12 - 01 - 2021
رشد تولید متوقف شد
گروه صنعت- بررسی آمار و دادههای دولتی تولید صنعتی در آذرماه امسال نسبت به ماههای قبل از آن نشان میدهد که روند تولید که در مهر و آبان امسال افزایشی گزارش شده بود در آذر ماه متوقف شده است. همچنین پیشی گرفتن رشد تولید از رشد فروش و کاهش رشد تولید در آذرماه نسبت به آبان ماه نشان از این دارد که تقاضای موثر بالفعل محصولات صنعتی با رشد تولید ماههای اخیر پوشش داده شده و برای ادامه روند افزایشی رشد تولید نیاز به ایجاد ظرفیت جدید برای تقاضای محصولات صنعتی کشور است.
طبق این دادههای ارائه شده در آبان ماه و آذرماه، بعد از مدتها رشد تولید شرکتهای صادراتی از رشد شرکتهای غیرصادراتی کمتر شده است. این تغییر را میتوان اینگونه تفسیر کرد که وضعیت فعلی صادرات که در سال ۱۳۹۸ و نیمه اول ۱۳۹۹ محرک افزایش رشد تولید بوده است، در دو ماه اخیر این نقش را ندارد.
طبق گزارشی که به تازگی پژوهشکده پولی و بانکی از وضعیت تولید صنعتی با استفاده از اطلاعات شرکتهای بورسی منتشر کرده است، رشد تولید صنعتی در طول ماههای سال ۱۳۹۷ روند کاهشی داشته اما تقریبا در تمام ماههای سال ۹۸به جز اسفند ماه روند آن افزایشی بوده است. اما این روند افزایشی نرخ رشد در اسفندماه ۹۸ به دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلیهای واحدهای صنعتی متوقف شد و این امر باعث شد که تولید شرکتهای صنعتی در فروردینماه ۹۹ نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود ۹/۱۱ درصد کاهش داشته باشد.
هر چند روند بهبود رشد تولید شرکتهای بورسی از اردیبهشتماه ۹۹ آغاز شد و تا آبانماه که رشد بالای ۶ درصد نسبت به مدت مشابه بدست آمد و این روند رو به بهبود ادامه پیدا کرد، اما در آذرماه در بیشتر صنایع رشد تولید نسبت به مدت مشابه پایین تر از رشد در آبان ماه بوده است و پیرو آن شاخص تولید صنعتی نیز به رشد ۲/۵ رسید.
دلیل کاهش رشد تولید به این امر باز میگردد که در ماههای ابتدایی سال ۱۳۹۸ سطح تولید در بیشتر صنایع پایین بود و این سطح پایین تولید با رشد بالایی که در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ در صنایع اتفاق افتاد جبران شد.
در همین رابطه نکات مهمی که از بررسی آمار رشد صنایع در آبان ماه استخراج میشود نشان میدهد که رشد تولید آذرماه نسبت به مدت مشابه در تمام صنایع به جز صنعت محصولات دارویی، فلزات اساسی و فرآوردههای نفتی کمتر از آبان ماه بوده است. همچنین تولید صنعت فلزات اساسی اگرچه در آذرماه نسبت به آبان ماه کاهش قابل توجه داشته است اما نسبت به مدت مشابه رشد کمتر از ۱ درصد را نشان میدهد. به علاوه، بعد از رشد بالای ۱۸ درصدی در شهریور و مهر تولید صنعت خودروسازی و قطعات، در آبان رشد این صنعت به بالای ۱۷ درصد و در آذر نیز به ۱/۱۶ رسید. به همین دلیل با توجه به بالا بودن سطح تولید در زمستان ۱۳۹۸ انتظار ادامه کاهش رشد تولید این صنعت (البته در محدوده مثبت) برای ماههای باقیمانده سال میرود.
محدودیت مالی و رشد صنعت
در اقتصاد ایران محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلیترین مشکلهای تولید برشمرده شده است. البته محدودیت مالی برای همه شرکتها به یک اندازه نیست و در برخی شرکتها شدیدتر و در برخی شرکتها محدودیت مالی کمرنگتر است.
با تقسیم بندی شرکتها به دو گروه با محدودیت مالی شدید و محدودیت مالی خفیف برآوردها نشان میدهد که در دو سال اخیر تقریبا در تمام دورهها (به جز فروردین ۱۳۹۹ که شوک کرونا تغییرات تولید را توضیح میدهد) رشد شرکتهایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتند کمتر از رشد سایر شرکتها بوده و در برخی برهههای زمانی مانند خرداد تا آذر ۱۳۹۹ این محدودیت اثر شدیدتری بر رشد تولید داشته است. اثرگذاری عامل محدودیت مالی در رشد شرکتها و صنایع معلول مشکلات ساختاری نظام مالی کشور مانند نرخهای دستوری تسهیلات و ایجاد صف اخذ تسهیلات در بانکها است. در آذرماه ۱۳۹۹ نیز اختلاف رشد شرکتهایی که محدودیت مالی شدید دارند با شرکتهایی که محدودیت مالی کمتری دارند حدود ۴/۶ درصد بوده است.
تحلیل موجودی انبار
لازم به ذکر است منظور از تغییر در موجودی انبار تفاوت رشد تولید و فروش است که اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش داشته است.
در همین راستا، تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سالهای اخیر به جز ماه فروردین و اردیبهشت ۹۹ که به خاطر شوک کرونا کاهش شدید عرضه وجود داشت، زیر ۳ درصد از تولید است. همچنین با توجه به تحریمهای بینالمللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید میکنند، میتوان این فرضیه را مطرح کرد که مهمترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع، محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است. از این رو بهبود در تقاضا میتواند محرک رشد تولید به حساب بیاید. در برهههای زمانی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه نیز مشاهده میشود، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود. به این معنی که چون تغییرات رشد تولید ریشه در افزایش تقاضا دارد و افزایش تقاضا از طریق کاهش موجودی انبار نیز خود را نشان میدهد. از این رو کاهش و افزایش نمودار رشد تولید صنعتی و تغییرات موجودی انبار در دورههای اخیر در خلاف جهت همدیگر بوده است.
در ماههای اخیر رشد مثبت همزمان با کاهش موجودی انبار شد که نشان میدهد تقاضای محصولات صنعتی بهبود پیدا کرده و رشد فروش از رشد تولید پیشی گرفته است. دادهها نشان میدهد ، از مرداد ۱۳۹۹ تا آبان ۱۳۹۹ رشد تولید و فروش کمتر از ۱ درصد باهم اختلاف داشتند و در تمام دورهها رشد تولید اندکی از فروش بیشتر بوده است (یعنی موجودی انبار در حال کاهش بوده است.)
این کاهش موجودی انبار با افزایش رشد تولید نشان از تحریک سمت تقاضا بوده است. اما در آذر ماه رشد تولید نسبت به آبان کاهش داشت و موجودی انبار نیز بعد از ماهها مثبت شد. این نشان میدهد که با توجه به ظرفیتهای فعلی تقاضای داخلی و صادراتی محصولات صنعتی کشور، بخش تقاضا نمیتواند محرک رشد بیشتر تولید در ماههای آتی باشند و برای ادامه روند رو به رشد تولید صنعت نیاز است که ظرفیتهای تقاضای جدید در بازار داخلی و یا صادراتی ایجاد شود.
صادرات و رشد صنعت
رشد تولید در برخی صنایع به شدت به بازار صادراتی وابسته است. از این رو تغییرات فرآیندها و رویههای صادراتی و گسترده یا محدود شدن بازار صادراتی یکی از عواملی است که بخشی از تغییرات در تولید را توضیح میدهد.
بر اساس آمارها از ابتدای سال ۱۳۹۸ که روند رو به افزایش رشد تولید صنعتی شروع شد تا مهرماه ۱۳۹۹ همواره رشد شرکتهای صادراتی از شرکتهای غیرصادراتی بیشتر بوده است . در واقع به نوعی محرک افزایش رشد در این بازه زمانی را میتوان صادرات و شرکتهای صادرات محور دانست. در آبان و آذر ۱۳۹۹ که روند کاهشی رشد تولید آغاز شده است رشد شرکتهای صادرات محور نیز از رشد شرکتهای غیر صادراتی کمتر شده است. از اینرو به نظر میرسد که افزایش بیشتر صادرات محصولات صنعتی و در پی آن رشد تولید محصولات صادرات محور در کشور نیاز به گشایش در بازارهای خارجی و گسترش بازارهای صادراتی دارد.
واردات و رشد صنعت
چون درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکتهای مختلف، متفاوت است، بدیهی است که مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل میکند روی صنایع وابسته تر اثر بیشتری دارد. در ماههای گذشته تفاوت رشد شرکتهای واردات محور با سایر شرکتها قابل ملاحظه بوده و کاهش رشد تولید صنعتی در ماههای قبل به طور عمده ناشی از کاهش رشد تولید شرکتهای واردات محور بوده است. به گونهای که در شهریور ماه شرکتهای واردات محور رشد منفی ۴/۱۲ درصدی داشته و شرکتهای غیرواردات محور تنها منفی ۵/۱ درصد بوده است. اما در مهرماه این شکاف رشد کاهش یافته و رشد شرکتهای واردات محور در این ماه به طور متوسط تنها ۵/۵ درصد کمتر از سایر شرکتها بوده است. از این رو میتوان گفت که شرکتها توانستهاند خود را با محدودیتهای ناشی از تحریمها وفق دهند و تولیدات بر پایه واردات روند مثبتی داشته باشد. همچنین شوک به تولید ناشی از شیوع کرونا در شرکتهای واردات محور اثر کمتری نسبت به سایر شرکتها داشته است. به گونهای که در فروردینماه ۹۹ تولید در شرکتهایی که واردات محورتر بوده اند کمتر کاهش داشته است. در ماههای اخیر نیز رشد تولید این دو گروه به هم نزدیک شده است و در آذرماه اختلاف رشد تولید این دو گروه به زیر ۳ درصد رسیده است.
کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایهگذاری
روند رشد تولید کالاهای مصرفی، واسطهای و سرمایهای در سال ۹۷ و ۹۸ نشان میدهد بیشترین کاهش تولید مربوط به کالاهای نهایی (مصرفی و سرمایهای) بوده و تولید کالاهای واسطهای در این دوره کاهش به مراتب کمتری را تجربه کرده است. دو دلیل برای افت بیشتر تولید کالاهای نهایی وجود دارد. اول اینکه این محصولات عموما واردات محور بوده و وابستگی به واردات در بین این محصولات بیشتر از محصولات واسطهای است. ثانیا بازار هدف محصولات واسطهای به طور عمده صادراتی هستند و از آنجا که رشد صادرات با افزایش نرخ ارز صرفه بیشتری نیز داشته است، طبیعی است که کاهش تولید در محصولات واسطهای به اندازه محصولاتی که بازار هدف آنها داخلی است باشد. در آذر ماه امسال رشد شاخص تولید کالاهای مصرفی و سرمایهای نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب به ۷/۱۱ و ۹/۴ درصد بوده در حالی که رشد شاخص تولید کالاهای واسطه ۶۵/۲ بوده است. از این رو رشد محصولات واسطهای بعد از یک سال رشد مثبت در فروردینماه ۹۹ منفی شد و بعد از آن با روند ملایمی از رشد منفی به رشد مثبت ۶۵/۲ در آذرماه نسبت به مدت مشابه سال قبل رسیده است.
سودآوری در صنایع
وضعیت سودآوری شرکتهای تولیدی در بازههای عملکردی سال ۹۸ ، سه ماهه ۹۹ و شش ماهه ۹۹ نشان میدهد که از میان ۴۳۹ شرکت که اطلاعات آنها در بورس در دسترس بوده در سال ۹۸ معادل ۵۱ شرکت زیانده وجود داشته که این تعداد نسبت سال ۹۷، ۱۲ درصد کاهش داشته است. در سه ماهه ۹۹ از ۴۲۶ شرکت ۷۷ شرکت زیانده وجود داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۹ شرکت از تعداد شرکتهای زیانده کمتر شده است. همچنین در شش ماهه ۱۳۹۹ از ۴۱۹ شرکت که صورتهای مالی مربوطه را منتشر کردند ۵۱ شرکت زیانده وجود داشته است که نشان میدهد که تعداد شرکتهای زیانده نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲۰ شرکت کاهش پیدا کرده است.
بررسی سود خالص اسمی نیز نشان میدهد که بر اساس آمار مجموع سود ۴۳۹ شرکت بورسی در سال ۹۸ نسبت به سال قبل ۸/۵۶ درصد رشد داشته است. سود اسمی شرکتها نیز در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰٫۵۷ درصد افزایش داشته که در مقایسه با سال قبل روندی کاهشی را نشان میدهد.
در بین صنایع مهم شرکتهای خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارد؛ به گونهای که از مجموع ۳۶ شرکت در بازه سال ۱۳۹۸ ، سه ماهه ۱۳۹۹ و شش ماهه امسال به ترتیب ۱۰، ۱۵و ۱۰ شرکت زیانده دارند و در مجموع سود خالص کل شرکتهای این صنعت در دورههای اخیر منفی بوده است.
در بین صنایع، رشد سود اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی به طور قابل ملاحظهای بیشتر از صنایع دیگر بوده است. به گونهای که در شش ماهه ۱۳۹۹ رشد سود خالص اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی نسبت به مدت مشابه به ترتیب ۵/۸۳ و ۱۹۵ درصد بوده است. صنایع محصولات شیمیایی و فلزات اساسی که به طور عمده صادراتی هستند نیز در شش ماهه ۱۳۹۹ رشد سود خالص اسمی به ترتیب ۳/۴۸ و ۷/۶۴ درصدی داشته که نسبت به سال ۹۸ روندی افزایش داشتهاند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد