زلزله سیاسی در ژاپن

محمدرضا ستاری- در حالی که این روزها خبر زلزله قریب‌الوقوع بزرگ در ژاپن موجب نگرانی شهروندان این کشور شده، یک زلزله سیاسی اکنون به راس اخبار این کشور آمده است؛ اینکه فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر این کشور اعلام کرده از سمت خود استعفا می‌دهد و حالا حزب حاکم یعنی حزب لیبرال‌دموکرات این کشور به دنبال انتخاب جایگزینی برای کیشیدا است که به گفته کارشناسان به تنش‌های سیاسی در ژاپن دامن خواهد زد.
در همین رابطه و در شرایطی که تاکنون دو زن و دو نماینده زیر 50‌سال برای تصدی مقام نخست‌وزیر اعلام آمادگی کرده‌اند، شهریور‌ماه امسال سومین سال نخست‌وزیری کیشیدا به پایان می‌رسد؛ آن هم در شرایطی که او تقریبا از انتخاب مجدد خود به عنوان رهبر حزب مطمئن بود اما رسوایی‌های اخیر چاره‌ای جزء استعفا برای وی باقی نگذاشت.
در چنین شرایطی استعفای او که غیر‌قابل پیش‌بینی بوده، به طور قطع یکی از مهم‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین کارهای حزب حاکم برای انتخاب رهبر آینده است به طوری که توبیاس هریس، موسس شرکت مشاوره ریسک سیاسی
«Foresight» در ژاپن طی گفت و گویی که با روزنامه گاردین داشته، توضیح می‌دهد: استعفای کیشیدا راه را برای یک انتخابات پرتنش درون حزبی فراهم می‌کند زیرا پیش از این تنها موضوع رقابت میان اعضای بلندپایه حزب لیبرال‌دموکرات برای تصدی رهبری بود اما حالا این موضوع تبدیل به رقابتی آزاد برای همه اعضایی شده که لزوماً محبوبیت یا وجاهت خاصی برای به دستگیری سکان هدایت حزب را ندارند. در چنین حالتی غیر از وزرای کابینه که عضو حزب لیبرال‌دموکرات هستند، همان‌طور که گفته شد دو فرد زیر 50‌سال و دو زن نیز به عنوان کاندید انتخابات درون‌حزبی حضور دارند هر چند کارشناسان معتقدند بعید است با توجه به فرهنگ سیاسی در ژاپن، کاندیداهای زن بتوانند در این رقابت پیروز شوند و تازه در کابینه کیشیدا بود که برای نخستین‌بار یک زن به عنوان وزیر خارجه این کشور معرفی شد.
اهمیت مساله
در همین راستا برخی تحلیلگران معتقدند امروز نه‌تنها پیش‌بینی رهبر آینده حزب لیبرال‌دموکرات دشوار است، بلکه شاهد یک ائتلاف سست نیز میان محافظه‌کاران برای حفظ دولت هستیم. این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که حزب لیبرال‌دموکرات از اواسط دهه 1950 میلادی همواره دولت را در اختیار داشته ولی حالا با توجه به روند تحولات ممکن است این سنت سیاسی نیز در ژاپن تغییر کند؛ امری که به گفته ناظران پیامدها و تبعات خاص خود را در نظام سیاسی و حکمرانی ژاپن خواهد داشت.
لازم به ذکر است کناره‌گیری کیشیدا از قدرت به یک سلسله رسوایی‌هایی باز‌می‌گردد که در نهایت منجر به وارد آمدن لطمات زیادی به وجهه سیاسی او شد. از جمله افشاگری درخصوص روابط حزبش با انجمنی که شینزو آبه، نخست‌وزیر قبلی را ترور کرده است. همچنین رسوایی مالی جمع‌آوری پول نیز مزید بر علت شد تا خشم و نارضایتی عمومی از کیشیدا به اوج خود برسد. در نتیجه همزمان با اینکه حزب لیبرال‌دموکرات زمان اندکی برای انتخابات مهر‌ماه سال آینده دارد، اولویت رهبر بعدی حزب باید علاوه بر جلب اعتماد عمومی، مدیریت افزایش‌ هزینه‌های زندگی، تشدید تنش با چین و کره‌شمالی و همچنین بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید باشد.
در همین رابطه آتسو ایتو، تحلیلگر سیاسی در گفت و گو با روزنامه گاردین توضیح می‌دهد اگر حزب لیبرال‌دموکرات نتواند اعتماد عمومی را نسبت به رسوایی مالی به دست بیاورد، امکان دارد در انتخابات بعدی متحمل شکست سختی شود شاید به همین دلیل حزب تصمیم بگیرد یک فرد جوان را که مبرا از چنین رسوایی و اتهاماتی باشد به مقام رهبری انتخاب کند تا چهره جدیدی از خود به نمایش بگذارد.
رقابت بر سر رهبری حزب
آتسو ایتو همچنین درخصوص رقابت بر سر رهبری حزب نیز معتقد است توشیمیتسو موتگی به عنوان دبیرکل به واسطه بستگی به کیشیدا احتمالا شانسی نداشته باشد. همچنین شیگرو ایشیبا، وزیر دفاع سابق نیز اعلام کاندیداتوری کرده اما در چهار تلاش قبلی خود برای به دست گرفتن رهبری حزب شکست خورده و حالا نیز باید علاوه بر حمایت 20‌عضو مجلس، نظر 1/1‌میلیون نفر از اعضای حزب را نیز جلب کند. این در حالی است که اکنون ایشیبا رقبای مهمی از جمله تارو کونو، وزیر دیجیتال و شینجیرو کویزومی وزیر محیط‌زیست جوان ژاپن را نیز پیش رو دارد.
البته در این میان نباید نقش خود کیشیدا را نیز نادیده گرفت چرا‌که باوجود تمامی مشکلات و چالش‌هایی که دارد، هنوز در حزب از نفوذ زیادی برخوردار بوده و قاعدتا قادر خواهد بود در انتخاب رهبر بعدی نقش قابل‌توجهی ایفا کند.
در همین رابطه میکیتاکا ماسویاما، استاد موسسه ملی مطالعات سیاسی ژاپن معتقد است رهبر بعدی باید توانایی اجماع دوباره در حزب را داشته باشد. شخصی که تجربه کافی داشته باشد به همین دلیل ممکن است با حمایت فومیو کیشیدا، کامیکاوا به عنوان رهبر بعدی معرفی شود.