1 - 07 - 2024
دگرگوني جامعه
گروه جامعه- دور اول چهاردمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت 40درصدی که کمترین میزان مشارکت در انتخابات ریاستجمهوری است، به پایان رسید. در دور دوم یک نامزد اصلاحطلب و یک نامزد اصولگرا با یکدیگر به رقابت میپردازند. نتیجه انتخابات نشان داد که مرددها برخلاف برآورد نظرسنجیها، به جمع مشارکتکنندگان در انتخابات چهاردهمین دوره ریاستجمهوری ایران نپیوستند؛ موضوعی که سبب شد نتیجه انتخابات به مرحله دوم موکول شود و مسعود پزشکیان و سعید جلیلی بار دیگر در پانزدهم تیرماه بخت خود را برای رسیدن به پاستور بیازمایند. این کاهش مشارکت، واکنشهای زیادی را از سوی جامعهشناسان و سیاستمداران سابق به دنبال داشت و نکته مهمی داشت که از تفاوت بزرگی خبر میداد؛ با وجود مشارکت پایین، آرای کاندیدای اصلاحطلب بیشتر از سایر رقبا بود که نشان میدهد اقبال به حضور در پای صندوقهای رای در میان حامیان هر دو طیف اصولگرا و اصلاحطلب، افت پیدا کرده و حالا با وضعیت تازهای روبهرو شدهایم؛ وضعیتی که حتی اگر مشارکت در انتخابات ریاستجمهوری هم پایین باشد، خلاف دورههای قبل، رای اصولگراها بیشتر نخواهد بود. نمونهای از واکنشها به مشارکت ۴۰درصدی، تحلیل آن به عنوان دگرگونی جامعه ایران از سال ۱۴۰۱ است که محمدرضا جوادییگانه جامعهشناس از آن حرف زده و معتقد است: «جامعه ایران از ۱۴۰۱ دگرگون شد؛ نه چارچوبهای نظری و نه شیوههای نظرسنجی جامعه گذشته، توان شناخت جامعه جدید را ندارند.»
از میان سیاستمداران سابق هم میتوان به گفتههای علی ربیعی وزیر کار و تعاون دولت روحانی اشاره کرد. او کاهش آرا در سال ۱۴۰۰ نسبت به سالهای ۹۲ و ۹۶ را نتیجه ناامیدی طبقه متوسط از دستاوردهایی دانست که تصور میشد با وقوع برجام رخ میدهد، اما قدرتگرایان ضدتوسعه مانع شدند. او در صفحهاش در شبکه ایکس نوشت: «سقوط منحنی مشارکت در ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۰ نشان میدهد که طبقات و دهکهای پایین جامعه در نتیجه سیاستهای فقرگستر، طبقه متوسط به دلیل عدم گشایشها و در حالت کلیتر عموم مردم به ویژه نسل جدید از سیاستهای تنشزا و تنگناگستر اجتماعی و فرهنگی به ستوه آمدهاند.»
خروج مطالبهگری از پای صندوقهای رای
امیرمحمود حریرچی جامعهشناس با اشاره به میزان مشارکت در انتخابات به «جهانصنعت» گفت: از سال ۱۳۷۶ تمام دولتها دو دورهای بودند و هر کسی در انتخابات بعدی میخواست شرکت کند، تنها کاری که باید انجام میداد این بود که دولت قبلی را بکوبد، اما اینبار متاسفانه با درگذشت آقای رییسی مواجه شدیم و شرایطی پیش نیامد که دولت قبلی را نقد کنند. در مناظرهها هم شاهد این ماجرا بودیم که کسی مشکلات را به گردن نمیگرفت و بعد از آن هم اگر کاری انجام نشود، کسی خود را مقصر نمیشناسد. در این شرایط مردم با چه امیدی پای صندوق بیایند؟
وی افزود: به نظر میرسد دیگر واژههای اصلاحطلبی و اصولگرایی در کشور منتفی است. همه امتحانهای خود را به شکلهای مختلفی پس دادهاند و همه هم ادعای انقلابیگری دارند. انقلابیگری یعنی با فساد مبارزه کنید، به حقوق شهروندی توجه کنید؛ اینکه همدیگر را تخریب کنید و ژست بگیرید نتیجهای ندارد.
حریرچی درباره مناظرات انتخاباتی و اشاره نکردن به حقوق شهروندی گفت: در حال حاضر قوانین ما در مواجهه با حقوق شهروندی، حقوق کودکان، خانواده، زنان و… ضعیفترین قوانین است. قانون حقوق و تکالیف شهروندی هنوز هم به تصویب نرسیده، به عنوان لایحه هم مطرح نشده و در حد منشور باقی مانده است. آیا در این مناظرات به حقوق شهروندی اشارهای شد؟ اگر این موضوع رعایت شود، نوعی تکلیف عمومی ایجاد میشود که میتواند به افزایش همبستگی اجتماعی و مطالبه حقوق از طریق انتخابات منتهی شود.
او ادامه داد: در هر صورت به نظرم بخشی از دلایل مشارکت نکردن مردم در انتخابات، به ناامیدی مردم برمیگردد و بخش دیگر نیز بیتفاوت شدهاند. این بیتفاوتی و ناامیدی به دلیل بینتیجه ماندن وعدههاست و تقصیرات را به گردن جریاناتی میاندازند که در سایه قرار دارند. در این شرایط رییس مجلس مرخصی میگیرد و میخواهد نامزد ریاستجمهوری شود. این به غیر از جاهطلبی چه معنایی دارد؟ آیا میدانند جمهور یعنی چه که میخواهند به دنبال حقوق آنها باشند؟ مجلس ما در ضعیفترین شرایط خود به سر میبرد. بگویند کدام قانون را با توجه به قانون اساسی در جهت حفظ حقوق مردم تصویب کردید؟ در مناظرات حتی به برنامه توسعه ۲۰ساله کشور که قرار است تا سال آینده محقق شود، اشارهای نکردند. ما در این سالها باید در همه ابعاد توسعه پیدا میکردیم، اما الان در چه شرایطی قرار داریم؟
حریرچی با اشاره به اینکه این میزان بیتفاوتی نوعی کنش اجتماعی حساب میشود و مطالبهگری مردم از پای صندوقهای رای بیرون آمده است، گفت: مردم دیگر امیدی به انتخابات ندارند و پایداری اکثریت جمهوری، تجلی افزونتری پیدا کرده است. دیگر جایی برای باز کردن تقصیر از گردن خودشان وجود ندارد و در نهایت مردم بیشتر مطالبهگری میکنند، اما این کار از پای صندوقهای رای بیرون آمده است و باید ببینیم خودش را کجا نشان میدهد.
جامعه تغییر کرده است!
امانالله قرائیمقدم جامعهشناس در تحلیل خود از میزان مشارکت و در عین حال رای بالاتر مسعود پزشکیان به «جهانصنعت» گفت: جامعه مدام در حال تغییر است. شرایطی که اکنون جامعه دارد براساس تاثیراتی که از اعتراضات 88، 96، 98 و 1401 گرفته، دچار دگرگونی ذهنی و فکری شده است. از آنجایی که طبقه متوسط سپر مقاومتی اقشار پایین است، ضعیف شده و باعث شده طبقه پایین یک نوع آگاهی نسبت به مسائل و اقدامات اصولگرایان پیدا کند، بنابراین این تغییرات اجتماعی بر اثر آگاهیبخشی طبقه متوسط رخ داده و از این رو در رای دادن مردم هم تاثیر گذاشته است. کمااینکه نرخ مشارکت در انتخابات 1400 مشارکت 48درصد بوده اما در این دوره 40درصد بوده است.
وی افزود: احتمالا در دور دوم میزان مشارکت کمتر میشود. در نتیجه جامعه با دگرگونیهای اجتماعی و آگاهیهایی که نسبت به اصولگرایان و اصلاحطلبان دریافته باعث شده در ذهنیت و افکار خود تجدیدنظر کند. همچنان که میبینیم آقای قالیباف که رییس مجلس هم بوده، 3میلیون و 300هزار رای آورده است. این نشان میدهد که جامعه دچار تغییر شده که طبیعتش است اما به سمتی رفته که متاسفانه میزان مشارکت کاهش داشته است.
قرائیمقدم در پیشبینی خود از پیروز دور دوم انتخابات بیان کرد: آقای پزشکیان به دلیل رویکردی که نسبت به مسائلی همچون آزادی، FATF، روابط خارجی و… دارند جامعه مقداری نسبت به ایشان امیدوارتر است تا بتواند تغییراتی ایجاد کند. گرچه ایشان بر تبعیت از سیاستهای رهبری تاکید داشتند اما جامعه نظر مثبتتری به ایشان دارد چراکه با توجه به سابقه آقای جلیلی درخصوص برجام و سیاست خارجی، اقبالی به ایشان ندارند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد