دوگانه بخش‌خصوصی و دولتی

گروه معدن- در حالی که معاون وزیر صمت باور دارد که اگر طی سه سال متوالی برنامه‌های فعلی درخصوص ماشین‌آلات که مثبت هم بوده ادامه پیدا کند شاهد نوسازی ماشین‌آلات معدنی و راهسازی خواهیم بود اما فعالان معدنی نگاه دیگری دارند. یک مقام معدنی ضمن اینکه بر تولیدات داخلی تاکید داشته باور دارد که نمی‌خواهیم جنگلی از ماشین‌آلات معدنی وارداتی بی‌کیفیت داشته باشیم اما فعالان معدنی این عرصه را چندان خوشایند ارزیابی نکرده و باور دارند متاسفانه در چند سال اخیر در این زمینه اقدام خاصی صورت نگرفته است و استفاده از ماشین‌آلات فرسوده، بدون کارایی، با بهره‌وری بسیار پایین و هزینه بسیار بالا در آینده باعث آسیب جدی به معادن خواهد شد و نه‌تنها شاهد بهبود شرایط بلکه شاهد بدتر شدن وضعیت فعلی خواهیم بود.
به این ترتیب اینطور برداشت می‌شود که نگاه دولتی‌ها با نگاه فعالان بخش‌خصوصی همراستا نبوده و اینطور به نظر می‌رسد که تا این نگرش اصلاح نشود مشکل همچنان پابرجا خواهد بود. در حالی که مسوولان مربوطه تاکید دارند که معدنی‌ها باید از ماشین‌آلات ساخت داخل استفاده کنند اما به باور معدنی‌ها خرید ماشین‌آلات داخلی نسبت به ماشین‌آلات خارجی‌ و وارداتی‌ برای آنها گران‌تر تمام می‌شود ضمن اینکه کیفیت لازم را هم ندارد.
در این خصوص معاون ماشین‌آلات وزارت صمت گفت: هیچ تفاوتی بین معادن کوچک و بزرگ برای ما وجود ندارد، همه تولیدکننده هستند، بالغ بر ۱۳۰۰دستگاه در سال ۱۴۰۲ واردات ماشین‌آلات داشتیم که تقریبا ۹۰‌درصد واردکننده این دستگاه‌ها معادن کوچک و متوسط بوده‌اند.
محمد موسوی در واکنش به این دغدغه فعالان بخش معدن گفت: پیش از دولت سیزدهم واردات ماشین‌آلات معدنی ممنوع شده بود. کل تولید ماشین‌آلات معدنی در کشور 1750دستگاه و بسیاری از شرکت‌های بزرگ ماشین‌سازی معدنی مانند هپکو هم تعطیل شده بود؛ در این زمینه دو راهکار در نظر گرفته شد که یکی برنامه افزایش تولید در کشور و دیگری آزادسازی واردات ماشین‌آلات معدنی بود.موسوی افزود: در سال 1401 و 1402 رشد خیلی خوبی در تولید ماشین‌آلات معدنی داشتیم به‌ طوری که در سال اول 100‌درصد و در سال دوم 40‌درصد رشد تولید داشته‌ایم. تولید ماشین‌آلات معدنی و راهسازی از 1750دستگاه در ابتدای دولت سیزدهم به حدود 4‌هزار دستگاه ماشین‌آلات رسیده است البته این عدد کافی نیست و باید این عدد را افزایش دهیم و به سمت صادراتی شدن آن حرکت کنیم.
وی ادامه داد: همزمان با افزایش تولید، واردات ماشین‌آلات معدنی و راهسازی به صورت نو و مستعمل تا پنج سال آزاد شد و سالانه 1300دستگاه وارد کشور شده است.معاون وزیر صمت تصریح کرد: موضوع اصلی این است که ما یک نیاز انباشته داریم و با 15‌هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی فرسوده در معادن مواجه هستیم. چنانچه طی سه سال متوالی برنامه‌های فعلی ادامه پیدا کند شاهد نوسازی ماشین‌آلات معدنی و راهسازی خواهیم بود.
موسوی اظهار کرد: تقریبا 9شرکت اصلی تولیدکننده ماشین‌آلات را شرکت‌های بخش‌خصوصی تشکیل می‌دهند، همزمان واردات هم آزاد است و این خودش قیمت ماشین‌آلات را کنترل می‌کند. وی در پاسخ به این سوال که فعالان معدنی می‌گویند ماشین‌آلات معدنی که وارد شده مناسب شرکت‌های معدنی بزرگ است و معادن کوچک بی‌بهره مانده‌اند، گفت: هیچ فرقی بین معادن کوچک و بزرگ برای ما وجود ندارد و از نظر ما همه تولیدکننده هستند. بالغ‌بر 1300دستگاه در سال 1402 واردات ماشین‌آلات داشتیم که تقریبا 90‌درصد از واردکننده‌های این دستگاه‌ها معادن کوچک و متوسط بوده‌اند.
معاون ماشین‌آلات وزارت صمت درخصوص روند واردات ماشین‌آلات نیز گفت: وزارت صمت واردات را انجام نمی‌دهد، خود معدن‌داران یا شرکت‌های بازرگانی که با آنها قرارداد دارند این کار را انجام می‌دهند. وزارت صمت صرفا با مشورت با شرکت‌های معدنی، برندهای معتبر را تعیین می‌کند چراکه نمی‌خواهیم جنگلی از ماشین‌آلات معدنی وارداتی بشویم که بعضا بی‌کیفیت باشند و بعدا معادن ما را تحت‌تاثیر قرار دهند.
کمبود ماشین‌آلات به‌زودی معادن را زمین‌گیر می‌کند
این در حالی است که دبیر انجمن تولید‌کنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین معدنی، ساختمانی و راهسازی گفته است: وزارت صمت به دلیل کمبود ارز موردنیاز برای واردات ماشین‌آلات معدنی، تولید را به شرکت‌ها دیکته کرده و به سمت تولید ماشین‌آلات داخلی با کیفیت پایین و هزینه بالا رفته است.
عبدالرضا صالحی گفت: طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب باید با برنامه‌ریزی، معادن را جایگزین نفت کرد و از متکی‌بودن بودجه کشور به نفت رها شد اما متاسفانه در چند سال اخیر در این زمینه اقدام خاصی صورت نگرفته است و استفاده از ماشین‌آلات فرسوده، بدون کارایی، با بهره‌وری بسیار پایین و هزینه بسیار بالا، در آینده باعث آسیب جدی به معادن خواهد شد.
دبیر انجمن تولید‌کنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین معدنی گفت: طبق آمار وزارت صمت، حدود 17‌هزار دستگاه ماشین‌آلات فعال در معادن کشور داریم اما به‌نظر می‌رسد با توجه به میزان ماشین‌آلات وارد شده، این آمار صحیح نباشد چراکه احتمال می‌دهیم این آمار اعلام شده براساس آمار شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و میزان سهمیه سوختی که به ماشین‌آلات معدنی اختصاص داده می‌شود، ‌باشد.وی ادامه داد: در صورت صحت آمار وزارت صمت و براساس روش‌های علمی و متداول، باید با 17‌هزار دستگاه ماشین‌آلات فعال معدنی، نزدیک به 4‌میلیون تن در سال برداشت مواد معدنی داشته باشیم اما در بهترین حالت تقریبا زیر 600‌هزار تن در سال برداشت می‌کنیم بنابراین آماری که از ماشین‌آلات معدنی گفته می‌شود، واقعی نبوده و تعداد ماشین‌آلات فعال در معادن، پایین‌تر از این عدد است.
صالحی توضیح داد: اگر ماشین‌آلات نو جایگزین ماشین‌آلات قدیمی و مستهلک داخلی که به گفته وزارت صمت 17‌هزار دستگاه است شود، تفاوت سوخت یارانه‌ای که مصرف می‌کنند، حدود 110‌هزار‌میلیارد تومان خواهد بود که می‌توان این رقم را به واردات ماشین‌آلات معدنی با تکنولوژی جدید اختصاص داد تا با افزایش تولید و ارز‌آوری بیشتر، گردش مالی برای واردات ماشین‌آلات ایجاد شود.
مصرف سوخت بالای ماشین‌آلات مستهلک معدنی
دبیر انجمن تولید‌کنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین معدنی، ساختمانی و راهسازی افزود: اکثر ماشین‌آلات معدنی بسیار فرسوده و در حد قراضه هستند و تعدادی نیز قابلیت استفاده در معادن را ندارند ولی با توجه به سوخت ارزان، معدن‌داران سهمیه سوخت آنها را دریافت کرده و مشخص نیست در کجا و به چه صورت مورد استفاده قرار می‌گیرد و این نقطه ابهام که آیا مازاد مصرف سوخت‌ قاچاق می‌شود یا خیر باید رفع شود.
صالحی با اشاره به اینکه به دلیل استفاده از ماشین‌آلات فرسوده، افزایشی در برداشت محصولات معدنی نداشتیم، گفت: باید طبق برنامه‌های توسعه، سالانه 10‌درصد افزایش در برداشت محصولات معدنی داشته باشیم؛ سال 1397 حدود 700‌هزار تن برداشت داشتیم و اکنون این رقم باید حدود یک‌میلیارد و 400هزارتن باشد که چنین چیزی نیست و متاسفانه این رقم به زیر 600‌هزار تن رسیده است.
گفته می‌شود که در حال حاضر، عدم تخصیص به موقع ارز، مانعی بزرگ برای تولید و واردات ماشین‌آلات شده است. اگر برای شرکت‌های دارای نمایندگی‌ با سابقه، ارز حاصل از منابع اشخاص یا ارز آزاد را در نظر بگیرند، این شرکت‌ها با استفاده از ارتباطات گذشته خود و از طریق شرکت‌های واسط، به راحتی می‌توانند ماشین‌آلات مورد نیاز معادن را وارد و چالشی که در معادن وجود دارد را تا حدی حل کنند.