رويگرداني سهامداران

«جهان‌صنعت»‌- بازار بورس تهران در کنار تمامی جذابیت‌های ممکنی که برای سهامداران دارد، از نظر معیارهای جهانی مشکلات اساسی دارد و نسبت ‌به بازارهای بورس معتبر دنیا از تفاوت‌های متعددی برخوردار است که این تفاوت‌ها درنهایت باعث ناکارایی بازار بورس در رسیدن به اهداف اقتصادی خود شده و گاهی نیز باعث رویگردانی سهامداران از این بازار شده است. بازار سهام یا بورس بستری است که در آن خریداران و فروشندگان سهام شرکت‌های بورسی را معامله می‌کنند. این به عنوان یک جزء حیاتی از سیستم مالی عمل می‌کند، تخصیص سرمایه را تسهیل می‌کند و فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران برای مشارکت در مالکیت و رشد مشاغل فراهم می‌کند. بازارهای سهام با تسهیل سرمایه‌گذاری و تخصیص سرمایه به رشد اقتصادی کمک می‌کنند. هنگامی که سرمایه‌گذاران سهام شرکت‌ها را خریداری می‌کنند، سرمایه لازم برای گسترش عملیات، توسعه محصولات یا خدمات جدید و کمک به توسعه کلی اقتصادی را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد.
به ‌دلیل وجود اختلاف و شکاف میان مقدار پس‌انداز و مقدار سرمایه‌گذاری در کشور‌ها به‌ ویژه در کشور‌های در حال توسعه که کشور ایران را نیز شامل می‌‌شود، اینگونه کشور‌ها برای جبران این اختلاف و شکاف نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی هستند، ضرورت رفع این نیاز موجب برقراری ارتباط میان کشور‌ها و پیوستن به دهکده جهانی از طریق بازار‌های سرمایه کشور‌ها شده است. از سال 1990 به بعد کشور‌ها به‌ ویژه کشور‌های در حال توسعه سعی کرده‌اند با ارائه یک‌‌سری اصلاحات اساسی در کنار جهانی شدن بورس‌های خود و ثبات در محیط اقتصاد کلان کشورشان هم خلأ میان پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را جبران کند و هم به ‌واسطه حضور سرمایه‌گذاران خارجی زیرساخت‌های بازار سرمایه و شفافیت اطلاعاتی‌‌شان را بهبود و ارتقا بخشند. حفظ بقا، دستیابی به یک رشد پایدار اقتصادی و رقابت در سطح بین‌الملل ازجمله مواردی است که باعث ‌شده بورس اوراق بهادار تهران خود را مهیای ورود به عرصه‌های جهانی کند. در این زمینه تحقیقات بسیاری برای شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهایی صورت گرفته که پس از محقق شدن چنین امری ممکن است برای بازار سرمایه پیش بیاید و نتایج آنها نشان می‌‌دهد جهانی شدن موجب توسعه بازار بورس، تامین مالی ارزان‌‌تر، افزایش قدرت نقدشوندگی و کارایی و توسعه بازار سهام و توسعه دانش مالی در کشور خواهد شد و از طرفی ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را هم افزایش خواهد داد اما دسترسی به چنین اتفاقی برای بورس تهران به‌ سادگی نخواهد بود و نیازمند آرامش‌های اقتصادی و به‌ ویژه آرامش‌های سیاسی در سطح کشور است که از عوامل مهم جذب سرمایه‌‌گذار خارجی هستند. در این زمینه تورم ساختاری و بالای کشورمان، تحریم‌های اقتصادی، پرش‌های متعدد نرخ ارز و مجادلات سیاسی کشورمان ازجمله محدودیت‌هایی بوده‌اند که جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار‌های مالی ایران را برای سرمایه‌گذاران خارجی کاهش داده‌اند. یکی از مشکلات عمده بازار سهام و از دلایل غیررقابتی و کم‌‌عمق بودن آن نسبت به سهامداران حقیقی و حقوقی و فعالیت‌های خرید و فروش نا‌متوازن است. علاوه‌ بر امکان دخالت دولت از طریق شورای‌عالی بورس بر بازار سرمایه، دولت می‌تواند در قالب شرکت‌های حقوقی که عموما به بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی تقسیم می‌شوند، در نقش سهامداران عمده شرکت‌های بورسی حاضر شود و روند معاملات را تحت‌ نظر و تصمیمات خود درآورد، بنابراین سهامداران حقوقی به ‌خاطر وزن و سهم بالایی که دارند از قدرت بازاری بیشتری نسبت به سهامداران حقیقی برخوردار هستند و در واقع یکی از موانع اصلاح ساختاری بازار سرمایه همین نسبت بالای حقوقی به حقیقی در اکثر سهام‌های بازار سرمایه است که موجب ایجاد ریسک و رویگردانی سهامداران حقیقی از بازار سرمایه می‌شود. رویگردانی سهامداران حقیقی تنها یک ‌وجه منفی از حضور گسترده سهامداران حقوقی را به‌ نمایش می‌گذارد و وجه منفی دیگر را باید در عدم توانایی رقابت بخش خصوصی و نهاد‌های مستقل تامین مالی با شرکت‌های حقوقی جست‌‌وجو کرد که موجب شده اینگونه موسسات- که مستقل از دولت هستند‌- تمایلی برای ورود سرمایه‌های خود به بازار سرمایه را نداشته باشند. این در حالی است که در سایر بورس‌های جهان با تصویب قوانینی در جهت حمایت از سهامداران خرد برآمده‌اند و در نهایت با تشکیل مجمع سهامداران خرد در برخی از این بورس‌ها، مانع از تمرکز قدرت بازاری برای برخی سهامداران حقوقی یا حتی حقیقی دارای رانت اطلاعاتی نیز شده‌اند.
تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت
در بورس تهران برخلاف سایر بورس جهان، با دو نوع قیمت مواجه هستیم؛ یکی قیمت پایانی به ‌عنوان قیمتی که نماد بر‌اساس آن بسته و در روز بعد بازگشایی می‌‌‌شود و دیگری آخرین قیمت به‌ عنوان قیمتی که آخرین معامله روی آن صورت گرفته است.
به ‌عبارت بهتر در بورس تهران میانگین قیمت معاملات در طول یک روز به‌ عنوان قیمت پایانی ثبت می‌‌شود که با لحاظ کردن قانون حجم مبنا، بعضا قیمت پایانی سهام در بورس تهران با آخرین قیمت معامله اختلاف زیادی پیدا می‌کند. براساس مجموع این قوانین دو قیمتی بودن بورس تهران موجب شده سهمی که در ساعاتی از روز مورد اقبال معامله‌‌گران بوده درنهایت و در ساعات پایانی سقوط کرده است، در روز معاملاتی بعد این سقوط قیمتی را به‌ درستی نشان نمی‌دهد و به‌ عبارت دیگر میانگین قیمت‌های روزانه باعث می‌شود قیمت پایانی در روز معاملاتی بعد واقعی نباشد. این در حالی است که در بورس‌های مطرح دنیا تغییرات قیمتی به‌ صورت لحظه‌‌ای بوده و اخبار ناگهانی در طول روز می‌‌توانند نوسانات سنگینی را بر قیمت‌ها وارد کنند و مبنا قرار دادن قیمت‌های لحظه‌‌ای به ‌جای قیمت‌های میانگین موجب شده روند طبیعی قیمت‌ها بر هم نخورد.