روسیه جای آمریکا را می‌گیرد

گروه جهان- در حالی که بیشتر از دو ماه از حضور رییس‌جمهوری ترکیه در روسیه نمی‌گذرد، ولادیمیر پوتین با توجه به تحولات اخیر در منطقه بلافاصله پس از بازگشت از امارات در گفت‌وگوی تلفنی از رجب طیب‌اردوغان دعوت کرد تا بار دیگر به مسکو سفر کند. حال مسکو به دنبال استفاده از اشتباهات کاخ سفید در خاورمیانه به نفع خود است.
خروج آمریکا از سوریه و حمله ترکیه به کردها تهدیدی برای منافع روسیه به شمار نمی‌روند و در مقابل برای مسکو فرصت‌هایی را جهت مجبور کردن کردها برای گفت‌وگو با دولت اسد ایجاد کرد. تنش میان آمریکا و ترکیه که هر دو عضو ناتو هستند هم برای روسیه به عنوان دریچه‌ای برای تضعیف بیشتر اتحاد غربی‌ها نگریسته می‌شود.
در واقع حفظ ارتباطات با همه طرف‌ها در منطقه در کنار داشتن دیدگاهی مشخص نسبت به منافع خود و اتخاذ سیاست‌های هماهنگ برگ برنده مسکو به شمار می‌روند.
این بخشی از رویکرد متوازن مسکو است که «با یک طرف دوستی کن سپس طرف دیگر شرایط را به گونه‌ای غیرقابل اطمینان می‌بیند که به برقراری توافق رضایت می‌دهد». به باور تحلیلگران، روسیه می‌خواهد به عنوان یک بازیگر به گونه‌ای نقش‌آفرینی کند که مانع برتری یک طرف بر دیگری شود. مسکو ترجیح می‌دهد شرایط خاورمیانه داغ باشد، اما غلیان نکند.
رییس‌جمهوری روسیه از رییس‌جمهوری ترکیه خواسته برای مذاکره پیرامون شرایط کنونی در سوریه طی روزهای آینده از مسکو دیدن کند. همزمان دولت آمریکا اعلام کرده که مایک پنس و مایک پومپئو، معاون رییس‌جمهوری و وزیر خارجه آمریکا عازم ترکیه شده و قرار است امروز با رییس‌جمهور و سایر مقامات ترکیه دیدار کنند.
دفتر رییس‌جمهوری روسیه دیروز اعلام کرد پوتین با رجب طیب‌اردوغان در مورد عملیات جاری ارتش ترکیه در خاک سوریه به تبادل‌نظر پرداخته و از او دعوت کرده برای گفت‌وگو در این مورد در روزهای آینده به مسکو سفر کند. در اطلاعیه دفتر رییس‌جمهوری روسیه آمده که اردوغان این دعوت را پذیرفته است هرچند مشخص نیست سفر او به مسکو در چه تاریخی انجام خواهد شد.
در این اطلاعیه آمده است تماس تلفنی رهبران دو کشور به درخواست رییس‌جمهوری ترکیه صورت گرفت و دو طرف بر جلوگیری از برخورد بین ارتش‌های ترکیه و سوریه تاکید کردند. دفتر رییس‌جمهوری روسیه افزوده که پوتین نسبت به فرار تروریست‌ها از زندان و نفوذ به کشورهای همسایه در جریان درگیری بین ارتش ترکیه و کردهای سوری ابراز نگرانی کرد. احتمالا اشاره او به چند هزار عضو داعش است که توسط نیروهای کرد اسیر و زندانی شده‌اند.
دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین با اعلام این خبر اضافه کرد: ولادیمیر پوتین و رجب طیب‌اردوغان در این گفت‌وگوی تلفنی درخصوص اوضاع سوریه ازجمله مناطق شمالی این کشور مذاکره کردند و بر ضرورت پیشگیری از برخورد و مناقشه بین واحدهای ارتش ترکیه و نیروهای ارتش سوریه تاکید شد.
عملیات نظامی ارتش ترکیه از چهارشنبه گذشته و با حملات هوایی و آتشباری توپخانه به مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه در مناطق مرزی شمال سوریه آغاز شد و با اعزام و عبور واحدهای زمینی ارتش و شبه‌نظامیان ارتش ملی ترکیه، متشکل از مخالفان بشار اسد ادامه یافته است. این عملیات با اعلام تصمیم رییس‌جمهوری آمریکا به خارج کردن نظامیان آمریکایی از منطقه و عملا قطع حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه آغاز شد. گروه نیروهای دموکراتیک سوریه که عمدتا متشکل از شبه‌نظامیان کرد است، در جنگ علیه داعش از حمایت نظامی و مالی آمریکا برخوردار بود.
اردوغان: آتش‌بس هرگز
عملیات نظامی ترکیه در داخل خاک سوریه با ابراز ناخرسندی و انتقاد وسیع در سطح جهانی و فشار برای توقف این عملیات و خروج نظامیان ترکیه از مناطق کردنشین سوریه مواجه شده است. اگرچه ترکیه از اعضای پیمان آتلانتیک شمالی – ناتو – است اما برخی کشورهای اروپایی عضو این سازمان فروش تسلیحات به آن کشور را متوقف کرده‌اند و ایالات متحده نیز تحریم‌هایی را علیه ترکیه به اجرا گذاشته است.
سه‌شنبه شب گذشته، رییس‌جمهوری ترکیه در سخنانی گفت: «به ما می‌گویند آتش‌بس اعلام کنید، اما هرگز آتش‌بس در کار نخواهد بود.» اردوغان که از سفر به باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان بازگشته بود، اضافه کرد: «دیگران بر ما فشار می‌آورند تا عملیات نظامی را متوقف کنیم، تحریم وضع می‌کنند، اما هدف ما روشن است و ما در مورد تحریم‌ها هم نگرانی نداریم.»
رییس‌جمهوری ترکیه همچنین گفت که ارتش سوریه عامل آتشباری از شهر منبج به سوی نیروهای اعزامی ترکیه بوده که در اثر آن، یک نظامی ترکیه کشته شد. نظامیان آمریکایی پیش از خروج از سوریه در شهر منبج در منطقه کردنشین سوریه مستقر بودند و پس از درخواست نیروهای کرد از ارتش سوریه برای حمایت از آنان در برابر حملات نظامی ترکیه، نیروهای ارتش سوریه در اطراف شهر مستقر شده‌اند.
گشت‌زنی واحدهای روسی در منبج
خبرنگارانی که ارتش سوریه را همراهی می‌کنند گفته‌اند ستون‌های نیروی زمینی با پرچم‌های سوریه و روسیه به سوی شهر حرکت می‌کنند و پرچم‌های این دو کشور بر فراز بعضی ساختمان‌های شهر برافراشته است. پیشتر پرچم نیروهای دموکراتیک سوریه در این شهر دیده می‌شد.
گزارش‌هایی منتشر شده که حاکی از گشتزنی واحدهای روسی در خط فاصل نیروهای سوریه و ترکیه است. این خط در شمال منطقه منبج قرار دارد. برخی رسانه‌های بین‌المللی می‌گویند در پی اعلام خروج نیروهای آمریکایی از شمال‌شرق سوریه، روسیه فورا وارد عمل شده تا این جای خالی را به نفع خود پر کند. البته رییس‌جمهوری آمریکا پیشتر در حساب کاربری خود در توئیتر نوشته بود «مشکلی ندارم که هرکسی خواست به سوریه کمک کند تا از کردها حفاظت کند، خواه روسیه باشد، چین یا ناپلئون بناپارت. امیدوارم عالی عمل کنند، ما هفت هزار مایل از آنجا دور هستیم!»
خبرگزاری اینترفاکس به نقل از وزارت دفاع روسیه گفته است طی روزهای اخیر، بیش از یک‌هزار کیلومتر مربع از اراضی اطراف منبج به تصرف نیروهای ارتش سوریه در آمده است. اعزام نیروهای ارتش سوریه به مناطق کردنشین به منزله یک موفقیت نظامی و سیاسی برای دولت‌های این کشور و روسیه، به عنوان حامی آن است. تاکنون این بخش از خاک سوریه در اختیار دولت مرکزی این کشور قرار نداشت.
به گزارش منابع خبری، سه‌شنبه گذشته شهر راس‌العین، واقع در مرز سوریه و ترکیه، هدف آتشباری سنگین توپخانه ترکیه قرار گرفت و بیم آن می‌رود که صحنه درگیری سنگین بین نیروهای اعزام ترکیه و شبه‌نظامیان کرد باشد. دولت ترکیه در نظر دارد یک نوار مرزی در داخل خاک سوریه را در اختیار بگیرد. ترکیه بر این باور است که نیروهای دموکراتیک سوریه با حزب کارگران کردستان – پ‌ک‌ک – ارتباط دارد. این حزب خواستار جدایی مناطق کردنشین ترکیه از خاک این کشور است و دولت ترکیه آن را سازمان تروریستی می‌داند.
این عملیات نظامی باعث شده تا هزاران نفر از غیرنظامیان ساکن مناطق مرزی محل سکونت خود را ترک کنند. جنگ داخلی سوریه نزدیک به نیم میلیون کشته برجای گذاشته و چند میلیون تن از شهروندان سوری را در داخل و خارج از آن کشور آواره کرده است.
پنس و پمپئو در راه ترکیه
مایک پنس به همراه مایک پمپئو و همچنین مشاور امنیت ملی کاخ سفید دیروز راهی ترکیه شد تا درباره یک آتش‌بس و توافق بین ترکیه و نیروهای کرد مورد حمایت آمریکا در شمال سوریه مذاکره کنند.
معاون رییس‌جمهوری آمریکا با تایید سفر خود به ترکیه، عکسی در توئیتر خود منتشر کرد و نوشت با هدایت ترامپ، او به همراه وزیر خارجه آمریکا،‌ رابرت اوبرایان مشاور امنیت ملی و جیمز جفری نماینده ویژه در امور سوریه از ترکیه خواهد خواست که تجاوز را متوقف کند و یک آتش‌بس فوری برقرار کند.
این دیدار بعد از تنش‌های ۱۰ روز اخیر صورت می‌گیرد. بعد از اعلام ترامپ برای خروج نیروهای آمریکا از شمال سوریه،‌ ارتش ترکیه به مواضع نیروهای کرد در این منطقه حمله کرد. اقدام آنکارا واکنش دیگر کشورها را در پی داشت. دونالد ترامپ با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد دستورهای اجرایی برای اعمال تحریم‌هایی جدی علیه ترکیه را صادر کرده است. ترامپ افزود از همین امروز مذاکرات تجاری ۱۰۰ میلیارد دلاری با ترکیه را متوقف کرده و افزایش تعرفه‌ فولاد را هم بازمی‌گرداند. وزیر خزانه‌داری ایالات متحده هم از تحریم سه وزیر ترکیه خبر داد. همچنین کنگره آمریکا قصد دارد تحریم‌هایی علیه ترکیه وضع کند.
اهمیت استراتژیک منبج
شهر منبج در میانه کمربند شمالی سوریه در مرز با ترکیه واقع است؛ شهری که در جریان درگیری‌های سال‌های اخیر در سوریه از مهم‌ترین خطوط تامین تدارکات محسوب می‌شده است. این شهر به کرات در سال‌های گذشته میان گروه‌های مختلف دست به دست شده است.
منبج در سال ۲۰۱۲ ابتدا به دست شورشیان مخالف بشار اسد افتاد. پس از آن و با اوج گرفتن فعالیت گروه داعش، این شبه‌‌نظامیان دولت اسلامی بودند که در سال ۲۰۱۴ این شهر را اشغال کردند. با شکست داعش در این منطقه، نیروهای کرد در سه سال گذشته کنترل این شهر را در دست دارند.
منبج یک قطب اقتصادی محلی است که در مجاورت بزرگراه مهم M4 سوریه واقع است؛ بزرگراهی که از غرب سوریه بندر لاذقیه را به حلب و از آنجا به رقه و منطقه نفت‌خیز دیرالزور وصل می‌کند.
کنترل این بزرگراه از سوی ارتش سوریه به بشار اسد برای بازسازی کشور جنگ‌زده سوریه کمک خواهد کرد.
عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از این منطقه و حمایت روسیه از یک سو و نیاز نیروهای کرد به نیرویی برای مقاومت در برابر حمله نیروهای ترکیه، فرصت درخشانی در اختیار نیروهای بشار اسد قرار داده است که کنترل این منطقه از سوریه را پس از چندین سال در دست بگیرند.
از سوی دیگر کنترل شهر منبج برای آنکارا به معنای ایجاد مانع اساسی برای فعالیت‌های نیروهای دموکرات سوریه SDF) ) به رهبری کردهای شمال شرقی سوریه خواهد بود که مانع این نیروها برای کنترل شهرهای حسکه و قامشلی خواهد شد.
از دست رفتن کنترل این شهر برای نیروهای کرد نیز به معنای تضعیف پرو‌ژه خودمختاری این نیروها در شمال شرقی سوریه است؛ پروژه‌ای که برای آن در کنار نیروهای آمریکایی با داعش جنگیدند اما اکنون به نیرویی تبدیل شده‌اند که متحدی در منطقه ندارند.