رشد 21 درصدی تجارت مواد غذایی

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در گزارشی ضمن مقایسه آمار تجارت خارجی محصولات کشاورزی در دو ماهه امسال با مدت مشابه سال‌های 1397 تا 1402، وضعیت تجارت این حوزه را تشریح کرد.
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، گزارش آمار تجارت خارجی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دو ماهه امسال را بررسی و با مدت مشابه سال‌های 1397 به بعد مقایسه کرده است. این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی براساس داده‌های آماری مقدماتی دو ماه اول سال 1403 گمرک ایران تهیه شده و در آن، اطلاعات تراز تجاری، واردات محصولات اساسی کشاورزی، صنایع غذایی، نهاده‌ها و ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی و صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی دو ماه نخست سال جاری با داده‌های مدت مشابه در 6‌سال گذشته (سال‌های 1397 تا 1402) مقایسه شده است.
تراز تجاری
تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (بخش کشاورزی) در دو ماه نخست سال 1403، منفی 1375میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 8/10‌درصد بدتر شده است (ارزش صادرات 3/21‌درصد و ارزش واردات 3/15‌درصد افزایش داشته است). کسری تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین 6سال منتهی به 1402 که منفی 1235میلیون دلار بوده، 3/11درصد بدتر شده است.
تراز تجاری محصولات کشاورزی در دو ماهه سال 1403، منفی 1444 میلیون دلار بوده که این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل 7/11‌درصد بدتر شده است (ارزش صادرات 3/21‌درصد و ارزش واردات 3/15‌درصد افزایش داشته است). کسری تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین 6سال منتهی به 1402 که منفی 1327‌میلیون دلار بوده، 8/8‌درصد بدتر شده است .
تراز تجاری محصولات صنایع غذایی در دو ماهه امسال، 69میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 4/32‌درصد رشد داشته است (ارزش صادرات 2/21درصد کاهش و ارزش واردات 7/15‌درصد افزایش داشته است). تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین مدت مشابه در 6سال منتهی به 1402 که 92میلیون دلار بوده 25‌درصد کاهش یافته است.
امارات مبدا اول واردات محصولات کشاورزی
مقدار واردات محصولات کشاورزی در دو ماهه امسال، 4046‌هزار تن به ارزش 2380‌میلیون دلار بوده که از نظر وزن 2/69‌درصد کل واردات کشور (مقدار واردات کل کشور 5848‌هزار تن) و از نظر ارزش 3/26‌درصد کل واردات کشور (ارزش واردات کل کشور 9065میلیون دلار) را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 3/15درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز رشد 14‌درصدی نسبت به میانگین 6‌سال منتهی به دو ماهه سال 1402
مشاهده می‌شود.
اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی در
دو ماهه 1403، شامل ذرت دامی به ارزش 648‌میلیون دلار با سهم 2/27‌درصد، کنجاله به ارزش 482‌میلیون دلار و سهم 3/20‌درصدی، روغن نباتی به ارزش 267‌میلیون دلار با سهم 2/11درصد، دانه سویا با ارزش 203‌میلیون دلار و سهم 5/8‌درصدی، برنج با ارزش 196‌میلیون دلار و سهم 2/8‌درصدی، گوشت قرمز با 188میلیون دلار و سهم 9/7‌درصدی، قند و شکر با 122‌میلیون دلار و سهم 1/5‌درصدی و انواع میوه با ارزش 88‌میلیون دلار و سهم 7/3‌درصدی از محصولات کشاورزی را شامل می‌شوند. محصولات مذکور 2/92‌درصد از ارزش محصولات کشاورزی وارد شده را شامل می‌شوند.
متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در دو ماهه امسال 588دلار بوده که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی کل کشور (1550دلار) 6/62‌درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 284‌هزار و 933‌ریال بوده که در مقایسه با متوسط ارزش گمرکی هر دلار کالاهای وارداتی کل کشور (284939‌ریال) اختلاف معناداری ندارد.
کشورهای عمده مبدا واردات از نظر ارزش محصولات کشاورزی آنها به ترتیب شامل امارات متحده عربی 641، ترکیه 451، هند 178، هلند 164، سوییس 159، فدراسیون روسیه 113، پاکستان 107، انگلستان 2/82، چین 8/75، سنگاپور 60، برزیل 54، هنگ‌کنگ 48 و استرالیا 6/30‌میلیون دلار بوده که در مجموع 8/90درصد کل ارزش واردات محصولات کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
محصولات صنایع غذایی
مقدار واردات محصولات صنایع غذایی در دو ماهه امسال 8/30هزار تن با ارزش 124میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 53/0‌درصد و از نظر ارزش 36/1‌درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 7/15درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز رشد 42‌درصدی نسبت به میانگین 6سال منتهی به دو ماهه سال 1402 مشاهده می‌شود.اقلام عمده وارداتی محصولات صنایع غذایی در
دو ماهه 1403، شامل توتون، سیگار و انواع تنباکو به ارزش 8/51‌میلیون دلار با سهم 9/41درصد، مکمل‌های غذایی به ارزش 8/17‌میلیون دلار با سهم 4/14‌درصد، کاکائو به ارزش 6/17میلیون دلار با سهم 3/14درصد، فرآورده‌ها از میوه‌ها و سبزیجات به ارزش 4/12‌میلیون دلار با سهم 10درصد، شیرخشک به ارزش 7/9‌میلیون دلار با سهم 9/7‌درصد و افزودنی‌های خوراکی آماده دام و طیور به ارزش 9/6میلیون دلار با سهم 6/5‌درصد از کل ارزش واردات محصولات صنایع غذایی بوده که محصولات مذکور در مجموع 1/94‌درصد ارزش واردات محصولات صنایع غذایی را شامل می‌شوند.
متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی بخش کشاورزی (کشاورزی و صنایع غذایی) در دو ماهه امسال 4016دلار به ازای هر تن بوده که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی کل کشور (1550دلار) 159‌درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات صنایع غذایی وارداتی 285‌هزار ریال بوده که در مقایسه با متوسط ارزش گمرکی هر دلار کالاهای وارداتی کل کشور (284939ریال) حدود 2‌درصد بیشتر است.
نهاده‌های کشاورزی
آفتکش‌ها: در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۳‌، جمعا ۳۴۰۰تن آفتکش به صورت آماده مصرف و ۲۰۳۶تن به صورت تکنیکال وارد کشور شده که این مقادیر در مقایسه با مدت مشابه سال قبل آفتکش‌های آماده مصرف 120درصد و تکنیکال‌ها حدود ۱۴‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در مجموع با تبدیل آفتکش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 5/2‌‌) می‌توان نتیجه گرفت در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۳ مقدار واردات آفتکش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 3/41‌درصد افزایش دارد؛ در این رابطه رشد واردات قارچ‌کش‌ها 4/47‌، حشره‌کش‌ها ۱۰۶ و علف‌کش‌ها 2/5‌درصد و میزان واردات گندزداها (ضد‌عفونی‌کننده‌ها) 2/71‌درصد کاهش یافته است. جمع کل ارزش آفتکش‌های وارداتی در دو ماه نخست سال ۱۴۰۳ معادل 0/45‌میلیون دلار بوده که 6/24‌درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است.
کود‌ها: کل واردات کودها در دو ماهه نخست ۱۴۰۳‌، مقدار 6/71‌هزار تن با ارزش 8/73‌میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی ۲۷۶‌درصد و از نظر ارزش ۱۵۸‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی به ترتیب از نظر مقدار کودهای پتاسه ۵۹۲‌درصد کودهای حیوانی یا نباتی با مخلوط و عمل آورده شده از لحاظ شیمیایی 3/57‌درصد افزایش داشته لیکن کودهای فسفره 4/87‌درصد، کودهای میکرو 0/81‌، کودهای ازته 6/23 و کودهای NPK 2/9‌درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند. به جز کود پتاسه سایر کودها به مقدار کمتری نسبت به مدت زمان مشابه در سال‌های گذشته وارد شده‌اند؛ با توجه به نزدیک شدن به سال جدید زراعی تامین و تدارک نهاده‌ها علی‌الخصوص کودها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و پیشنهاد می‌شود در زمینه تهیه این کودها توجه خاص
صورت گیرد.
بذور: در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر‌شونده گیاهی در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۳، ۷۵۵تن با ارزش 9/15‌میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از نظر وزنی 0/55 و از نظر ارزش 8/2‌درصد کاهش نشان می‌دهد. با توجه به نزدیک بودن به سال جدید زراعی تدارک این نهاده مهم از اهمیت خاصی برخوردار است. از بین بذور مهم مقدار واردات بذر چغندرقند و انواع پیاز گل ریشه قلمه پیوند و‌ هاگ به ترتیب با افزایشی 3/21‌ و 4/9درصدی روبه‌رو بوده‌اند لیکن بذر پنبه با 4/88‌درصد دانه ذرت بذری با 0/57‌درصد و بذر سبزیجات با 5/8درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش
داشته است.
ماشین‌ها و ادوات کشاورزی
در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۳، مقادیر ادوات کاشت و داشت کمباین‌ها و دستگاه‌های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعا به مقدار 3/10هزار تن با ارزش ۱۳۸میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ به ترتیب حدود 6/28‌درصد و 0/27‌درصد افزایش نشان می‌دهد. در این بین از نظر ارزش تراکتورهای کشاورزی با 2/36‌درصد افزایش و سایر کمباین‌ها، دستگاه‌های برداشت با 0/72درصد کمباین گندم با 5/45‌درصد و ادوات کاشت و داشت با 2/10‌درصد کاهش روبه‌رو بوده است. در مجموع روند کاهشی خرید کمباین گندم و عدم خرید کمباین برنج از ابتدای سال جاری هشداردهنده است.
عراق مقصد اول صادرات محصولات کشاورزی
در دو ماهه سال 1403، مقدار صادرات محصولات کشاورزی 1736هزار تن و به ارزش 936میلیون دلار است که از نظر وزن 4/7‌درصد و از نظر ارزش 7/11‌درصد کل صادرات کالاهای غیر‌نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات دو ماهه سال 1403 نسبت به مدت مشابه سال قبل 3/21درصد و در مقایسه با متوسط مدت مشابه 6‌سال منتهی به 1402 به میزان 1/23‌درصد افزایش دارد.
اقلام صادرات محصولات کشاورزی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش 317‌میلیون دلار با سهم 8/33درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش 295‌میلیون دلار با سهم 5/31‌درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 128‌میلیون دلار با سهم 7/13‌درصد، ماهی و میگو به ارزش 7/66‌میلیون دلار با سهم 1/7‌درصد، زعفران 22‌میلیون دلار با سهم 4/2‌درصد و حبوبات 3/17 میلیون دلار با سهم 8/1‌درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی بوده است. محصولات مذکور 3/90‌درصد از کل ارزش محصولات کشاورزی صادراتی هستند.
متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی (کشاورزی و صنایع غذایی) 539‌دلار بوده که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (342دلار) 7/57‌درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی صادراتی در دو ماهه امسال، 410‌هزار و 155‌ریال و متوسط کل صادرات غیرنفتی کشور 410‌هزار و 595ریال بوده است.
مقاصد صادرات محصولات کشاورزی (از نظر ارزش) کشور عراق 326میلیون دلار، امارات متحده عربی 105، فدراسیون روسیه 1/83، پاکستان 6/75، افغانستان 1/59، هند 0/38، ترکیه 4/34، چین 7/26، آذربایجان 6/23‌، قزاقستان 7/21، ازبکستان 9/16، ترکمنستان 2/13، قطر 2/12 و قرقیزستان 7/11‌میلیون دلار بوده است که در مجموع 4/90 درصد کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
محصولات صنایع غذایی
در دو ماهه سال 1403، مقدار صادرات محصولات صنایع غذایی 227‌هزار تن به ارزش 193‌میلیون دلار بوده که از نظر وزن 97/0‌درصد و از نظر ارزش 4/2‌درصد کل صادرات کالاهای غیر‌نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات در دو ماهه نخست سال 1403 نسبت به مدت مشابه سال قبل 2/21‌درصد افزایش داشته و در مقایسه با متوسط مدت مشابه 6 سال منتهی به 1402 به میزان 6/7‌درصد رشد کرده است.
نهاده‌های کشاورزی
آفتکش‌ها: در دو ماه نخست سال 1403‌، مقدار 1258‌تن آفتکش آماده مصرف و 3/84‌ تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش 2009‌هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار آماده مصرف صد ‌درصد و تکنیکال 199‌درصد افزایش داشته و از نظر ارزش نیز در مجموع 157‌درصد افزایش دارد.
کودها: در دو ماهه نخست سال 1403‌، مقدار 941هزار تن کود با ارزش 276‌میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب از نظر مقدار 5/2‌درصد کاهش و از نظر ارزش 1/6‌درصد افزایش داشته است، ضمنا بیش از 90‌درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.
بذور: در دو ماهه نخست سال 1403 جمعا مقدار 3699تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر‌شونده گیاهی با ارزش3752 هزار دلار صادر گردیده که غالبا مربوط به سایر اندام‌های تکثیر‌شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 0/49درصد و از نظر ارزش 369‌درصد افزایش نشان می‌دهد.
ماشین‌ها و ادوات کشاورزی
در دو ماهه نخست 1403، جمعا 6/2هزار تن ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی با ارزش 1/9‌میلیون دلار صادر شده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال 1402 از نظر مقدار 110‌درصد و از نظر ارزش حدود 124درصد افزایش داشته است.