سایه روشن گردشگری سلامت در ایران

جعفر رضایی- ایران یکی از کشورهایی است که به‌سبب برخورداری از پزشکان متخصص بسیار و درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های متعدد، ظرفیت‌های بالایی در حوزه گردشگری سلامت دارد. همین ظرفیت‌ها در کنار ارزان تمام‌شدن جراحی‌های زیبایی و درمانی در کشور باعث شده که کشورمان همواره طرف توجه درمان‌جویان کشورهای منطقه قرار گیرد.
گردشگران درمان و سلامت از اقلیم کردستان عراق، افغانستان و دیگر کشورهای منطقه در طول این سال‌ها به ایران سفر داشته‌اند اما نبود ساختاری منسجم و متمرکز باعث شده که گردشگری سلامت در کشور با وجود پتانسیل بالا، آن‌طورکه باید و شاید و مطابق با ظرفیت‌ها برای کشور آورده اقتصادی نداشته باشد.در همین راستا و با هدف تسهیل ورود گردشگران سلامت به ایران، اخیرا مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی اقداماتی را به انجام رسانده و مذاکراتی با مسوولان اقلیم کردستان عراق داشته است.
تلاش برای تسهیل تردد گردشگران سلامت از کردستان عراق
مسلم شجاعی، مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی همزمان با پایان برگزاری رویداد معرفی ظرفیت‌های گردشگری جمهوری اسلامی ایران در اقلیم کردستان عراق درباره دستاوردهای این اقدام گفت: یکی از مهم‌ترین نتایجی که برگزاری این رودشو به همراه داشت، تمرکز بخش خصوصی و دولتی بر سازماندهی، هماهنگی و تسهیل تردد گردشگران اقلیم در دو محصول عمده گردشگری سلامت و تفریحی است.
وی افزود: تمایل مقامات گردشگری اقلیم کردستان عراق برای راه‌اندازی پرواز مستقیم به سنندج و از آنجا به کیش با هدف بهره‌مندی از تفریحات و جاذبه‌های موجود بود. همچنین بهره‌مندی از خدمات پزشکی و درمانی کشورمان از جمله تقاضای اصلی در این ارتباط دو سویه بود که با حضور شایسته نمایندگان علوم پزشکی استان‌های مختلف و نیز برقراری تلاش دو سویه به‌منظور افزایش تعاملات و شناخت بیشتر از ظرفیت‌های گردشگری دو کشور پیش رفت.
به گفته شجاعی، برگزاری این رویداد نشان داد که اقلیم کردستان عراق با وجود بازار پرظرفیت برای گردشگری ایران متاسفانه مغفول مانده است. بازاری که به‌دلیل قرابت‌های فرهنگی و زبانی کمتر تحت‌تاثیر ایران‌هراسی و خبرهای منفی رسانه‌های خارجی است و همچنین به‌دلیل دارا بودن مرزهای زمینی مشترک، امکان تردد آسان وجود دارد. با این وجود تا بهره‌برداری بهینه از این بازار فاصله وجود دارد و برگزاری رویدادهای اینچنینی می‌تواند به بلوغ بیشتر در این بازار کمک کند.
مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی یادآور شد: با توجه به اینکه اقلیم کردستان عراق برای استان‌های غربی کشور یکی از اصلی‌ترین بازارهای هدف به‌شمار می‌آید، از این‌رو حضور شایسته استان‌های کردستان، همدان، کرمانشاه و حتی سایر استان‌ها از شمال کشور، اصفهان و پایتخت، فرصتی ویژه برای توسعه گردشگری متقابل فراهم آورد.
شجاعی همچنین درباره بازار ۶‌میلیون‌نفره اقلیم کردستان یادآور شد: یکی از اصلی‌ترین نیازهایی که در پس برگزاری این رودشو احصا شد، توجه به تسهیل تردد با خودرو از طریق مرزهای مشترک است که می‌تواند در افزایش ورود گردشگری موثر واقع شود. بیش از این باید فرآیند تردد تسهیل شود و توقف در مرزها برای کارهای اداری در هر دو طرف کاهش پیدا کند.
ظرفیت‌های گردشگری سلامت ایران
بر کسی پوشیده نیست که گردشگری سلامت می‌تواند اشتغالزایی مناسبی برای کشور در پی داشته باشد. براساس آمار منتشرشده، با رشد هر یک‌درصد در سهم ایران از بازار گردشگری سلامت، حدود ۲۰‌هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌شود.
در این خصوص احمد مهری، پژوهشگر سلامت عمومی اندیشکده سلامت مرکز مطالعات راهبردی ژرفا معتقد است که سلامت به‌عنوان یک ظرفیت فراموش‌شده در پزشکی ایران می‌تواند به یکی از مهم‌ترین منابع درآمدزایی برای کشور تبدیل شود.
به گفته او با وجود اینکه ایران از زیرساخت‌های مناسب، تجهیزات پیشرفته و پزشکان متخصص بهره‌مند است، سهم کشور از بازار جهانی گردشگری سلامت بسیار پایین‌تر از ظرفیت‌های موجود است.
این پژوهشگر سلامت عمومی می‌افزاید: براساس گزارش‌های رسمی، درآمد جهانی از گردشگری سلامت در سال۲۰۲۳ به حدود ۱۰۰‌میلیارد دلار رسیده است، درحالی‌که سهم ایران تنها حدود ۵۰۰‌میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
وی یکی از دلایل موفقیت کشورهایی مانند ترکیه و هند در این زمینه را ارائه خدمات پزشکی باکیفیت در کنار هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه می‌داند و با ذکر مثالی می‌گوید: عمل‌های جراحی قلب باز در ایران حدود ۵۰‌درصد ارزان‌تر از ترکیه و ۷۰‌درصد ارزان‌تر از اروپا انجام می‌شود اما تبلیغات محدود و نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای جذب بیماران خارجی باعث شده این ظرفیت بالقوه در ایران به‌خوبی استفاده نشود.
مهری یادآور شد: در ایران بیش از ۵۵۰ بیمارستان در شهرهای بزرگ وجود دارد که بیش از نیمی از آنها دارای استانداردهای بین‌المللی هستند. با وجود این زیرساخت قوی، کمتر از ۵‌درصد از این بیمارستان‌ها به‌صورت فعال در حوزه گردشگری سلامت فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر، هزینه‌های درمان در ایران به‌طور میانگین بین ۳۰ تا ۶۰‌درصد کمتر از کشورهایی مانند امارات و قطر است که می‌تواند مزیت رقابتی مهمی برای جذب بیماران از کشورهای همسایه باشد.
ظرفیت اشتغالزایی گردشگری سلامت
مهری، پژوهشگر سلامت عمومی معتقد است: گردشگری سلامت می‌تواند فرصت‌های اشتغالزایی بزرگی فراهم کند. طبق آمارهای منتشرشده، با رشد هر یک‌درصد در سهم ایران از بازار گردشگری سلامت، حدود ۲۰‌هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های پزشکی، هتلداری و حمل‌ونقل ایجاد خواهد شد. به این ترتیب، سرمایه‌گذاری در این صنعت می‌تواند تاثیر مثبتی بر اقتصاد ملی و کاهش نرخ بیکاری داشته باشد.
وی می‌افزاید: ایران علاوه‌بر هزینه‌های پایین و پزشکان مجرب، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطات فرهنگی نزدیک با کشورهای منطقه، می‌تواند به یکی از مقاصد برتر گردشگری سلامت در خاورمیانه تبدیل شود. با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در بازاریابی و تبلیغات بین‌المللی، ایران می‌تواند سهم خود را از این بازار تا چندین برابر افزایش دهد. دولت و مجلس باید بدانند طی برنامه هفتم توسعه سالی ۶‌میلیارد یورو از گردشگری سلامت باید کسب درآمد کنیم؛ ضمن اینکه ۷۰۰‌میلیون یورو از طریق جذب دانشجویان خارجی کسب در آمد داشته باشیم.
مهری این‌طور برآورد می‌کند که این عدد و رقم محقق نمی‌شود مگر با نگاه واقع‌بینانه به گردشگری سلامت با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، حذف مافیای مانع توسعه گردشگری و برنامه‌ریزی مبتنی بر عقلانیت و منافع ملی در نهایت، تقویت زیرساخت‌های گردشگری، ارائه خدمات بیمه‌ای بین‌المللی و همکاری میان دولت و بخش خصوصی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به رشد و توسعه گردشگری سلامت در ایران کمک کند.
به تعبیر این محقق اگر ایران بتواند سهم خود از این بازار را به حدود ۳‌درصد برساند، درآمد سالانه‌ای بیش از ۳‌میلیارد دلار خواهد داشت که تاثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت.