7 - 10 - 2024
سایه تهدید مترو بر سر حافظیه
نادر نینوایی- در روزهای اخیر انتشار خبری مبنی بر جانمایی ایستگاه متروی حافظیه درست مقابل آرامگاه حافظ، با انتقادات بسیاری همراه بوده است.
حرف احداث ایستگاه متروی حافظیه شیراز در دوران شورای چهارم این شهر مطرح شد اما در دوران شورای پنجم به سبب درک تهدید ایجاد مترو برای آرامگاه حافظ، این طرح دستخوش تغییراتی شد. در نهایت تصمیم بر این شد که جهت حفاظت از آرامگاه حافظ و آثار تاریخی این محدوده، مترو در فاصله یککیلومتری از حافظیه متوقف شود و از این مسیر به بعد تراموا مسوولیت عبور مسافران و گردشگران در مسیر حافظیه و بافت تاریخی شیراز را برعهده بگیرد.
با روی کار آمدن شورای ششم شهر شیراز اما بار دیگر ورق برگشت و امتداد تونل مترو حتی در زیر آرامگاه حافظ مورد توجه قرار گرفت؛ در نتیجه این رویکرد شهرداری تونل متوقفشده متروی شیراز را ادامه داده و گفته میشود حالا به ۵۰۰متری حافظیه رسیده است.
آنطور که فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی به «جهانصنعت» گفتهاند آبانبار و گورستانی تاریخی نیز در اطراف آرامگاه حافظ قرار دارد. همچنین لرزشهای مترو در صورت جانمایی نامناسب تونل و ایستگاه، میتواند برای بنای قدیمی و خاطرهانگیز حافظیه آسیبزا باشد.
کنار گذاشتن طرح اصولی قبلی
سیامک بصیری، کارشناس و فعال حوزه میراث فرهنگی که در گذشته در اداره کل میراث فرهنگی استان فعالیت داشته است، درخصوص مخاطرات ایجادشده برای حافظیه به واسطه احداث مترو به «جهانصنعت» گفت: با توجه به شرایط منطقهای که حافظیه در آنجا واقع شده است، قرار بر این بود که به جای مترو، تراموا عبور کند و حتی جانماییها با حضور (مسوولان) میراث فرهنگی انجام گرفت و مسیر تراموا هم مشخص شد. البته میتوانم بگویم که طرح بسیار جامع و خوبی بود و درخصوص آن دستگاههای متولی ارائههای جامعی نیز داشتند. بنابراین انتظار بود که این طرح اجرا شود اما امروز(به ناگاه) اینطور شنیده میشود که حفر تونل برای مترو در زیرزمین دارد اتفاق میافتد و مراحل قانونی اجرای این کار نیز روشن نیست. با این همه میتوان حدس زد که کار به این سنگینی باید دارای مجوزهای لازم باشد.
وی افزود: برای من مبهم و نامشخص است که بر چه اساسی این اتفاقات افتاد و طرح قبلی کنار گذاشته شد. ایجاد خط تراموا در شیراز و عبور آن از بافت تاریخی حتی میتوانست امکان دسترسی به مجموعهای از آثار تاریخی را برای گردشگران فراهم کند. در هر صورت برای طرح اولیه بررسیها و کارشناسیهای لازم صورت گرفته بود و اداره میراث فرهنگی نیز موافقت خود را با آن اعلام کرده بود.
این کارشناس میراث فرهنگی ضمن اشاره به آثار تاریخیای که در این محدوده قرار گرفته، افزود: یک گورستان قدیمی و یک آبانبار قدیمی در این محدوده قرار گرفته است. اینکه آیا طراحی تونل مترو بهگونهای بوده که به آبانبار آسیبی نزند، روشن نیست و باید مطالعات انجامشده از سوی دستگاه متولی یعنی شهرداری را بررسی کنیم. باید دید آیا در مطالعات صورتگرفته به این آبانبار تاریخی نگاه شده است و آیا برای آن برنامهای دارند یا خیر. به هر صورت باید این ملاحظه وجود داشته باشد که در صورت اجرای پروژه مترو این آبانبار تاریخی را نیز در نظر داشته باشند و مانع تخریب آن شوند.
بصیری درخصوص تهدیدی که ممکن است به سبب لرزشهای ناشی از مترو برای حافظیه ایجاد شود، ابراز داشت: درخصوص خطر لرزشها هم باید بگویم موضوع کاملا فنی است و طبیعتا در فاصله ۴۰ تا ۵۰متری این لرزشها احساس خواهد شد.
هراس از تکرار تجربه ناخوشایند اصفهان
برای بررسی بیشتر موضوع ایجاد مترو در نزدیکی حافظیه و مخاطرات آن به سراغ یکی دیگر از صاحبنظران بافتهای تاریخی نیز رفتیم.
محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی بافتهای تاریخی ایران درخصوص خطرات جانمایی مترو در نزدیکی حافظیه به «جهانصنعت» گفت: موضوع مترو در محدوده بافتهای تاریخی یکمساله چالشی است؛ البته در کشورهای اروپایی نیز نظیر این مساله مشاهده میشود و مترو از زیربناهای بسیار مهمی عبور میکند. با این همه باید در نظر داشت که آنها برای احداث ایستگاه و عبور مترو ملاحظات بسیار دقیقی را رعایت میکنند. به عنوان مثال ارتفاع از کف را بسیار زیاد میگیرند یا با عبور از سطوح بسیار پایینتر شیوهای را به کار میگیرند که آثار تاریخی آسیب نبینند. طبیعتا اتخاذ این شیوه هزینه و پیچیدگیهای بیشتری دارد اما آنها این موضوع را لحاظ و رعایت میکنند. وی افزود: در ایران با این توجیه که در اروپا هم مترو از زیر آثار تاریخی عبور میکند، اقدام به توسعه مترو در بافتهای تاریخی میکنند و این نکته را در نظر نمیگیرند که ملاحظاتی که در آنجا رعایت میشود در ایران مورد توجه قرار نمیگیرد. در هر صورت تونل مترو باید آنقدر پایین برود که هیچ لرزشی به سطح و محل قرارگیری آثار تاریخی وارد نشود.
کلانتری با اشاره به نمونه مشابهی که از راهاندازی مترو در شهری با بافت تاریخی در ایران وجود داشته و لطماتی که در پی داشته است، گفت: درخصوص متروی اصفهان نیز مخالفتهای زیادی بود و فعالان میراث فرهنگی خواستار آن بودند که مترو از چهارباغ عبور نکند، اما شهرداری با نوعی لجبازی و باوجود مخالفت میراث فرهنگی مترو را از زیر چهارباغ عبور داد؛ نتیجه آنکه پایه یکی از کانالهای مترو منحرف شده و به پایه سیوسهپل برخورد داشت و به این پل تاریخی آسیب رساند و ترک بزرگی روی آن ایجاد کرد. به سبب این انحراف کانال البته قطار هم دیگر نمیتوانست وارد ایستگاه شود و به این ترتیب ایستگاهی نیز که کنار سیوسهپل ایجاد شده بود، بلااستفاده باقی ماند.
دبیر پویش ملی نجات بافتهای تاریخی ایران ادامه داد: امروز شاهد آن هستیم که اتفاق مشابهی در شیراز در حال رقم خوردن است. مسوولان مرتبط باید در مرحله نخست اعلام کنند که تونل مترو قرار است در چه سطحی ایجاد شود. توجه داشته باشید که در شهرهای تاریخی تعدد آثار در زیرزمین بالاست، چراکه با تخریب چندباره شهرها در طول تاریخ، شهرهای جدید روی خرابههای شهر قبلی ساخته شده است؛ بنابراین آثار تاریخی در لایحههای مختلف روی یکدیگر قرار دارند. مخصوصا در اطراف حافظیه که یک قبرستان تاریخی نیز وجود دارد ممکن است که این لایههای تاریخی و روی هم وجود داشته باشند. بنابراین اینکه حفاری در چه سطحی قرار است انجام بگیرد، دارای اهمیت مضاعفی است. وی افزود: از سوی دیگر باید توجه داشت مسیر تونل و لرزشهایی که مترو میتواند در پی داشته باشد، باید مورد مطالعه و پژوهش دقیق قرار بگیرد. همچنین نباید فراموش کرد که در روی زمین نیز به سبب ساخت ایستگاه مطمئنا تخریبهایی صورت میگیرد و احداث ایستگاه نیز میتواند تهدیدهایی در بر داشته باشد و مثلا برای احداث ایستگاه متروی «دروازه دولت» در اصفهان به پایههای «کاخ جهاننمای صفوی» که در دوره قاجار خراب شده بود، برخورد کردند. البته در این مورد به سبب پیگیری فعالان میراث فرهنگی پایههای باقیمانده حفظ شدند. به هر حال وقتی ایستگاه و تونل حفر میشود، احتمال برخورد با سازههای تاریخی وجود دارد و این احتمال هست که در سایه اجازه ندادن به بررسیهای میراثی، تخریب در لایههای تاریخی زیرزمین اتفاق بیفتد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد