سهم‌های غیربنیادی در پرتگاه

شهلا روشنی- بازار سرمایه در آخر روز مهرماه ۹۸ توانست کار خود را مثبت به پایان برساند و پس از طی کردن متوالی روزهای منفی یا متعادل، وارد فاز صعودی شود و با رشدی هفت هزار واحدی، وارد کانال ۳۰۳۸ هزار شد، اما این بازار در اول روز آبان‌ماه نیز وارد فاز تک‌رنگ قرمز شد و با وجود شروع بسیار مثبت و رو به رشد در کمال ناباوری با دو هزار و ۵۰۰ واحد افت به رقمی به ارتفاع ۳۰۵ هزار واحدی رسید.
در این میان بزرگان بازار همچون فولاد و گروه‌های پالایشی شتران، شبریز، شپنا گرچه دقایق نخست را با تاثیر مثبت ۸۰۰ واحدی بر نماگر بورس همراه بودند اما با افت نزدیک به ۹۰۰ واحد مانع از رشد بیشتر شاخص شدند.
همچنین در اول آبان به ترتیب گروه شیمیایی‌ها، خودرو و مواد‌ دارویی و بانکی‌ها جایگاه اول تا چهارم را کسب کرد.
در میان نمادهای معاملاتی بیشترین افزایش قیمت را فاذرو قشهد به نام خود ثبت کردند و در مقابل برکت و کگاز با بیشترین کاهش قیمت، ضرر بیشتری برای سهامداران خود به همراه داشتند. گفتنی است بیش از سه هزار‌ میلیارد تومان و ارزش معاملات خرد حدود ۹۵۰ میلیارد تومان ثبت شد. همچنین خالص تغییر مالکیت هم ۵۳ میلیارد تومان از حقیقی به حقوقی بود. همچنین در فاربورس هم آیفکس معاملات هفتگی را با افت ۲۱ واحدی به پایان رساند و به کانال سه هزار و ۷۰۰ واحدی عقبگرد کرد. نمادهای فرا‌بورسی تاثیرگذار بر شاخص کل به جز‌ مارون و دماوند که با رشد نزدیک به ۱۵ واحد بیشترین تاثیر مثبت را بر نماگر فرا‌بورس داشتند، اما از ابتدای مهرماه این بازار نیز همانند بازار سهام پر از تابلوهای قرمز بود.
این دو بازار به‌شدت با کمبود تقاضا روبه‌رو شدند و بازار سرمایه‌ای در تابستان امسال در چند قدمی ۳۳۰ هزار واحدی به ۳۰۵ واحدی رسید. بخش عمده‌ای از ریزش‌های فوق را می‌توان در بی‌تدبیری حقیقی‌ها و طمع‌طلبی حقوقی‌ها دید.
به‌هرروی ریزش‌های پی‌درپی از ابتدای مهرماه باعث شد صحبت‌هایی از ورود صندوق توسعه به بازار سرمایه از سوی مسوولان ارائه شود، اما به گفته کارشناسان این حمایت‌ها همواره به صورت صوری بوده و به لحاظ ساختاری توانایی حمایتی گسترده از بازار سرمایه ندارد.
حمایت‌های صوری
به گفته بسیاری از کارشناسان تجربه نشان داده همواره حمایت صندوق توسعه از بازار سرمایه از نوع صوری بوده است چراکه این صندوق به معنای واقعی نمی‌تواند حامی دو بخش حقیقی و حقوقی باشد. اگرچه تجربه‌های گوناگونی از مداخله دولت در بازار سهام در اقصی نقاط دنیا وجود دارد و حتی در بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی و سقوط بازارهای سهام، اقدامات متعددی از سوی دولت‌های مختلف برای نجات بازارهای مالی صورت گرفت. به‌عنوان‌مثال بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، استراتژی عدم‌مداخله مستقیم را اتخاذ کردند که هدف اصلی آن ثبات قیمت‌ها بود. در واقع این دخالت‌ها سرمایه‌گذاران را از تصمیم‌گیری تحت شرایط غیرعادی منع می‌کرد.
در این میان تجربه نشان داده حضور دولت در بازار سهام تجربه در ایران تنها منتج به ضعیف‌تر شدن سهامداران حقیقی شده است.
به اعتقاد فعالان بازار سرمایه زمانی که صندوق توسعه به کمک این بازار می‌آید زیر پای سهامداران حقیقی و برخی از حقوقی‌ها خالی می‌شود چراکه عملکرد این صندوق در قبال بازار سرمایه کاملا دستوری است‌ در حالی ‌که رویکرد دستوری کاملا در تضاد با فعالیت صندوقی است که مقرر شده به عنوان صندوق حمایتی وارد بازار سرمایه شود و نقش مادر را ایفا کند.
اما چرا دستوری؟ برای پاسخ به این سوال باید بدانیم زمانی که عملکرد صندوق حمایت بنیادی نباشد پس دستوری است. دستوری زمانی رخ می‌دهد که منافع جمعی فدای یک یا چند حقوقی می‌شود این حمایت دستوری تا جایی پیش می‌رود که نماد گفته‌شده در بازار به ارزش فراتر از ارزش داتی برسد‌ بنابراین تجربه نشان داده در حمایت‌های دستوری جایی برای سهم‌های حقیقی دیده نشده است. به عقیده کارشناسان حرفه‌ای بازار سرمایه حمایت‌های صوری صندوق به درد سرمایه‌های خرد و حقیقی نمی‌خورد و اگر قرار است حمایت‌های صندوق به صورت صوری انجام شود سهامداران حقیقی بازنده‌های این ماجرا محسوب می‌شوند.
به طور کلی حمایت‌های صوری نماد حقوقی‌ها را مثبت و حقیقی‌ها را منفی می‌کند. به‌طور مثال بدون تردید این نوع حمایت‌ها نصیب نمادهای دارویی و کشاورزی که مملو از سهامداران خرد است نخواهد شد. برای حقانیت این موضوع خواهید دید در روزهای آتی به واسطه صندوق توسعه نمادهای مرتبط با خودرو و غدیر و وبملت رشد خوبی خواهند داشت.
تجربه نشان داده در برخی از سال‌ها حمایت‌های صندوق توسعه به واسطه نظارت‌های دقیق اگرچه صوری نبوده اما متاسفانه رویکرد حمایتی این صندوق شل بوده و با وجود ظرفیت بالای حمایتی، این صندوق نتوانسته از سهام بنیادی حمایت کند. متاسفانه برنده نهایی این حمایت‌های شل نیز نصیب سهم‌های حقوقی خواهد شد‌ بنابراین انتظار می‌رود در صورت وورد صندوق توسعه به بازار سرمایه مسوولان نگاه نظارتی دقیق‌تری به این موضوع داشته باشند تا زیر پای حقیقی‌ها بیشتر از این خالی نشود.
خودرویی‌ها و موسسات اعتباری برنده ماجرا دارویی‌ها و پالایش‌ها بازنده
در این بین کارشناسانی وجود دارند که معتقدند بازار سرمایه به واسطه دو موضوع رشد گزارش شش ماهه شرکت‌ها و کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصدی شرکت‌ها به علت ریزش هفته‌های اخیر به ثبات رسیده است به باور این عده بازار اکنون در نقطه است که باید حمایت شود و افت بیشتر آن منوط به ترس و التهاب میان معامله‌گران خواهد بود.
چنانچه مکررا اعلام‌شده زمانی که حرف از حمایت‌های دولتی می‌شود بیشتر حقوقی‌ها برنده بازی محسوب می‌شوند چراکه آنها به عنوان قدرت بالاتر می‌توانند در نقش دستوردهنده وارد شده و صندوق توسعه را به سمتی سوق دهند تا منافع خود را از این طریق تامین کنند. این مورد باعث خواهد شد نماد حقوقی‌ها روزبه‌روز مثبت‌تر شود‌ بنابراین نمادهایی مانند نماد دارویی‌ها و تمامی نمادهای خرد به مرور زمان منفی خواهد شد‌ بنابراین به نظر می‌رسد اگر حمایت‌های این صندوق به درستی شکل نگیرد در روزهای آتی شاهد اصلاحیه بیشتر در سمت نمادهایی خواهیم بود که خرد هستند.
صندوق توسعه بازار را چطور جمع خواهد کرد
در این بین به گفته کارشناسان حرفه‌ای این بازار به فرض آنکه صندوق تحت نظارت دقیق درست‌کار کند و صندوق توسعه بتواند در ظاهر هم شده بر خی از سهم‌ها را صرفا تا ۰/۱ درصد مثبت بالا ببرد این حمایت تا کجا ادامه خواهد داشت. قطعا صندوق توسعه نمی‌تواند تا ابد صف فروش در سهم‌های غیر‌بنیادی، سهم‌های بزرگ و کلان را که با درصد شناور بالایی روبه‌رو هستند جمع کند چون منابع صندوق توسعه محدود بوده و گستره بازار سرمایه بسیار وسیع است.
‌بنابراین راهکار این است که اگر صندوق توسعه همانند سابق می‌خواهد حمایت نصف و نیمه داشته باشد بهتر است این بازار را به حال خود رها کند تا بازار خود دست به ترمیم بنیادی بزند و اگر سهامی ارزش ذاتی بالاتری نسبت به سهم‌های هیجانی دارد خود را نشان دهد.
آیا صندوق حامی نمادهای ضعیف خواهد بود
برای پاسخ به این سوال باید گفت اگر اشخاصی به دنبال نجات سهم‌های خرد توسط صندوق توسعه هستند باید بدانند تجربه نشان نداده که صندوق تاکنون حامی سهم‌های خرد باشد به‌طور مثال نمی‌توان انتظار داشت این صندوق حامی نماد دارویی باشد که در روزهای اخیر به واسطه سه عملکرد حقیقی‌ها، حقوقی‌ها و عدم نظارت با سر به زمین‌خورده است.
حال به نظر می‌رسد طی روزهای اخیر این بازار به واسطه رفتارهای هیجانی حقیقی‌ها، فروش طمع‌ورزانه حقوقی‌ها و عملکرد ضعیف ناظران دوران سختی را می‌گذراند و بدون تردید این بازار به واسطه ورود نا بهنجار صندوق توسعه دچار شکست‌ها و ریزش‌های متعدد خواهد شد. ‌به هر حال حمایت از خودرویی‌ها، بانکی و سهام سنگین نمی‌تواند مانع از ریزش شدید این بازار باشد. به نظر می‌رسد اگر قرار است حمایت‌هایی از سوی صندوق توسعه بر بازار سرمایه تحمیل شود این حمایت‌ها در کمال انصاف و واقعی باشد.