سردرگمی آماری

«جهان‌صنعت»- اطلاعات دقیق، کارشناسانه، دسته‌بندی‌شده و بهنگام در دنیای امروز کالایی راهبردی به حساب می‌آید که در بازارهای جهانی به بالاترین قیمت دادوستد می‌شود. به همین دلیل است که بنگاه‌های بزرگ و نیز کشورهای توسعه‌یافته برای به دست آوردن اطلاعات با ویژگی‌های در بالا نگاشته‌شده بیشترین سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهند. وجود آمار مطمئن و بهنگام در کسب‌و‌کار فردی، در چرخش کار بنگاه‌ها و در اقتصاد کلان چراغ راه و عصای دست است. بدون چراغ روشن هم البته می‌توان راه رفت و
به جایی رسید اما هرگز نمی‌توان تضمین کرد سر از بیراهه و کژراهه درنیاوریم.
جامعه‌های بانشاط و دارای نهادهای دموکراسی چندین دهه و حتی چند سده است که مراکز رسمی آمارگیری دولتی و عمومی را تاسیس و با دادن آزادی عمل در تهیه و توزیع اطلاعات و آمارها چراغ راه را روشن نگه ‌داشته‌اند. شوربختانه در جمهوری اسلامی هرچه روبه پیش آمده‌ایم دولت‌ها از دادن اطلاعات آماری بهنگام و دقیق و غیردستکاری‌شده خودداری کرده و به بهانه‌های درست یا نادرست از دادن اطلاعات آماری به‌ویژه درباره شاخص‌های اصلی اجتناب می‌کنند. از سوی دیگر بنگاه‌های اقتصادی ایران که اکنون در سه گروه دولتی، خصوصی و نیز خصولتی دسته‌بندی می‌شوند نیز به هر دلیل از دادن آمار دقیق درباره شاخص‌ها به‌ویژه تولید خودداری و از دولت تبعیت می‌کنند. این پدیده اثرش را در به دست آوردن آمار دقیق آشکار کرده است. به‌طوری‌که براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تولید ناخالص داخلی با نفت و بدون نفت در آبان‌ماه۱۴۰۳ به ترتیب رشد3/‏3 و 5/‏3درصدی داشته است. این در حالی است که آمار کنون‌بینی پژوهشکده پولی و بانکی حاکی از آن است که تولید ناخالص داخلی سه‌ماه منتهی به آبان‌ماه 3/‏1درصد است که این میزان کمترین رشد برآوردی از تابستان۱۴۰۱ به بعد است. از سوی دیگر همین اختلاف در آمار رشد صنعت دیده می‌شود. شاید گفته شود این دو مرکز پژوهشی روش‌های آماری گوناگونی به کار گرفته یا داده‌ای خاص را در اعلام رشد در کانون توجه قرار داده‌اند. اما این یک داستان نادرست است و نباید تفاوت‌های آماری درباره یک متغیر این میزان اختلاف داشته باشند. حالا باید از مدیران تولید‌کننده آمار پرسید که فعالان اقتصادی کدام آمار را برای برنامه‌ریزی فعالیت‌های خود به کار گیرند؟ کاش می‌شد دولت دست از سرسختی برداشته و اجازه دهد مرکز آمارگیری خصوصی برای فعالیت‌های گوناگون تاسیس شوند. فقر آمارگیری در دنیایی که به سرعت با استفاده از ابزارهای مدرن و نرم‌افزارهای قابل‌اعتنا در حال پیشرفت است، تاسف‌آور است.