13 - 03 - 2023
سونامی تاراجگران تاریخ
نادر نینوایی- در سالهای اخیر شاهد آن بودهایم که گروهی از افراد با ساخت القاب پرطمطراق و شهرت سیاه برای خود در حال فعالیت در فضای مجازی بوده و مدعی آموزش گنجیابی و کشف دفینههای باستانی میشوند.
مساله فعالیتهای غیرقانونی و تحریک و تشویق افراد برای کسب هزینههای هنگفت از محل تاراج آثار باستانی، مدتهاست که به مسالهای جدی تبدیل شده اما همچنان متوقف نشده است.
شاخصترین نمونه این موضوع به خبر برپایی آموزش میدانی گنجیابی با حضور ۱۴۰ خودرو و حضور ۵۰۰ علاقهمند به گنجیابی در روستایی در استان اصفهان مربوط میشد که البته این مورد با توجه به ابعاد رسانهای گستردهای که پیدا کرد به دستگیری برگزارکننده انجامید.
با وجود دستگیری این فرد اما اصل موضوع همچنان بر جای خود باقی است و میتوانید با نگاهی به بخش کامنت صفحات اجتماعی فعالان میراث فرهنگی شاهد انبوه تبلیغات گنجیابان باشید. کسانی که آزادانه مدعی آموزش روش پیدا کردن گنج (بخوانید میراث فرهنگی ایران) و تاراج آن میشوند و تاکنون اقدامی اثربخش برای برخورد با سونامی این تاراجگران میراث فرهنگی انجام نشده است.
ابعاد گسترده تبلیغات گنجیابی
فعالیتهای مدعیان گنجیابی این روزها ابعاد تبلیغاتی گستردهای در فضای مجازی پیدا کرده و باعث شده موجی از حفاریهای غیرقانونی شکل بگیرد.
فعالیت این گنجیابان در واقع موجب شده که حفاریهای غیرمجاز در محوطههای تاریخی افزایش یافته و نفسهای میراث فرهنگی ایران که در دل خاک خفتهاند، به شماره بیفتد.
بهاره سیفی کارشناس ارشد مرمت و حفاظت اشیای تاریخی در خصوص آثار سوء فعالیت آزادانه مدعیان گنجیابی به «جهانصنعت» گفت: «این افراد در فضای مجازی دنبالکنندگان زیادی پیدا کردهاند و مردم عادی خواهناخواه نظارهگر معرفی انواع روشهای کلاهبرداری توسط آنها بر بستر فضای مجازی هستند. با این وجود مردم باید آگاه باشند که مروجان گنجیابی، افرادی کلاهبردار هستند و با پنهان کردن اشیایی در زیر زمین تصاویری از خود منتشر کرده و مدعی میشوند که با کمک ابزاری خاص آن را پیدا کردهاند.»
سیفی ادامه داد: «این افراد با دقت بالایی اشیا را در دل زمین قرار میدهند و همین امر باعث میشود برخی تصور میکنند واقعا شیء تاریخی را از خاک بیرون میکشند. با این وجود برای متخصصان و باستانشناسان واضح است که تمام اقدامات آنها صرفا تبلیغاتی بوده و خالی از واقعیت است. توجه داشته باشید که شیءای که سالها در خاک قرار داشته شرایط خاک، جنس خاک و صدای خاک پیرامون آن با فیلمهایی که این افراد شیاد منتشر میکنند متفاوت است. از سوی دیگر تصاویری که از اشیای به اصطلاح اکتشافی خود منتشر میکنند گواه این امر است که این اشیا نیز تقلبی هستند.»
سیفی در پاسخ به این پرسش که این اقدامات تبلیغاتی با چه هدفی توسط مدعیان و مروجان گنجیابی صورت میگیرد به «جهانصنعت» گفت:«این افراد به مخاطبان خود میگویند که از نشانههای اختفای گنج آگاه هستند و دستگاه لازم برای پیدا کردن آن را هم دارند و پس از تحریک فرد سعی میکنند در ازای دریافت هزینهای هنگفت اطلاعات و ابزار لازم برای پیدا کردن گنج را در اختیار او بگذارند. این در حالی است که تمام تبلیغات آنها پوشالی وفاقد حقیقت است و صرفا به دنبال خالی کردن جیب مردم هستند.»
آثار منفی فعالیتهای تبلیغاتی گنجیابی
سیفی-کارشناس ارشد مرمت و حفاظت اشیای تاریخی- در پاسخ به این پرسش که افزایش تبلیغات مدعیان دروغین گنجیابی چه زیانی برای محوطههای تاریخی در پی دارد به «جهانصنعت» گفت: «برخی از افراد زودباور با دیدن کلیپهای این شیادان و با شنیدن نشانههایی که در خصوص مشخصات محل اختفای گنج مطرح میکنند و مقایسه مشخصات ذکر شده با باغها و یا بیابانهای اطراف محل سکونت خود، کلنگ برداشته و شروع به حفاری میکنند. طبیعتا باتوجه به ابعاد گسترده فعالیت این مشتاقان گنجیابی هیچ بعید نیست که کلنگی در محوطهای تاریخی نیز بر زمین بخورد و آثار و نشانههای تمدنی تاریخی برای همیشه از بین برود.»
وی افزود: «یکی از شاخصترین علایم محوطههای تاریخی که بسیاری از افراد به آن آشنایی دارند خردهسفالهایی است که در روی زمین افتاده است. طبیعتا زمانی که یک فرد عادی نیز این نشانه را میبیند این احتمال را میدهد که آنجا محل استقرار مردمان باستان بوده است. توجه داشته باشید که یک باستانشناس برای کاوش چنین محوطه تاریخی براساس اصول باستانشناسی عمل میکند و به اندازهای که لازم باشد حفاری کرده و لایه به لایه پایین میرود. در واقع با این روش میتواند تمام دورههای استقراریافته در محل را مشخص کند. باستانشناس حرفهای براساس نیاز و لایهبهلایه بسته به محوطه حفاری که ممکن است از نیم متر تا ۱۰ متر باشد تا پایینترین دورههای تاریخی موجود را کاوش کرده و تمام اطلاعات به دست آمده را با شیوه علمی ثبت و ضبط میکند. توجه داشته باشید از نگاه علم باستانشناسی هر مورد فرهنگی که میتواند حتی شامل یک تکه سنگ، سفال یا فلز باشد باید با قید لایه قرارگیری آن ثبت و ضبط شود.»
سیفی خاطرنشان کرد: «با این روش باستانشناس در تاریخنگاری به اشتباه نمیافتد و میتواند تشخیص دهد که هر شیء مربوط به کدام دوره و لایه است و چه مطالعاتی باید روی آن صورت گیرد.»
این کارشناس ارشد مرمت و حفاظت اشیای تاریخی ضمن اشاره به آثار سوء حفاریهای غیرمجاز بر محوطههای تاریخی به «جهانصنعت» گفت: «حفاران غیرمجاز بدون شناخت اقدام به حفاری کرده و تمام لایهها و نشانهها را تخریب میکنند. نتیجه این رویکرد این است که فقط لایهها را به هم میریزند و یا آنطور که باستان شناسان میگویند، لایههای تپه باستانی مضطرب میشوند. در واقع بر اثر حفاریهای غیرمجاز لایههای تاریخی بالا و پایین میشوند و دیگر نمیتوان در خصوص آنها لایه نگاری انجام داد. به دنبال این موضوع باستانشناس قادر نخواهد بود تاریخگذاری دقیقی انجام دهد. یعنی ممکن است در اثر حفاری غیرمجاز تکه سفالهای باقی مانده از دورههای هخامنشی، ساسانی و اشکانی در کنار هم قرار گیرند و به این ترتیب تشخیص محل لایههای تاریخی سخت شود.»
وی در خاتمه خاطرنشان کرد: «تفکیک سفالهای دورههای تاریخی مختلف به دلیل شباهت زیاد امری دشوار است و حتما باید محوطه به شکل اصولی کاوش شده باشد تا بتوان تاریخنگاری دقیق انجام داد.»
با توجه به آسیبهای جدی که حفاریهای غیرمجاز و تبلیغات مدعیان گنجیابی موجب آن میشوند لازم است اقدامی عاجل برای دستگیری این افراد در دستور کار قرار گیرد. در غیراین صورت تداوم شرایط فعلی به قیمت از دست رفتن محوطههای تاریخی شاخص کشور تمام شده و اطلاعاتی را که میتواند نقاط پنهان تاریخ را آشکار کند برای همیشه از ایران خواهد گرفت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد