16 - 02 - 2021
سرمایهسوزی به جای سرمایهگذاری
«جهانصنعت»- عباس آخوندی وزیر سابق راهوترابری که حالا نزد افکار عمومی ایرانیان علاقهمند به اقتصاد سیاسی ونیز دوستداران ایرانزمین به دلیل فاشگویی و سخن گفتن بدون لکنتزبان و نیز نوشتن بدون هراس هر روز مقبولیت بیشتری پیدا میکند به بهانه توضیحی بر یک آمار ارائهشده از سوی مشاور رییسجمهور خبر ترسناکی داده است. خبر ترسناک دادهشده از سوی آخوندی است که جریان سرمایهگذاری در ایران ۹ سال است منفی شده است. اما آخوندی در توضیح خود درباره نوشته حسامالدین آشنا مشاور رییسجمهور که از رشد ۴۳ درصدی ساخت آزادراه، رشد ۵۱ درصدی در ساخت بزرگراه، رشد ۵۹ درصدی ظرفیت بندرها و برخی دیگر از امور در بخش راه نوشته توضیح داده است: «همه آنچه در گزارش داده شده اتفاق افتاده است نتیجه جلب اعتماد فعالان اقتصادی و استقرار یک نظام حکمروایی خوب اقتصادی در وزارتخانه بود. ایران نیازمند سیستمی است که قادر به خلق فرصتها، ظرفیتهای سرمایهگذاری جدید و مشارکت ملی باشد. دولتی کردن اقتصاد، تکیه بر نهادهای عمومی غیردولتی و بیرون راندن بخش خصوصی نتیجه معکوس خواهد داد. ۹ سال رشد منفی سرمایهگذاری تنها با خلق ظرفیت ملی جبران میشود. دوستان زمانی که باید قدر میدانستند و نمیگذاشتند این چرخ متوقف شود چشم خود را با اصرار بر یک سیاست غلط که بارها شکست خورده بود بستند.»
واقعیت این است که پس از رخدادهای سال ۱۳۸۸ در ایران و نیز دو بار اعمال رژیم تحریمهای آمریکا و غرب بر اقتصاد ایران در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و نیز از سال ۱۳۹۷ تا امروز انگیزه سرمایهگذاری در میان بخش خصوصی ایران روندی کاهنده را تجربه
کرده است. اگر جریان سرمایهگذاری در هر اقتصادی منجمد شود و در تن و بدن بخشهای گوناگون اثری از آن دیده نشود، کل اقتصاد به آرامی با یخبندان مواجه شده و اگر بر حجم یخها اضافه شود جاری ساختن آن ناممکن میشود. سرمایهگذاری در هر اقتصادی از سه محل میتواند صورت پذیرد. سرمایهگذاری از سوی بخش خصوصی، سرمایهگذاری دولتی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی و فاینانس و سایر روشهای تامین سرمایه. واقعیت تلخ این است که در دهه ۱۳۹۰ جریان سرمایهگذاری در اقتصاد ایران از هر سه محل با انجماد مواجه شده و دیری نمیپاید که سرمایههای مادی و فیزیکی انجام شده در دهههای تازهسپریشده به دلیل نوسازی نشدن و عدم جایگزینی و افزایش ضریب استهلاک، نیست و نابود شوند.
در روزهای اخیر سه گزارش نگرانکننده از دو مرکز گوناگون درباره وضعیت سرمایهگذاری در ایران منتشر شده که هر دو گزارش
نگرانکننده است.
گزارش پژوهشکده امنیت اقتصادی
در یک گزارش ارائهشده از سوی پژوهشکده امنیت اقتصادی آمده است: «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ۱۰ سال گذشته روند کاهشی داشته است. سرمایهگذاری خصوصی در یک سال اخیر از ۴/۱۱۴ هزار میلیارد تومان به ۷/۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده و افت محسوسی را تجربه کرده است. سرمایهگذاری دولتی نیز در سال ۱۳۸۸ معادل ۴/۴۱ هزار میلیارد تومان بوده که در سال ۱۳۹۸ به ۲۲ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. عدم تحقق مخارج عمرانی دولت، کسری بودجه دولت و محدود شدن اعتبارات در دسترس بخش خصوصی، بیثباتی اقتصادی و بالا بردن میزان ریسک و نااطمینانی در اقتصاد کشور، فقدان نگاه بلندمدت و دخالت عوامل سیاسی در مقوله سرمایهگذاری، افزایش هزینههای سرمایهگذاری و نداشتن استراتژی مشخص در سرمایهگذاری را میتوان از مهمترین دلایل افت سرمایهگذاری داخلی در سالهای گذشته دانست. میزان سرمایهگذاری کل در سال ۱۳۸۸ معادل ۴/۱۵۸ هزار میلیارد تومان بوده، اما این رقم در سال ۱۳۹۸ به ۷/۹۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. با وجود روند نزولی سرمایهگذاری دولتی و خصوصی در این سالها، اما میزان کاهش سرمایهگذاری خصوصی بسیار محسوس است و با توجه به سهم بالای سرمایهگذاری بخش خصوصی در تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، دلیل عمده کاهش سرمایهگذاری کل به این بخش مربوط میشود.»
اتاق بازرگانی تهران نیز در گزارشی با عنوان «موتور خاموش سرمایهگذاری» نوشته است: «سرمایهگذاری کل اسمی در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۸۳ حدود ۱۱ برابر شده که شامل ۱۳ برابر شدن سرمایهگذاری اسمی در حوزه ساختمان و ۹ برابر شدن سرمایهگذاری در حوزه ماشینآلات است. اما سرمایهگذاری واقعی در سال ۱۳۹۸ به ۹۸ هزار میلیارد تومان رسیده که کمترین میزان سرمایهگذاری در ۱۵ سال اخیر است. براساس گزارش معاونت اقتصادی اتاق تهران روند کاهشی سرمایهگذاری بخش خصوصی از ۱۳۹۱ آغاز شده است. در این سال سرمایهگذاری بخش خصوصی ۱۲۶ هزار میلیارد تومان بوده که به ۷۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ سقوط کرده است. رشد عمومی منفی سرمایهگذاری در دهه ۱۳۹۰ همزمان با تحریم (۴ سال) و بعد از آن (۲ سال) را تجربه کردهایم. میانگین رشد سرمایهگذاری بخش خصوصی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ حدود شش درصد منفی بوده است. در سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۸ شاهد رشد منفی چهار درصدی سالانه سرمایهگذاری در ماشینآلات بودهایم. سرمایهگذاری ۲۷ هزار میلیارد تومانی در ماشینآلات در سال ۱۳۹۸ کمترین رقم در ۱۵ سال اخیر است. در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ شاهد میانگین رشد سالانه منفی ۷/۹ درصدی سرمایهگذاری در ماشینآلات بودهایم. افت ۲۸ درصدی سرمایهگذاری واقعی ماشینآلات بخش خصوصی در هشت سال اخیر در مقایسه با دوره مشابه و رشد منفی ۱۰ درصدی در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ اتفاق افتاده است.»
چه خواهیم کرد؟
واقعیت این است که نوع مبارزه سیاسی در داخل که بیمحابا به سوی تضعیف نهادهای مستقر در قانون اساسی و قانونهای عادی پیش میرود و سختگیری نظام سیاسی بر بخش خصوصی با وجود نشانههای مثبت در حرف و نیز تشدید تخاصم با آمریکا به مثابه قدرت نخست جهان که به تضعیف راههای فعالیت اقتصادی در ایران منجر شده است و سختگیری بانک مرکزی، سازمان حمایت مصرفکنندگان و سایر نهادهای بازرسی و خلع ید از مالکانی که به صورت قانونی سهام دولت را خریدهاند ایرانیان انگیزه سرمایهگذاری را از دست دادهاند. دقت در تاسیس شرکتهای بزرگ دولتی در بخشهای گوناگون نشان میدهد میل به سرمایهگذاری توسعهای در بنگاههای موجود به صفرگرایش پیدا کرده است. سرمایهگذاران بینالمللی نیز در ۱۰ سال تازه سپریشده با دو بار تحریم ایران مواجه شده و زحمات آنها برای یافتن محلی امن برای سرمایهگذاری به باد رفته است و به پشت سر خود نیز نگاه نمیکنند. از طرف دیگر ادامه خصومت دو نظام سیاسی ایران و آمریکا که گویا میرود که یک تضاد حل ناشدنی شود انگیزهها را نابود کرده است. دولت ایران نیز به دلیل کاهش و سقوط درآمدهای ارزی و نیز نرخ تورم شتابان که ناچار میشود هر سال دست کم به اندازه نرخ تورم به مزد و حقوق کارکنان خود بیفزاید هزینههای عمرانی را کاهش داده است. به این ترتیب است که سرمایهسوزی به جای سرمایهگذاری در ایران در ۱۰ سال تازه سپریشده سرعت میگیرد. وضعیت ایران همانند خانوادهای است که نانآور خانه که به دلیل بسته شدن راه ورود درآمد به خانه به هر دلیل از جیب و از پسانداز میخورد و نیک میدانیم که این وضعیت برای خانوادهای که از جیب میخورد و کشوری که به جای سرمایهگذاری، سرمایهسوزی میکند و نرخ استهلاک در ماشینآلات وتجهیزات بیشتر از نرخ رشد سرمایهگذاری است ورشکستگی و ناکامی ابدی خواهد بود. ایران باید راهبندانهای پدیدار شده در مسیر ورود سرمایههای داخلی و خارجی را باز کند و توجه داشته باشد سرمایهسوزی ریشه همه نوع سرمایههای دیگر را هم میسوزاند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد