11 - 03 - 2023
سازمان همکاری شانگهای و اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۲
آندره گالستیان* – سازمان همکاری شانگهای که سازمانی اوراسیایی با اهداف اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی است، در سال ۱۹۹۶ توسط چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با نام «شانگهای پنج» تشکیل شد و در سال ۲۰۰۱، طی اجلاس پنج کشور فوق و ازبکستان در شهر شانگهای کشور چین، نام آن به «سازمان همکاری شانگهای» با حضور ازبکستان و با اهداف اقتصادی و سیاسی گستردهتر، تغییر پیدا کرد. منشور این سازمان در سال ۲۰۰۲ توسط اعضای آن تصویب شد و از ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۳ به مرحله اجرا درآمد. دو کشور هندوستان و پاکستان نیز در سال ۲۰۱۷ به این سازمان پیوستند و اعضای آن به هشت کشور افزایش پیدا کرد. در اجلاس سال ۲۰۲۱ سران کشورهای سازمان در شهر دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) با توجه به حضور ایران از سال ۲۰۰۵ به عنوان کشور ناظر، با عضویت کامل کشورمان موافقت شد. در اجلاس اخیر سران در شهر سمرقند کشور ازبکستان، با امضای معاهده پیوستن ایران به این سازمان توسط کشورمان در روز ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ که شامل چهل سند است، روند عضویت کامل از ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۲ آغاز شد. در این راستا، سفر دبیر کل سازمان همکاری شانگهای (ژانگ مینگ) طی هفته گذشته به ایران و دیدارها و گفتوگوهای متعدد، مهم و تاثیرگذار ایشان با مقامات ارشد و بلندپایه ایران، حاکی از طی مراحل نهایی عضویت کامل کشورمان در این سازمان بود. روند عضویت کامل ایران، روز چهارشنبه هفته گذشته، ۸ مارس ۲۰۲۳، شاهد رویداد مهم دیگری بود؛ در این روز، خبرگزاریها خبری منتشر کردند مبنی بر آن که رییسجمهور ازبکستان (شوکت میرامانوویچ میرضیایف) در شهر تاشکند، پایتخت ازبکستان، حکم قراردادهای بینالمللی کشورش را امضا کرده که براساس بند ۲۲ این حکم، تعهدات ایران برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای که در تاریخ ۱۶ سپتامبر امضا شده بود، تصویب شده است. بر این اساس، وزارت امور خارجه ازبکستان، با ارسال یادداشتی به دبیرخانه سازمان، اجرای تشریفات داخلی مربوطه را اطلاع خواهد داد. نخستوزیر ازبکستان، (عبدالله نعمتوویچ عارفوف) و همچنین سرپرست وزارت امور خارجه این کشور، (بختیار اودیلوویچ سعیدوف) بر حسن اجرای یادداشت فوق، نظارت خواهند داشت. با توجه به موارد فوقالذکر، در حال حاضر، سازمان همکاری شانگهای، عملا دارای ۹ کشور عضو است. کشور بلاروس نیز در حال طی کردن روند عضویت کامل است. علاوه بر موارد فوق، در حال حاضر، کشورهای مغولستان و افغانستان عضو ناظر سازمان و کشورهای ارمنستان، ترکیه، مصر، قطر، عربستان سعودی، جمهوری آذربایجان، کامبوج، نپال و سریلانکا، شرکای گفتوگوی سازمان هستند. کشورهای متعددی نیز در فهرست پیوستن به شرکای گفتوگوی سازمان قرار دارند، از جمله امارات متحده عربی، کویت، میانمار و مالدیو. سازمان همکاری شانگهای بزرگترین سازمان منطقهای جهان است و حدود شصت درصد مساحت اوراسیا، حدود چهل درصد جمعیت کل جهان و بیش از سی درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان را شامل میشود. چهار قدرت از نه قدرت اتمی جهان، یعنی روسیه، چین، هندوستان و پاکستان، عضو این سازمان هستند. روسیه و چین از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و دارای حق وتو در آن هستند. روسیه بزرگترین کشور جهان به لحاظ مساحت و چین، پرجمعیتترین کشور جهان است. علاوه بر موارد فوق، چین دومین قدرت برتر اقتصادی جهان پس از ایالاتمتحده آمریکا و سومین کشور بزرگ جهان به لحاظ مساحت پس از روسیه و کانادا است. هندوستان پس از چین، دومین کشور پرجمعیت جهان است و علاوه بر آن، پنجمین قدرت برتر اقتصادی جهان پس از ایالاتمتحده آمریکا، چین، ژاپن و آلمان، با توجه به میزان تولید ناخالص داخلی و براساس آمار صندوق بینالمللی پول است.تعدد کشورهای عضو، ناظر و همچنین شرکای گفتوگوی سازمان همکاری شانگهای و جایگاه این کشورها، بیانگر پتانسیلهای اقتصادی قابل توجهی است و عضویت کامل ایران در این سازمان، میتواند منافع اقتصادی متعدد و فراوانی را برای کشورمان به ارمغان آورد که در ادامه مطلب، به تعدادی از این موارد، اشاره خواهم کرد.کشورهای این سازمان (اعم از عضو، ناظر یا شرکای گفتوگو) بزرگترین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان انرژی در جهان هستند. بنابراین، یکی از مهمترین منافع عضویت ایران، میتواند در زمینه مباحث مربوط به نفت و گاز و پتروشیمی باشد. ایران میتواند در زمینه صادرات نفت و گاز و همچنین محصولات متنوع پتروشیمی، جایگاه خود را به کمک این سازمان، به صورت موثری در جهان، ارتقا دهد و میزان ارزآوری خود را به صورت قابل توجهی، بهبود بخشد.عضویت کامل ایران در این سازمان بزرگ، میتواند بازرگانی کشور را دچار تحول چشمگیری کند و مبادلات تجاری کشور را به نحو موثر و میزان ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را نیز به نحو قابل توجهی افزایش دهد. عضویت ایران در این سازمان، شرایط دسترسی کشورمان به جمعیت فراوان کشورهای عضو، ناظر یا شرکای گفتوگوی سازمان را بهبود خواهد بخشید و امکان صادرات محصولات متنوع ایرانی را تسهیل خواهد کرد.ایران از نظر ژئوپلیتیکی و به لحاظ ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی، کشور بسیار مهمی است و بر همین اساس، به لحاظ ترانزیت کالا، اهمیت فراوانی دارد. افزایش ترانزیت کالا از طریق ایران میتواند بهبود خوبی در میزان ارزآوری برای کشور به ارمغان آورد و روابط ایران با کشورهای سازمان را ارتقا بخشد. استفاده از تجارب کشورهای سازمان همکاری شانگهای در بخش صنایع، معادن و کشاورزی میتواند از مزایای عضویت کامل ایران در این سازمان باشد. توسعه و نوسازی صنایع موجود، ایجاد صنایع جدید، اکتشافات نوین و بهرهبرداریهای بهینه از معادن، رشد و گسترش و مکانیزاسیون مناسب در بخشهای گوناگون کشاورزی، همگی نیازمند سرمایهگذاریهای فراوانی هستند که این سرمایهگذاریها میتوانند داخلی یا خارجی باشند و این سازمان میتواند برای جذب سرمایهگذاران خارجی نیز موثر باشد.از پتانسیلهای بسیار بالای کشور، صنعت توریسم و بحث گردشگری و جذب گردشگر است. جاذبههای تاریخی، فرهنگی و طبیعی ایران میتواند برای شهروندان کشورهای عضو یا ناظر یا شرکای گفتوگوی سازمان، مورد توجه قرار گیرد و از این طریق، امکان ارزآوری مناسب در این بخش نیز برای کشور مهیا شود. در زمینه توسعه بیشتر و پیشرفت سریعتر فناوری اطلاعات نیز پتانسیلهای خوبی در کشور موجود است. شایان توجه است که کشورهای هندوستان و چین، در این زمینه، پیشرفتهای چشمگیری داشتهاند و عضویت کامل کشورمان در این سازمان، میتواند برای این صنعت مهم در کشور نیز مفید و موثر باشد. همانگونه که ملاحظه میشود و در سطور بالا به صورت موجز و مختصر نوشتم، گرچه سازمان همکاری شانگهای، دارای اهداف گوناگون از جمله سیاسی، امنیتی و دفاعی است که در جای خود میتواند بسیار مهم و استراتژیک باشد، اما اهداف اقتصادی مهمی را نیز پیگیری میکند و دارای پتانسیلهای فراوانی برای امور اقتصادی است و امید است که در سال ۱۴۰۲ با توجه ویژه مسوولان محترم به موارد فوق، شاهد رشد و گسترش و بالندگی هر چه بیشتر اقتصاد کشور باشیم.
* کارشناس اوراسیا
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد