21 - 02 - 2021
زیرساختهای سست
رشد تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۰ معادل ۱/۴- درصد پیشبینی شده است. این کاهش ناشی از همگامی رکود شدید و وخامت شرایط اقتصاد کلان به ویژه پس از تحریم ثانویه ۲۰۱۸ آمریکا و نیز آثار مخرب کرونا در سال ۲۰۱۹ بوده است. شاخص ریسک/ امتیاز که شاخص ثبات سیاسی و اقتصادی است، در زیرساختهای ایران ۱۱ از میان ۱۴ کشور خاورمیانه و آفریقا و ۷۲ از بین ۱۰۵ کشور در بازار جهانی محاسبه شده است. رتبه شاخص ریسک/امتیاز در صنعت ساختوساز ایران با وجود امتیاز مثبت مرتبط با جمعیت شهرنشین ثروتمند به خاطر اثرات منفی تحریمهای مجدد ۲۰۱۸ آمریکا و تنوعی از ریسکها مانند ریسک فضای قانونی، ضعف بازار کار و فضای رقابتی که به دلیل تحریمها در دست چینیهاست، تنزل یافته است. این تنزل همچنین از رکود سنگین ناشی از تاخیر یا لغو سرمایهگذاریها پس از شیوع کرونا افزونتر شده است. با توجه به محدودیتهای فعالیتها و تجارت بعد از کرونا و ناتوانی دولت از کاهش آسیب وارده به کسبوکارها و خانوارها، پیشبینی میشود فعالیتهای ساختوساز کند شود. وخامت در پویایی روابط خارجی و مالی دولت، کاهش درآمد نفت و کاهش وصول مالیات ناشی از رکود، باعث واکنش محدود دولت به بحران، کاهش سرمایهگذاری آن در زیرساختها و طرحهای عمرانی و ضعیف شدن سرمایهگذاران میشود. زنجیرههای عرضه در صنعت ساختوساز مختل میشود. ارزش صنعت ساختوساز در سال ۲۰۲۰ به میزان ۸/۵ درصد و در سال ۲۰۲۱ به میزان ۴/۱ درصد کاهش مییابد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای اتاق ایران، پیشبینی کاهش ارزش صنعت ساختوساز علاوه بر متغیرهای اقتصادی، به عوامل کمی و کیفی نظیر روابط بین تهران- واشنگتن، ریسک سیاسی و تغییرات مدیریتی، عوامل نظارتی مانند قیمتگذاریها و تشریفات اداری، بیثباتی ارز، سلامت مالی دولت، مجوزهای ساختوساز و اعتماد و نحوه برخورد با سرمایهگذاری بخش خصوصی و سرمایهگذاری خارجی مرتبط است. انتظار میرود در سال ۲۰۲۱ که از آثار مخرب کرونا کاسته میشود، رشد اقتصادی معتدلی حاصل شود. اما چون هزینههای عمرانی دولت محدود شده و سرمایهگذاران ضعیف شدهاند، فعالیت در بخش ساختوساز در کوتاهمدت به حال عادی برنمیگردد. اما با وجود موانع در بازار ساختوساز ایران چند عامل بنیادی هست که میتوانند باعث رشد درازمدت آن شوند:
۱- انرژی و تاسیسات: پیشبینی میشود تقاضای ساختاری برای ظرفیت بیشتر انرژی و زیرساختهای آن ایجاد شود. به دلیل تحریمهای ثانویه، اجرای تعدادی از پروژهها تعطیل یا نیمهتعطیل شده و انتظار میرود سرمایهگذاران بینالمللی منتظر زمان مناسب برای سرمایهگذاری در ایران باشند. پویایی بازار ایران در حال حاضر در جهت توسعه نیروگاههای گازی دارای کارایی بالا و انرژیهای تجدیدپذیر غیرآبی مانند خورشیدی است. این وضعیت با توجه به بیثباتی سیاسی و اقتصادی در کوتاهمدت و میانمدت ادامه دارد. اما ریسک مثبتی در اثر کاهش هزینه تجهیزات انرژی خورشیدی وجود دارد که باعث میشود بخش انرژی خورشیدی از نیروگاه گازی در دوره مورد نظر بیشتر مقرون به صرفه شود. ایجاد خطوط لوله انتقال گاز در مناطق باقیمانده داخل کشور و نیز صادرات به کشورهای همسایه ادامه مییابد.
۲- حملونقل به ویژه شبکه راهآهن، اصلیترین عامل رشد و توسعه سالهای آینده است و سرمایهگذاری برای آن باید شتاب گیرد. سرمایهگذاران چینی در بازار ساختوساز حملونقل ایران تا به حال از ۱۱ پروژه به ارزش ۳۰ میلیارد دلار پشتیبانی کردهاند که چنانچه به پروژههای بزرگ بازگردند، سهمشان از این بازار افزایش مییابد. هند و روسیه نیز از پروژه کریدور حملونقل شمال-جنوب با هدف اتصال اروپا به هند حمایت میکنند که در صورت اجرا، فاصله مسافت و زمان مبادله را به نصف میکاهد.
۳- عامل بنیادی سوم، نیازهای انباشته ایران طی دوران طولانی انزواست که بازار جذابی برای سرمایهگذاران در بخش مسکونی و غیرمسکونی است. در بخش مسکونی، طرح مسکن ارزان جایگزین مسکن مهر میشود و برای بخش خصوصی میتواند به دلایل زیر انگیزه ایجاد کند: یکم آنکه بودجهاش از منابع مختلف از جمله صرفهجوییهای ناشی از اصلاح یارانه سوخت و وامهای جدید بانکی تامین میشود و دوم، هدف طرح آن است که ۵۷۰ هزار واحد مسکن ارزان تحویل دهد. البته قیمت مسکن در کوتاهمدت همچنان افزایش مییابد و آثار سیاست مسکن ارزان در بلندمدت آشکار میشود. در بخش غیرمسکونی جذابترین بخش سرمایهگذاری در زیرساختهای صنعت هیدروکربن است. فضا برای سرمایهگذاری پاییندستی تا ۱۰۰ میلیارد دلار پیشبینی میشود. تداوم تحریمها و روابط تهران- واشنگتن بر تردیدها در پیشبینیها میافزاید.
نمای بازار ساختوساز
در بحبوحه سقوط و رکود اقتصادی قابل ملاحظه، کاهش قیمت نفت و تداوم اپیدمی کووید۱۹ در ایران، چشمانداز بخش ساختوساز در این کشور همچنان رو به وخامت است. محدودیت بودجههای دولتی برای بخش زیربنایی و نگرش منفی سرمایهگذاران باعث میشود بخش ساختوساز در دو سال آینده دچار رکود شود و میزان این رکود در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به ترتیب به ۸/۵- و ۱/۴ برسد.
پیشبینی میشود در زمینه بازار ساختوساز در ایران، دوباره رکود و نزول این صنعت را فرا گیرد و این همسو با وخیم شدن وضعیت اقتصاد کلان در کشور است. اکنون پیشبینی میکنیم ارزش صنعت ساختوساز دچار رکود شود و به ۸/۵- درصد کاهش پیدا کند. این با انتظارات گروه ریسک کشورها مبنی بر رکود شدید اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ مطابقت دارد. اپیدمی کنونی احتمالا فعالیت ساختوساز را کند میکند، فعالیتهای سرمایهگذاری محدود میشود و زنجیرههای عرضه مختل میشود. به علاوه، کاهش قیمت نفت و افزایش اقدامات انقباض مالی باعث میشود مخارج سرمایهای دولت در زمینه پروژههای زیربنایی محدود شود. پیشبینی میشود رشد واقعی تولید ناخالص داخلی در ایران در سال ۲۰۲۰ به ۱/۴- درصد برسد و این سومین سال متوالی است که اقتصاد تحریمزده ایران دچار انقباض شده است. اپیدمی کووید۱۹ و اقدامات فاصلهگذاری اجتماعی مربوط به آن شدیدا به فعالیتها و تجارت آسیب رسانده است و دولت توان مالی محدودی برای کاهش میزان آسیب به کسبوکارهای محلی و خانوارها دارد. انتظار بر این است که در سال ۲۰۲۱ اثرات منفی بحران کووید۱۹ کاهش یابد و این اقتصاد رشد معتدل مثبتی را تجربه کند. گفته میشود فعالیت در بخش ساختوساز در چند سال آینده به حالت عادی برنخواهد گشت چون سرمایهگذاران ضعیف شدهاند و هزینههای زیربنایی دولت محدود شده است. پیشبینی این است که رکود و انقباض ارزش صنعت زیرساخت در سال ۲۰۲۱ به ۴/۱ درصد برسد.
چشمانداز اقتصادی ایران و سطوح سرمایهگذاری این کشور- از جمله وضعیت بخش زیرساختهای آن در آینده- اساسا به واسطه عواملی همچون رابطه تهران با واشنگتن و اعمال تحریمهای ایالات متحده علیه ایران در آینده، تعیین میشود. از سال آینده به بعد، ما شاهد عرصهای برای بهبود ارتباطات دوجانبه خواهیم بود. متعاقبا بازگشت به توافق هستهای، ایران را از تحریمها نجات خواهد داد و تسهیلاتی در تجارت و سرمایهگذاری ایجاد خواهد کرد.
روندهای ساختاری
از سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۲۹: وخامت محیطهای اقتصادی به چشمانداز ساختوساز آسیب میرساند. بازار ساختوساز ایران در سال ۲۰۱۹ شاهد انقباض ۷/۷ درصدی بود زیرا اعمال مجدد تحریمهای ایالات متحده منجر به کاهش صادرات نفت، افزایش اقدامات مالی انقباضی و محدودیت مخارج سرمایهای دولت در زمینه پروژههای زیربنایی شد.
به علاوه کاهش فوقالعاده قیمت نفت، توانایی مقامات را برای ارائه محرکهای مالی در واکنش به بحران محدود میکند و مخارج سرمایهای دولت را در زمینه پروژههای زیربنایی کاهش میدهد. قیمت نفت به خاطر ویروس کووید۱۹ و کاهش تقاضای جهانی به طور قابل ملاحظهای سقوط کرده است و این بدان معناست که بازار نفت جهانی در آینده با عرضه مازاد مواجه خواهد شد. این نشان میدهد که درآمد حاصل از فروش نفت ایران احتمالا کاهش پیدا خواهد کرد، همچنان که این درآمدها از نوامبر سال ۲۰۱۸ به واسطه تحریمهای مجدد ایالات متحده در زمینه صادرات نفتی ایران، بیش از ۷۰ درصد کاهش یافت. گرچه نفت مستقیما کمتر از یکچهارم از تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد، اما مدتهاست منبعی حیاتی برای ارز خارجی دولت بوده است. با محدود شدن جریان ورودی ارز خارجی، دولت مجبور خواهد شد هزینههای خود را از جمله در بخش زیرساختها کاهش دهد. به علاوه، افزایش مداوم تورم و کاهش دستمزدهای واقعی باعث میشود قدرت خرید خانوارها همچنان کاهش پیدا کند و سنگینی این بار بر دوش بازار ساختوساز مسکونی خواهد بود. تضعیف تقاضای مصرفکنندگان به نوبه خود حاکی از ضعف فعالیتهای کسبوکار بخش خصوصی است که دامنه آن به بازار ساختوساز غیرمسکونی هم میرسد. افزایش قیمت و کمبود کالای وارداتی موجب افزایش مشتریان داخلی بعضی از کسبوکارها، همسو با تلاش دولت برای جایگزینی واردات شده است. با این وجود، با توجه به وضعیت بد بخش بانکی ایران، اکثر کسبوکارها هنوز از کاهش فروش- هم داخلی، هم خارجی- و نیز محدودیت شدید دسترسی به اعتبارات رنج میبرند.
انتظار داریم در سال ۲۰۲۱ که آسیبهای حاصل از ویروس کووید۱۹ و تحریمهای مجدد ایالات متحده کمرنگ میشود، اقتصاد ایران به ثبات برسد.
تقویت بخش ساختوساز غیرمحتمل است، چون توانایی دولت برای سرمایهگذاری در بخش زیرساختها و راهاندازی مجدد فعالیتها شدیدا محدود شده است.
وابستگی بیشتر به سرمایهگذاری چین
مشارکت استراتژیک جامع و جدید بین چین و ایران، از بخش ساختوساز ایران حمایت خواهد کرد، چون این رابطه در جهت مقابله با اثرات تحریمهای مجدد ایالات متحده است. در نشست دوجانبه اخیر، وزرای خارجه دو کشاور توافق کردند که توافق ۲۰۱۶ را از سر بگیرند و طرحی را به تصویب رساندند که به موجب آن کشور چین در پنج سال آینده به میزان ۴۰۰ میلیارد دلار آمریکا صرف زیرساختهای حملونقل، تولید، گاز و نفت در ایران کند. با توجه به اثراتی که اعمال مجدد تحریمهای ایالات متحده علیه ایران بر اقتصاد و بازار ساختوساز گذاشته، این توافق جدید برای بخش ساختوساز ایران بسیار با اهمیت است. تعهدات سرمایهگذاری چین باعث تقویت بخش ساختوساز میشود و میتواند ادامه کار روی پروژههای بزرگ را تضمین کند و پروژههای دیگر نیز میتوانند از مرحله برنامهریزی فراتر بروند. سرمایهگذاران و مقاطعهکاران چینی از قبل در تعدادی از پروژههای زیربنایی ایران شرکت کرده بودند، به خصوص در پروژه راهآهن سریعالسیر تهران- قم- اصفهان که به ارزش ۷/۲ میلیارد دلار آمریکا بود و پروژه راهآهن برقی تهران- مشهد و نیز خط ۸ متروی تهران. انتظار ما بر این است که پروژههای یادشده که در حال انجام است، ادامه پیدا خواهد کرد و با حمایت سرمایهگذاری چین به پیشرفت خوبی خواهد رسید. بخش راهآهن به طور خاص از مزایای سرمایهگذاری چین بهره میبرد، چون بسیاری از پروژهها در مسیر طرح کمربندی- جاده قرار گرفتهاند و ایران در مسیر تجاری زمینی چین و اروپا در جایگاه استراتژیک خاصی قرار دارد. بر اساس گزارشها، چین از عدم حضور در توسعه پتروشیمی و هیدروکربنهای جدید در ایران خودداری کرده و این تضمین میکند که حضور چین در بخش زیربنایی نفت و گاز همچنان افزایش پیدا خواهد کرد. انتظار ما بر این است که نقش سرمایهگذاری چین در بخش ساختوساز ایران در سالهای آینده همچنان ادامه پیدا کند. بر اساس پایگاه پروژههای کلان ما، در حال حاضر سرمایهگذاران چینی ۱۱ پروژه را در ایران پشتیبانی میکنند و سرجمع ارزش این پروژهها بیش از ۳۰ میلیارد دلار آمریکاست.
از نظر سرمایهگذاری در ایران، چین در رتبه سوم قرار دارد (رتبه اول و دوم به ترتیب به خود ایران و سپس به هند تعلق دارد) و انتظار بر این است که با بازگشت چین به پروژههای بزرگ، سهم این کشور در بازار بیشتر گسترش پیدا کند. منابع غیرغربی سرمایهگذاری احتمال افزایش پیدا خواهند کرد، به خصوص منابعی چون هند و روسیه، اگرچه این دو کشور در مقیاسی کوچکتر عمل میکنند. هند و روسیه از پروژه کریدور حملونقل شمال- جنوب که هدفش متصل کردن اروپا و روسیه به هند و آسیا از طریق ایران است، حمایت خواهند کرد. گرچه ما شاهد موانع زیادی برای تحقق کامل این پروژه هستیم، ولی شرکتهای هندی و روسی هر دو مشارکت بزرگی در ساختوساز ایران داشتهاند، به ویژه در بخش بنادر (که هند در این زمینه فعالیت میکند) و راهآهن (که روسیه آن را هدایت میکند) و انتظار ما بر این است که این روند همچنان به سمت جلو حرکت کند.
با وجود موانع قریبالوقوعی که در بازار ساختوساز ایران ایجاد میشود، چندین عامل بنیادی در بخشهای خاص بازار وجود دارد که باعث رشد و توسعه درازمدت خواهد شد.
انرژی و تاسیسات
موج تقاضای ساختاری برای ظرفیت بیشتر انرژی در ایران باعث میشود که در سالهای آینده عملکرد بهتری در زمینه انرژی و زیرساختهای مربوط به آن ایجاد شود. این در حالی است که وزیر وقت نیرو، حمید چیتچیان خاطرنشان کرد که ایران باید حدودا سه میلیارد دلار آمریکا در بخش انرژی سرمایهگذاری کند تا بتواند افزایش تقاضاها در این زمینه را برآورده کند.
حملونقل
در درازمدت، بخش حملونقل ایران به عنوان اصلیترین عامل رشد و توسعه ظاهر خواهد شد. چشمانداز مثبت ما برای بخش راهآهن ایران با ملاحظه طرحهایی که دولت ایران برای ارتقا و گسترش شبکه راهآهن و سرمایهگذاری در این زمینه با برآورد مبلغ ۲۵ میلیارد دلار آمریکا در نظر گرفته، تقویت میشود. جایگاه برتر ایران از نظر جغرافیایی و کریدورهای اصلی باربری شمال- جنوب و شرق- غرب در ایران در آینده از برنامههای بلند زیربنایی راهآهن حمایت خواهد کرد و تجارت زمینی در امتداد پروژه کمربندی- جاده چین و پروژه کریدور حملونقل شمال- جنوب رونق خواهد یافت.
ساختوساز مسکونی و غیرمسکونی
در حالی که چشمانداز قریبالوقوع برای این بخش به علت اعمال مجدد تحریمها و اپیدمی کووید۱۹ مبهم شده، اما شرکتهای بینالمللی در درازمدت به سوی نیازهای انباشته بازار ایران ناشی از یک دوره انزوای بینالمللی، کشیده خواهند شد. با توجه به اینکه ایران بر اساس اظهارات وزیر وقت نیرو برای مدرنسازی زیرساختهای قدیمی نفت و گاز خود نیازمند سرمایهگذاری با برآوردی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار آمریکا است، انتظار ما این است که زیرساختهای مربوط به صنعت هیدروکربن در ایران، کانون اصلی سرمایهگذاری در این کشور شوند. طرح دولت برای جایگزین کردن پروژه شکستخورده مسکن مهر با پروژه جدید مسکن ارزانقیمت باید رشد در بخش مسکونی را از منظر عرضه تقویت کند.
زیرساخت انرژی و تاسیسات
اثرات مخرب اپیدمی کووید۱۹ در آینده نزدیک، باعث کند شدن رشد در بخش انرژی و تاسیسات ایران خواهد شد، در حالی که اثرات پایدار اقتصادی و سرمایهگذاری محدود دولت، باعث تضعیف سرمایهگذاری در حوزه زیرساختهای انرژی و تاسیسات در باقیمانده دوره ۱۰ساله مورد پیشبینی خواهد شد. رشد آرام در بخش انرژیهای تجدیدپذیر ایران، فرصتهایی را برای سرمایهگذاری ایجاد خواهد کرد، گرچه نیازهای شدید داخلی در ایران، تحریمهای ایالات متحده، ضعفهای کنونی و بیثباتی اقتصاد احتمالا مانع سرمایهگذاری سرمایهگذاران ریسکگریز میشود.
همگام با ضعف در فعالیت کسبوکارها و مهار مصرف خانگی برق، احتمالا تقاضای برق در ایران به واسطه شیوع ویروس کووید۱۹ تحت اثرات منفی آن قرار خواهد گرفت. پروژههای نیروگاهی مقیاس بزرگ- به ویژه پروژههایی که به بودجه شرکتهای دولتی متکی هستند- بیشتر از همه در معرض خطرات ناشی از اپیدمی کووید۱۹ خواهد بود و خطر تعلیق عرضه تجهیزات، تهدید دیگری برای پروژههای نیروگاههای خورشیدی است. با کاهش درآمدهای دولت انتظار ما این است که پروژههای نیروگاهی پیشساخته بزرگمقیاس با چالشهایی در زمینه سرمایهگذاری و تخصیص بودجه مواجه شوند. یکی از این پروژهها، فاز دوم پروژه نیروگاه هستهای بوشهر است که با حمایت دولت و با بودجه دو میلیارد دلار طرحریزی شده است.
علی نمازی دبیرکل وقت اقتصاد و دارایی استان یزد اعلام کرده است که طرحهای سرمایهگذاران خارجی برای توسعه پروژه نیروگاه خورشیدی ۳۰۰ مگاواتی در یزد مورد تصویب قرار گرفته است. این سرمایهگذار خارجی بر اساس گزارشها، به دنبال شناسایی یک مکان مناسب برای اجرای این پروژه است. برنامه زمانی ساخت این پروژه که در مراحل اولیه برنامهریزی است، هنوز تایید نشده است.
به نظر میرسد از سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۲۹ شاهد تقاضای شدید برای جذب سرمایهگذاری باشیم. دولت ایران همچنان سرمایهگذاری داخلی و خارجی را در بخش نیرو ادامه خواهد داد تا وضعیت سرمایهگذاری ضعیف در این حوزه در طول چندین دهه را جبران کند. این اقدام باعث میشود که بخش تولید و انتقال نیرو در این کشور نسبت به بخش تاسیسات و انرژیهای دیگر عملکرد بهتری داشته باشد. میزان رشد در زمینه زیرساختهای آبی به علت ضعیف بودن خطوط لوله پروژهها ضعیف است، این در حالی است که ساخت خطوط لوله از برنامههای دولت در زمینه تاثیر ژئوپلیتیک است. با توجه به شیوع ویروس کووید۱۹، چشمانداز نزدیک بخش زیربنایی انرژی و تاسیسات با موانع زیادی مواجه میشود. به خصوص، تقاضای برق همسو با اجرای محدودیتها در عرصه کسبوکارها و خانوارها احتمالا تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. با توجه به کاهش درآمدهای دولت، انتظار بر این است که پیش نیاز پروژههای نیروگاهی بزرگمقیاس با چالشهایی در زمینه سرمایهگذاری و تخصیص بودجه مواجه شوند. یکی از این پروژهها، فاز دوم پروژه نیروگاه هستهای بوشهر است که با حمایت دولت یا بودجه دو میلیارد دلاری طرحریزی شده است.
ساختمانهای مسکونی وغیرمسکونی
همهگیری کووید۱۹ و اقدامات مربوط به فاصلهگذاری اجتماعی، تجارت را به شدت مختل کرده است و دولت توان مالی محدودی برای تخفیف آثار آن بر خانوارها و کسبوکار داخلی دارد. این امر به شدت روی تقاضای ساختوسازهای مسکونی و غیرمسکونی اثر گذاشته و رشد را کاهش میدهد. ایران از جمله کشورهای خاورمیانه است که به شدت از شیوع کووید۱۹ لطمه خورده است، در تلاش برای جلوگیری از گسترش ویروس، دولت طی ماههای مارس و آوریل اقدامات وسیعی در زمینه فاصلهگذاری اجتماعی، شامل محدودیتهایی در مسافرت هوایی، تعطیلی مدارس، فروشگاههای بزرگ، بازارها و مراکز مذهبی، ممنوعیت گردهمآیی اجتماعی و مسافرت بینشهری و تعطیلی ادارات دولتی به مدت دو هفته انجام داد. این اقدامات به نوبه خود موجب اختلال شدید در فعالیتهای اقتصادی داخلی شد که آثار آن را میتوان در سقوط شدید شاخص مدیران خرید مشاهده کرد. پیشبینی میشود که تولید ناخالص داخلی واقعی ایران، به دلیل اثر منفی شیوع کووید۱۹ بر فعالیتهای اقتصادی و همچنین کاهش شدید اخیر قیمت نفت، ۲/۲ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یابد. چشمانداز اقتصاد کلان در پی تصمیم دوم می دولت ایالت متحده به ریاست دونالد ترامپ مبنی بر اتمام معافیت تحریمی ایالات متحده برای صادرات نفت ایران رو به ضعف نهاد. کاهش شدید درآمدهای نفتی، توانایی دولت را برای حمایت از کسبوکارها و خانوارها محدود میکند. قیمت نفت به علت شیوع ویروس کووید۱۹ و تضعیف تقاضای جهانی به طور قابل ملاحظهای سقوط کرده است و این نشان میدهد که بازار نفت جهانی در آینده قابل پیشبینی ما با مازاد عرضه مواجه خواهد شد. این به نوبه خود بدین معناست که درآمد نفتی ایر ان احتمال دچار کاهش بیشتری خواهد شد، در حالی که درآمد نفتی از نوامبر سال ۲۰۱۸ به علت تحریمهای مجدد ایالت متحده برای صادرات نفت ایران، بیش از ۷۰ در صد کاهش پیدا کرده است. با این شرح، باور بر این است که مقامات عرصه را برای افزایش هزینهها محدود خواهند کرد تا بتوانند از مصرف و سرمایهگذاریها حمایت کرده و اثرات اقتصادی حاصل از ویروس کووید۱۹ را از بین ببرند.
چشمانداز بهتر بخش مسکونی
به طور کلی نگاه برای بخش مسکونی ایران در میانمدت و درازمدت مثبت است، چون تصمیمگیریها نشانگر بازگشت به طرح مسکن مهر است که مدیریت نادرست دولت برای کاهش آن منجر به نتایج ناخواستهای شد که باعث کاهش رشد گردید. طرح جدید مسکن ارزانقیمت که جایگزین طرح مسکن مهر شده است دارای چند ویژگی متفاوت است:
بودجه آن از منابع مختلف تامین میشود، ازجمله صرفهجوییهای ناشی از اصالح یارانه سوخت و وامهای جدیدی که بانکها برای این کار واگذار میکنند. هدف آن، تحویل ۵۷۰ هزار واحد مسکونی است که این، هدف طرح مسکن مهر قبلی بود که بخش زیادی از آن تحقق پیدا نکرد. انتظار بر این است که این طرح جدید مسکن بتواند شرکتهای بخش خصوصی را تشویق کند که به توسعه مسکن ارزانقیمت بازگشت کنند و هزینههای مسکن را به طور تدریجی کاهش دهند. اما قیمت مسکن در کوتاهمدت همچنان افزایش پیدا خواهد کرد و اثرات رشد ناشی از تغییر در سیاستهای دولت در درازمدت آشکارتر خواهد شد. طرح جدید مسکن ارزانقیمت برای کاهش کمبود مزمن مسکن در کشور که بر اساس بعضی از برآوردها ۷۵۰ هزار واحد مسکونی در سال است، در نظر دارد که از شروع نادرست طرح مسکن مهر که به صورتهای مختلف ناموفق ماند، پرهیز کند.
رتبه ایران در شاخص ریسک
جایگاه ایران در شاخص ریسک/ امتیاز در بخش زیرساختها دوباره در این فصل رو به وخامت گذاشت و در رتبهبندی جهانی در بین ۱۰۵ بازار، از جایگاه قبلی ۷۰ به جایگاه ۷۲ تنزل کرد. دورنمای اقتصاد همگام با کاهش قیمت نفت و اثرات منفی ویروس کووید۱۹ همچنان بدتر خواهد شد.
انتظار این است که رکود قابل ملاحظهای در بخش ساختوساز ایران در سال ۲۰۲۰ ایجاد شود که تا سال ۲۰۲۱ ادامه پیدا کند. سنگینی این رکود بر جایگاه و رتبه ایران در شاخص امتیاز بخش صنعت تاثیر خواهد گذاشت و فرصتهای سرمایهگذاری در بازار را محدود خواهد کرد. محاسبات پروژه نسبتا قوی است اما تأخیرهای پروژه و طرحهای لغو شده سرمایهگذاری به علت شیوع ویروس کووید۱۹، این پروژه را تهدید میکند. قویترین مولفه در شاخص ریسک/امتیاز ایران به مولفه «امتیازهای این کشور» برمیگردد که به واسطه عوامل جمعیتشناختی جذاب این کشور و جمعیت ثروتمند شهری آن تقویت میشود. پیشبینی ما این است که رشد واقعی تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۰ به ۱/۴- درصد برسد. این نشانگر سومین سال متوالی از رکود شدید در اقتصاد ایران است که تحت اثرات منفی تحریمهای مجدد ایالت متحده در نوامبر سال ۲۰۱۸ قرار گرفته است. ریسک پیش روی سرمایهگذاران در ایران بسیار زیاد و متنوع است. فضای قانونی از نظر ریسک پیشروی بخش صنعت ضعیف است، بازار کار دچار ضعف شده است و چشمانداز رقابتی در دست بازیگران چینی است، زیرا تحریمهای ایالت متحده مانع فعالیت سرمایهگذاران دیگر میشود. نمای ریسک در کشور ایران در واقع ضعیفترین مولفه عملکردی در ماتریس ریسک/ امتیاز است که محیط بیثبات سیاسی و اقتصادی مؤید این است. دورنمای سیاسی در این شرایط بد اقتصادی نامعلوم است. تورم بالا و بیکاری از عوامل مهم نارضایتی مردم است.
چشمانداز رقابتی
در فضای پس از تحریم احتمال میرود که سهم شرکتهای داخلی و دولت از بازار در چشمانداز ساختوساز کشور به تدریج تحلیل رود، اما ما مردد هستیم که انتظار طولانیمدت رونق سرمایهگذاری بتواند عملی شود. سرعت سرمایهگذاری بینالمللی بعد از لغو تحریمهای اتحادیه اروپا در اوایل ژانویه سال ۲۰۱۶ کُند و آرام بود و اکنون کُندتر نیز شده است، زیرا ایالات متحده از توافق هستهای کنارهگیری کرد و تحریمهای بیشتری را در سال ۲۰۱۸ علیه ایران اعمال کرد و به معافیتهای تحریمی در سال ۲۰۱۹ پایان داد. پس از تحریم، احتمال میرود که سهم شرکتهای داخلی و دولت از بازار در چشمانداز ساختوساز کشور به تدریج تحلیل رود، اما ما مردد هستیم که انتظار طولانیمدت رونق سرمایهگذاری بتواند عملی شود.
افزایش سرمایهگذاری چینیها
شرکتهای چینی در حال حاضر نقش مهمی را در بازار زیرساختهای حملونقل ایران ایفا میکنند و ما انتظار داریم با ادامه گسترش فعالیت شرکتهایی چینی همگام با پروژه کمربندی- جاده دولت همچنان سهم آنها از بازار افزایش پیدا کند. ما انتظار داریم که نقش سرمایهگذاری چینیها در بخش ساختوساز ایران همچنان در سالهای آینده گسترش پیدا کند. در حال حاضر، سرمایهگذاران چینی از ۱۱ پروژه در ایران پشتیبانی میکنند که ارزششان بیش از ۳۰ میلیون دلار آمریکاست. چین بعد از ایران و هند از نظر سرمایهگذاری در این کشور، سومین رتبه را دارد و ما انتظار داریم که این سهم از بازار، گسترش بیشتری پیدا کند، چون چین همچنان از پروژههای بزرگ پشتیبانی میکند. تعداد منابع سرمایهگذاری غیرغربی دیگر نیز احتمالا افزایش پیدا خواهد کرد، به ویژه کشور هند و روسیه؛ گرچه این دو کشور در مقیاسی کوچکتر عمل میکنند. این دو کشور در حال حاضر از پروژه کریدور حملونقل شمال- جنوب که هدفش متصل کردن اروپا و روسیه به هند و آسیا از طریق کشور ایران است، حمایت میکنند. در حالی که ما شاهد موانع زیادی برای تحقق کامل این پروژه هستیم، اما شرکتهای هندی و روسی در حال حاضر مشارکت زیادی در ساختوساز ایران دارند، به ویژه در بخش بنادر و راهآهن و انتظار این است که این روند همچنان روبه جلو پیش رود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد