13 - 09 - 2022
زمستان سرد و جنگ تاج و تخت
از ابتدای سال ۲۰۲۲ با شروع حمله روسیه به کشور اوکراین با ادعای حفاظت از امنیت این کشور در برابر تهدید استقرار سلاحهای ناتو در شرق اوکراین و بازخورد کشورهای اروپایی و اعضای ناتو در تحریم روسیه به واسطه تصاحب خاک اوکراین، مهمترین معضل در جریان برای اقتصاد اروپا بحث واردات انرژی از روسیه بوده است. کاهش عرضه گاز روسیه از زمان تهاجم به اوکراین، کشورهای اروپایی را در یک بحران ویرانگر انرژی فرو برده و قیمتهای عمدهفروشی را تا حدی افزایش داده که مصرفکنندگان در بازار اروپا را با بیشترین نرخ هزینه برق و تورم در تاریخ اروپا از سال ۱۹۸۰ تا امروز مواجه کرده است. علاوه بر تاثیر تحریمها در لغو راهاندازی پروژه نورداستریم ۲ و تصمیم کشورهای اروپایی به کاهش خرید منابع انرژی از روسیه، این کشور برای فشار بر دولتهای اروپایی- که کشورهایشان بیشترین میزان انرژی و حاملهای انرژی را از بازار روسیه وارد میکنند و برای تامین گاز، نفت و تولید برق به واردات از این کشور وابسته هستند- صادرات خود را کاهش داده است، با اینکه همه کشورهای اتحادیه اروپا به طور مستقیم به منابع روسیه وابسته نیستند، رقابت برای منابع کمیاب باعث شده است که قیمت گاز عمدهفروشی اروپا در مقایسه با یک سال گذشته ۱۲ برابر افزایش یابد. افزایش قیمت انرژی پس از یک دوره چند ساله سیاستهای پولی انبساطی توسط بانکهای مرکزی با نرخهای بهره واقعی منفی در اروپا و ایالات متحده در کنار معضلات زنجیره تامین جهانی که همچنان پس از پایان بحران کرونا ادامه دارد باعث شده تا پس از نزدیک به ۵۰ سال از تغییر ساختار بازارهای پولی به سیستم فیات و تجهیز به امکاناتی همچون بازار repo که به واسطه آن میتوان فرآیند عملیات بازار باز را برای تنظیمگری در بازارها اجرا کرد دوباره اقتصاد ایالات متحده و کشورهای اروپایی به تورم بالا مبتلا شود و این کشورها هرچند در ابتدای شروع این چرخه تورمی به این پیشامد باور نداشتند اما حالا مجبور به اتخاذ سیاستهای سختگیرانه انقباضی و افزایش چندین برابر نرخ بهره در یک مدت کوتاه شوند تا بتوانند با به تنگنا آوردن سمت تقاضا در بازار وجود کمبود در سمت عرضه را خنثی کنند، سیاستی که به طور عمده در اکثر مواقع هرگاه برای مهار تورم به کار رفته است در صورت موفقیت منجر به رکود و در صورت عدم موفقیت منجر به رکود تورمی در بازار این کشورها و به تبع آن در بازارهای نوظهور شده است.
جهش تورم
در حال حاضر تورم در ایالات متحده به نزدیک ۹ درصد و در اتحادیه اروپا به ۹/۸ درصد رسیده و حتی در بعضی از کشورهای پیشرفته مانند بریتانیا تا بیش از ۱۲ درصد در سال ۲۰۲۲ بالا رفته است. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند گرچه شاید ایالات متحده بتواند با افزایش نرخ بهره از آنجا که منابع انرژی خود را میتواند تامین کند شیب رشد تورم را مهار کند، اما چشمانداز کشورهای اروپایی با توجه به اینکه واردکننده انرژی و سوختهای فسیلی هستند کاملا متفاوت است، این موضوع علاوه بر اینکه دینامیک متفاوت اقتصاد کشورهای مختلف اتحادیه اروپا باعث میشود عوارض افزایش نرخ بهره در همه این کشورها یکسان نباشد باعث میشود که اتحادیه اروپا و بازارهای آن مسیری به مراتب سختتر در پیشرو داشته باشند. از طرفی افزایش نرخ بهره در ایالات متحده و فاصله گرفتن زیاد نرخ بهره این کشور با اتحادیه اروپا و به دنبال آن تفاوت بازدهی بالا میان اوراق قرضه این کشورها موجب کوچ نقدینگی از اروپا به آمریکا و کاهش شدید ارزش یورو میشود که تا این لحظه ارزش هر یورو به کمتر از یک دلار رسیده و از طرفی دیگر اتحادیه اروپا و بانک مرکزی متحد آن نمیتوانند بیش از این برای حمایت از کسبوکارها و بازار آسیبخورده خود نرخ بهره را در اعداد پایین نگهداری کنند و مسلما در صورت افزایش نرخ بهره توسط این بانک مرکزی مقدار زیادی از نقدینگی بازار کاهش یافته که موجب آسیب جدیتر به اقتصاد این کشورها خواهد شد.
سیگنال نرخ بهره به بازارها
حتی در خود ایالات متحده که واردکننده انرژی نیست و مقادیر زیادی سوخت فسیلی صادر میکند در آخرین نشست فدرالرزرو به نام جکسون هول آقای جروم پاول رییس کل فدرالرزرو آمریکا در یک سخنرانی ۸ دقیقهای به صورتی قاطع در مورد اهمیت سیاستهای سختگیرانه این نهاد مالی برای مبارزه بر تورم تاکید کرد و گفت که برای مبارزه با تورم از هیچ تلاشی فروگذاری نخواهد شد. این سخنرانی باعث واکنش شدید بازارها و کاهش شدید ریسکپذیری شد، از طرفی تعدادی دیگر از اعضای فدرالرزرو در سخنرانیهای هفته گذشته خود اعلام کردند معتقدند که تورم شاید با افزایش نرخ بهره که تا این لحظه نزدیک به ۱۵ برابر شده است از سقف خود فاصله یابد اما همچنین معتقدند که احتمالا برای مدت بیشتری در مقادیر بالا تثبیت خواهد شد و این نیازمند این خواهد بود که این نهاد مالی نرخهای بهره را حداقل برای یک سال کامل بالای ۴ درصد نگهداری کند. این سخنان سیگنال قوی به بازارهای موازی در اروپا و شرق آسیا صادر کرد این کشورها که همگی از افزایش نرخ تورم رنج میبرند باید علاوه بر زجر کشیدن از تاثیرات تورم به زودی با شروع سیاستهای انقباضی قوی منتظر معضلات بسیار بزرگتری در اقتصادهای خود همچون نکول بدهی و وامهای معوق فعالان بازار و شرکتهای بزرگ باشند. تورم در اکثر کشورهای جهان هنوز در حال افزایش بوده و در عمده جهان هنوز به اوج خود نرسیده است.
رکود ناگزیر
کشورهای اروپایی تا این لحظه تلاش کردهاند سیاستهایی را برای مقابله با مشکلات عدیده از جمله بحران انرژی پیش گیرند و به دنبال راهکارهای مختلفی باشند. گرچه احتمال رکود جهانی کمی از قیمت انرژی کاسته است اما ظاهرا راهکاری به جز ایجاد یک رکود عمدی همهجانبه برای مهار قیمت انرژی و کاهش سریع تورم وجود ندارد و احتمالا ایالاتمتحده و کشورهای اروپایی در لحظه پایانی اگر نتوانند با استفاده از دیپلماسی معضلات زنجیره تامین را رفع کنند برای حل معضل تورم مجبور به تحمیل یک رکود جهانشمول به تمام دنیا با سیاستهای پولی بسیار سختگیرانه میشوند. در حال حاضر بسیاری از این کشورها در حال اعمال سیاستهای حمایتی مقطعی مانند حمایت از تولیدکنندگان برق که تولید برق با این قیمت گاز برای آنها ضرر هنگفتی به همراه دارد، هستند و در مواردی مثل دولت آلمان که روزانه میلیونها دلار برای جلوگیری از قطع برق صنایع این کشور به شرکت یونیپر کمک میکند تا ضرر صدها میلیون دلاری خود از افزایش قیمت گاز را پوشش دهد شاید برای کوتاهمدت این سیاستهای حمایتی که در تناقض با قوانین بازار آزاد این کشورهاست در کوتاهمدت جوابگو باشد اما در بلندمدت امکان موفقیت این سیاستها وجود ندارد و همچنین این سیاستهایی که با توزیع پول دولتی به موفقیت میانجامد برخلاف سیاستهای اصلی کنترل تورم است.
کارت برنده چین و روسیه
تمام مسائل گفته شده برای چین و روسیه که تلاش میکنند جایگاه بالاتری را در عرصه اقتصاد بینالمللی و بازی قدرت به دست بیاورند به عنوان یک کارت برنده عمل میکند، با توجه به نزدیک شدن زمستان و افزایش مصرف مردم اروپا و صنایع از منابع انرژی این گلوگاه مورد مناقشه هر روز از اهمیت بیشتری برخوردار میشود و زنگ خطر برای همه دولتهای منطقه اروپا و متحد اصلی آنها (ایالات متحده) به صدا در آمده است، از آنجا که این کشورها شاید برای مهار روسیه و چین و بریدن دست برتر آنها از صحنه قدرت و اقتصاد جهانی تنها میتوانند سیاست رکود تحمیلی را با بالابردن قابل توجه نرخ بهره ایجاد کنند، در صورت اتخاذ این تصمیم و شروع قدرتمند افزایش نرخهای بهره و افزایشهای چند پلهای در جلسات بانکهای مرکزی مهم دنیا به احتمال زیاد بازارهای دنیا به شدت از این تصمیمات متاثر خواهد شد به طوری که پیشبینی میشود به طور مثال شاخص سهامی صد شرکت فناوری برتر دنیا با کاهشی قابل توجه به زیر ۱۰ هزار دلار و شاخص صد شرکت برتر بریتانیا به زیر ۶۰۰۰ پوند سقوط کند.
* گروه اقتصادی خاس
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد