهای ذی‌نفعان و رفع موانع موجود در همکاری با شرکت‌ها.
این گزارش بیان می‌کند که بررسی تجارب موفق سایر کشورها در حمایت از نوآوری در شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند درس‌آموزی‌هایی برای اجرای فرآیندهای ارزیابی برنامه‌های موجود در کشور و سپس اصلاح آنها با توجه به نظرات ذی‌نفعان و همچنین تدوین سیاست‌های نوآوری کارا و اثربخش در آینده داشته‌ باشد. در این راستا، در گزارش اول از سلسله گزارش‌های سیاست نوآوری، برنامه پژوهش برای نوآوری شرکت‌های کوچک (اسبیر) در آمریکا، که یکی از برنامه‌های موفق این کشور در حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط است، بررسی شد. در گزارش حاضر، برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط (زیم) در آلمان و برنامه خرید تضمینی فناوری جدید در کره‌جنوبی مطالعه شده است.
این گزارش مطرح می‌کند که دولت آلمان به‌واسطه توسعه صنعتی و حمایت از فعالیت‌های نوآوری و به‌ویژه فعالیت‌های شرکت‌های کوچک و متوسط همواره به‌عنوان یک نمونه موفق، مورد توجه دیگر کشورها بوده است. برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط (زیم) که از سال ۲۰۰۸ آغاز شده و همچنان نیز ادامه دارد، به‌عنوان اصلی‌ترین برنامه آلمان برای ارتقای فناوری‌های بازار محور در شرکت‌های کوچک و متوسط شناخته می‌شود و در سال ۲۰۱۱ جایزه بهترین برنامه نوآوری در آلمان را دریافت کرده است.
این گزارش ادامه می‌دهد که این برنامه از انجام تحقیق‌وتوسعه در شرکت‌های کوچک و متوسط و همچنین شکل‌گیری همکاری در انجام تحقیق ‌و توسعه حمایت می‌کند و با اعطای حمایت بیشتر به پروژه‌های مشترک، بازیگران مختلف را به تشکیل شبکه‌های نوآوری تشویق می‌کند. این برنامه، شامل سه بخش حمایت از پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه انفرادی، مشارکتی و شبکه‌ای است و کمک‌هزینه‌هایی نیز برای مشاوره و خدمات به شرکت‌ها پرداخت می‌شود. در بخش شبکه‌ای، از پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه‌ای که در قالب کنسرسیوم بین حداقل ۶ نهاد انجام شود، حمایت می‌شود.
در این گزارش آمده است که از سوی‌ دیگر دولت کره‌جنوبی، همواره به‌عنوان یکی از الگوهای موفق در عرصه توسعه شناخته‌شده و تجربه‌های این کشور مورد توجه محققان و سیاستگذاران بوده است. یکی از برنامه‌های قابل‌توجه در حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط، برنامه خرید تضمینی فناوری جدید است که از سال ۱۹۹۶ شروع شده و همچنان ادامه دارد. در این برنامه، سازمان‌های دولتی در کره‌جنوبی ملزم شدند هرساله بخشی از خریدهای دولتی خود را از شرکت‌های کوچک و متوسط تامین کنند.
این گزارش ادامه می‌دهد که براساس این برنامه، دولت با تایید عملکرد محصولات فناورانه شرکت‌های کوچک و متوسط از طریق نظام گواهی عملکرد و نظام بیمه عملکرد که مصونیت از ضرر و زیان ناشی از خرید چنین محصولاتی را فراهم می‌کند، سازمان‌های دولتی را نسبت به کیفیت محصولات فناورانه شرکت‌های کوچک و متوسط مطمئن کرده و بار مسوولیت مدیران خرید را کاهش می‌دهد. در حال حاضر سازمان‌های دولتی در کره‌جنوبی مکلف هستند حداقل ۱۰درصد از خرید خود را از محل تولیدات شرکت‌های کوچک و متوسط که دارای گواهی عملکرد هستند، انجام دهند.
این گزارش توضیح می‌دهد که بررسی «برنامه محوری نوآوری برای شرکت‌های کوچک و متوسط» و «برنامه خرید تضمینی فناوری جدید» با توجه به ویژگی‌ها و فرآیند اجرای آنها، با درس‌آموخته‌هایی برای تدوین برنامه‌ها و سیاست‌های مرتبط با نوآوری در کشور همراه بوده است.
دولت‌ها، مشوق‌هایی برای ترغیب شرکت‌ها به همکاری‌های فناورانه در نظر می‌گیرند. بر این اساس در برنامه زیم، از پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه‌ای مشارکتی و شبکه‌ای نیز علاوه‌بر پروژه‌های انفرادی حمایت می‌شود. به‌منظور تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه‌ها، از پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه‌ای که حداقل یکی از مشارکت‌کننده‌های آنها، دانشگاه‌ها و موسسه‌های پژوهشی هستند، حمایت بیشتری می‌شود. همچنین شرکت‌های آلمانی که در پروژه‌های زیم با شریک خارجی همکاری کنند، مبالغی به‌عنوان کمک بلاعوض دریافت می‌کنند.
در این گزارش با اشاره به حمایت دولت‌ها از پروژه‌های مدیریت شبکه بیان می‌شود که در بخش پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه شبکه‌ای، برنامه زیم از هزینه‌های شکل‌گیری و مدیریت شبکه‌های همکاری نیز حمایت می‌کند. در مرحله اول، کمک مالی در زمینه شکل‌گیری و مدیریت شبکه است و در مرحله دوم، کمک‌ها به موضوعاتی مانند آماده‌سازی برای راه‌اندازی بازار و تثبیت شبکه تعلق می‌گیرد.
این گزارش اظهار می‌کند که در برنامه زیم، معیارها و شاخص‌های شفاف و دقیقی برای ارزیابی پروژه‌ها در نظر گرفته شده است. برای نمونه پروژه‌هایی مورد حمایت قرار می‌گیرند که نوآورانه، بازار محور و مستلزم ریسک فناورانه قابل‌توجهی باشند، جهت توسعه محصول یا فرآیند یا خدمات فنی جدید با کارکردها، پارامترها و ویژگی‌های برتر نسبت به موارد موجود باشند، نتایج آنها منطبق بر شرایط بین‌المللی فناوری باشد، سطح عملکرد فناورانه و مهارت‌های نوآورانه شرکت را افزایش دهد، دارای ریسک فنی قابل‌توجه باشد، رقابت‌پذیری شرکت را به‌طور مداوم افزایش دهد، بدون تامین مالی قابل انجام نباشد.
در این گزارش آمده است که در برنامه زیم، حمایت مالی از همه شرکت‌ها به‌صورت یکسان صورت نمی‌گیرد بلکه حمایت‌ها از پروژه‌هایی که در آلمان شرقی انجام می‌شوند بیشتر از آلمان غربی است. با این رویه، شرکت‌های آلمانی تشویق می‌شوند که در آلمان شرقی که نسبت به آلمان غربی کمتر توسعه‌یافته است، فعالیت خود را دنبال کنند. در برنامه زیم نسبت به دیگر برنامه‌ها، حمایت‌های مالی به ذی‌نفعان در فاصله زمانی بسیار کوتاهی ارائه می‌شود که تقریبا ۱۰ روز کاری است.
این گزارش در خصوص توجه دولت کره‌جنوبی به موانع خرید دولتی از محصولات نوآورانه توضیح می‌دهد که دولت کره‌جنوبی برای رفع موانع برنامه خرید تضمینی فناوری جدید، مکانیسم‌هایی مانند معرفی بیمه عملکرد برای محصولات شرکت‌های کوچک و متوسط؛ بازنگری در انواع و نظام صدور گواهینامه‌ها و ایجاد یک کمیته برای ارتقای خرید محصولات فناورانه شرکت‌های کوچک و متوسط را پیاده‌سازی کرده است.
این گزارش خاطرنشان می‌کند که در هر دو برنامه مورد بررسی، به‌مرور زمان اصلاحاتی در برنامه‌ها صورت گرفت و این اصلاحات به‌صورت خاص با توجه به بازخوردهای دریافت شده از سوی ذی‌نفعان مختلف برنامه‌ها انجام می‌شد. موارد پیشنهادی را می‌توان مجددا از طریق نظرسنجی از ذی‌نفعان، ارزشیابی کرده و مشکلات احتمالی آنها را تعیین و اصلاح کرد.