3 - 02 - 2020
دولت فراموشکار
مهدیه بهارمست- بار دیگر کولبری جان پدرخانواده پنج نفره را در ازای هفتاد هزار تومان گرفت. اولین بار نیست که کولبری بهخاطر لقمهنانی جانش را کف دستانش میگذارد. کردستان همواره مورد بیلطفی و بیتوجهی مسوولان کشوری و حتی استانی قرار دارد. کردستان صنعت و شغلی با درآمد پایدار ندارد تا مردم از آن بهره ببرند. شاید بتوان جلوی شلیک گلوله به کولبران را گرفت اما با برف و کولاک و سرما و مسیر صعبالعبوری که کولبران با آن مواجهاند چگونه میتوان مبارزه کرد؟ بیشترین درآمد مردم منطقه از راه کارمندی یا کشاورزی فصلی است که اخیرا با بستن سدها یا تخصیص آب خیلی از اراضی دیر به بایر تبدیل شده. به همین دلیل معیشت مردم بیشتر از راه کولبری مرزی یا در نهایت دستفروشی است.
روز شنبه ۱۲ بهمنماه سال جاری گزارشی مبنی بر گرفتار شدن ۲۳ کولبر در برف و کولاک ارتفاعات روستای میشیاو در بخش سرشیو شهرستان سقز دریافت شد و با کمک مردم و نیروهای امداد ۲۰ نفر از این افراد نجات یافته و به مکان امن انتقال یافتند اما یک نفرشان بر اثر سرما جان خود را از دست داد. به دلیل تاریکی هوا و صعبالعبور بودن منطقه موفق به انتقال جسد نشدند. یکشنبه ۱۳ بهمنماه با روشن شدن هوا انتقال جسد کولبر ۵۰ ساله جانباخته از ارتفاعات به پایین شروع و پس از انتقال برای سیر مراحل تحویل پزشکیقانونی داده شد.
اواخر آذرماه بود که جنازه دو برادر کولبری که بر اثر سقوط از گردنه «تهته» فوت کرده بودند پیدا شد. پس از مرگ آنها معاون اول رییسجمهوری دستور رسیدگی به معیشت خانواده آنها را داد و نوشت: «مرگ جانگداز فرهاد و آزاد خسروی دو برادر نوجوان کُرد، ذهن همه مسوولان و وجدان عمومی جامعه را سخت متاثر کرده است.»
اگر واقعا ذهن همه مسوولان را متاثر کرده بود پس چرا در این همه سال یا در همین یک ماه اخیر چارهای برای وضعیت اسفبار مردم مناطق مرزنشین اندیشیده نشد؟ افسوس که ما نمیدانیم غم نان در سفره خالی چیست؟ نمیدانیم سرمای تا مغز استخوانسوز کوههای مرز چه بر سرشان میآورد؟ چه میدانیم خطر افتادن از صخره و راههای کوهستانی به چه معناست؟ چه میدانیم هر بار رفتن و برگشتن، یعنی مصون ماندن از شلیک گلوله، از پرت شدن، از سرما، از نرفتن روی مین و غرق شدن در رودخانه و چه میدانیم کولبری و بار دهها کیلویی بر پشت حمل کردن برای تنها چند هزار تومان یعنی چه؟
دولت به وعدههایش عمل نکرد
محسن بیگلری، نماینده مجلس شورای اسلامی حوزه سقز و بانه به «جهانصنعت» گفت: با وجود اینکه در مجلس بارها طرحهایی برای اشتغالزایی مردم بانه و سقز مطرح کردهام و قرار بود همگان دست در دست هم به یاری آنان بشتابیم اما مسوولان به هیچکدام از وعدهها عمل نکردند. قاعدتا تا امروز راه به جایی پیش نرفته و روزبهروز وضعیت کولبران وخیمتر میشود.
وی افزود: مردم مرزنشین غرب کشور به قدری در شرایط بحرانی هستند که با وجود تمام خطرات موجود در مسیر باز هم به این شغل پرخطر رو میآورند. قطعا با ایجاد اشتغال، کولبران هیچ موقع حاضر به کولبری نمیشوند زیرا حقوق کولبری بسیار کمتر از حقوق وزارت کار است. در مناطق مرزی سرمایهگذار و کارخانجات بسیار کم و محدود است.
بیگلری گفت: برای بهبود وضعیت معیشت ساکنین منطقه کارهایی را در نظر گرفتند ولی چند تا مشکل دارد؛ کارت تجارت مرزی الکترونیکی در بعضی از روستاها برای بعضی از مردم فعال و برای برخی دیگر غیرفعال است. در شهرستان بانه تمام روستاهایش فعال شده بود ولی الان گفتند زیر ۲۰ کیلومتر است و دوباره حذف کردند برای شهرستان سقز هم حذف کردند. دولت به وعدههایش به درستی عمل نکرده است.
این نماینده در ادامه گفت: در کرمانشاه، پاوه و جوانرود هم مشکل بیکاری و فقر وجود دارد. واقعیت این است که فردی ۱۰۰ کیلو بار و بعضیها هم ۲۰۰ کیلو برمیدارند، کیلومترها در سرما و یخبندان حمل میکنند و با وجود این همه خطری که پیش رو دارد، برای حمل ۱۰۰ کیلو بار ۷۰ هزار تومان به هر کولبر میدهند، بدون تردید از سر ناچاری و فقر شدید آن منطقه است، وگرنه هرکسی نمیرود کولبری. در واقع به نظر بنده کولبری در حد یک انسان نیست. باید با ایجاد شغل پایدار در مناطق مرزی کشور به کولبری پایان دهیم تا دیگر شاهد مرگ مردان کولبر در زیر آوار بهمنها نباشیم.
قانون در مورد کولبران چه میگوید
قانون به دلیل حمل کالاهایی که حق قانونی و گمرکی آن پرداخت نشده آنها را قاچاقچی مینامد. افرادی که به عنوان انتقالدهنده کالا شناخته میشوند مشروط بر داشتن کارت تردد میتوانند اقدام به انتقال کالا از محورهای مرزی کنند.
چه تعداد کولبر در ایران وجود دارد؟
خبرگزاری ایرنا در سال ۹۵ در گزارشی آمار کولبران موجود در کردستان و آذربایجانغربی و سیستانوبلوچستان را ۴۰ هزار نفر اعلام کرد. کردستان محل سکونت اکثریت این کولبران است و درآمد سرانه در این استان حدود ۴۶/۴ درصد درآمد سرانه میانگین کشوری است. در سال ۱۳۹۳ سهم کردستان از تولید ناخالص داخلی ۹۵/۰ و به عبارت دیگر کمتر از یک صدم بوده و رتبه این استان از این نظر در کل کشور ۲۳ برآورد میشود.
موضع مسوولان در خصوص رعایت حقوق کولبران
رهبر معظم انقلاب در مورد کولبران میفرمایند: «منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیفی که در برخی مناطق اجناس کوچک را وارد میکنند، نیست بلکه منظور قاچاقچیان بزرگی است که با دهها و صدها کانتینر، اجناس قاچاق، وارد کشور میکنند.»
رسول خضری، نماینده مردم پیرانشهر در ۲۲ اسفند ۱۳۹۵ در واکنش به کشته شدن تعدادی از کولبران گفت: «کولبران تحت عناوین مختلف در مرزها به دلیل اصابت گلوله جانشان را از دست میدهند و خانوادههایشان بیسرپرست میشوند، باید هنگ مرزی و نیروی انتظامی در صورت مشکوک شدن به فردی او را بازداشت کرده تا به وضعیتش در دادگاه صالحه پرداخته شود و حکم صادر شود نه اینکه هنگ مرزی به دلیل مشکوک شدن به فردی به او تیراندازی کند.»
وی همچنین با اشاره به تهیه طرح ساماندهی مرزنشینان و کولبران با ۱۵۲ امضا گفت: «طی دو هفته گذشته با حضور مسوولان ۱۵ دستگاه، ارگان و سازمان همچون وزارتخانههای اقتصاد، صنعت، کشاورزی، خارجه، کشور و ستاد مبارزه با قاچاق کالا جلساتی در مرکز پژوهشها برگزار شد تا این طرح با یک ماده واحده و ۶ تبصره به بهترین نحو تدوین شود، که انتظار میرود خروجی این طرح بهبود وضعیت معیشت و اشتغال کولبران باشد.»
در دیماه ۱۳۹۸ نیز این نماینده از تهیه طرحی دوفوریتی در مورد ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران خبر داد و گفت: به منظور جلوگیری از کشته و زخمی شدن آنها برای تامین معیشتی حداقلی خانواده و به منظور پیشگیری از تیراندازی غیرضرور طرحی را با قید دوفوریت تهیه کرده بودیم که در نوبت بررسی طرحهای دوفوریتی در مجلس قرار داشت. با رایزنی صورت گرفته با برخی از همکاران مقرر شد این طرح دوفوریتی یکشنبه هفته آینده در دستور کار مجلس قرار گیرد.»
حسن نوروزی، نماینده رباطکریم و سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس اما یکی از مخالفان حمایت از کولبران است. او در گفتوگو با اعتماد آنلاین در اینباره گفت: «به جای اینکه از کولبری و تهلنجی در کردستان یا جنوب دفاع کنیم، دولت را موظف کنیم که کشاورزی را در این مناطق توسعه بدهد، کارخانه تاسیس کند و وام بدهیم برای دامداری، کشاورزی و… تا به درستی شاهد صادرات محصولات و واردات باشیم. وقتی کولبری و تهلنجی را قانون میکنیم یعنی قاچاق. از سوی دیگر شاهد قاچاق نفت و حاملهای انرژی هستیم.»
آمار تلخ کولبران
هیچگاه آما رسمی از تعداد کولبران کشته شده در رسانههای رسمی منتشر نشده، تنها کمپین بینالمللی حقوق بشر در سال ۱۳۹۱ در گزارشی اعلام کرده بود که در فاصله یک سال ۷۴ مورد مرگ و ۷۶ مورد مجروحیت در میان کولبرها مشاهده شده است. این نهاد در سال ۱۳۹۵ آمار کولبران کشته شده از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی را نیز ۲۱۲ نفر عنوان کرد. همچنین این سازمان آمار مرگ و میر کولبران در سال ۱۳۹۸ از ابتدای آذرماه تا پایان همین ماه را در مناطق مرزی کردستان شش نفر اعلام کرد.
علاوه بر کولبران حیواناتی که در حمل کالا در مرزها بهکار گرفته میشوند نیز در امان نیستند؛ در ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، انتشار فیلمی در شبکههای اجتماعی مبنی بر کشتار نزدیک به ۹۰ اسب باربر در جنگلهای امیرآباد شهرستان اشنویه واکنشهای مختلفی را ازسوی کاربران در فضای مجازی به دنبال داشته است.
عبدالکریم حسینزاده، عضو مجمع نمایندگان استان کردستان در واکنش به این اتفاق در توئیتر خود نوشت: «مسوولان باید هر چه سریعتر از کشتن اسبهای کولبران دست بردارند.» وی همچنین در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «حتی اگر مساله ما برخورد با قاچاق هم باشد، نباید اسبکشی وسط بیاید. این اتفاق چه از منظر روانی، چه از منظر اخلاقی و چه از منظر امنیتی مردود است.»
اما اسعد خضری، فرماندار اشنویه در گفتوگو با ایرنا با تکذیب این ماجرا و با اشاره به اینکه اسبهای کشته شده به قاچاقچیان تعلق دارد، گفت: «قاچاقچیان در برخی از مناطق کوهستانی این شهرستان با بهکارگیری افراد غیربومی به دنبال سودجویی هستند.»
مرزنشینان از بانه تا سردشت و پیرانشهر در واکنش به این اتفاق دست به اعتراض زدند که باعث سفر وزیر صمت به این منطقه شد.
کولبرانی که مرگشان رسانهها را لرزاند
در بسیاری از موارد حوادث ایجاد شده برای کولبران در هیچ رسانه رسمی کشور اعلام نمیشود، اما مواردی از آنها در شبکههای اجتماعی بازخورد زیادی پیدا کرده و باعث واکنش مسوولان و نهادهای مختلف شده است.
در ۹ بهمن ۱۳۹۵ در نتیجه ریزش بهمن در حوالی روستای «بیوران علیا» در ۱۰ کیلومتری شهر سردشت، ۱۶ کولبر زیر برف ماندند. این حادثه منجر به جان باختن چهار تن از کولبران و وارد آمدن جراحات و آسیبهای جدی بهشماری دیگر از آنان شد. کشتهشدگان عبارت بودند از علی محمدنژاد، ۱۸ ساله، شیرزاد عبداللهی، ۲۷ ساله، هیوا ابراهیمینیا، ۲۲ ساله و محمد حمزهزاده، ۲۱ ساله. در نیمه اسفند همان سال نیز بر اثر سرمای شدید، پنج کولبر سردشتی در منطقه روستای بیوران، دچار سرمازدگی شدند. یکی از این کولبران که جوانی ۱۸ ساله بود جان خود را از دست داد که به سوژه شبکههای اجتماعی تبدیل شد.
در روزهای پایانی آذر ۹۸، خبر مفقود شدن دو کولبر در ارتفاعات ژالانه کردستان رسانهای شد. آزاد خسروی ۱۷ ساله و فرهاد خسروی ۱۴ ساله، دو برادر کولبر اهل روستای نِی در شهرستان مریوان بودند که فرهاد خسروی بر اثر شدت سرما جان خود را از دست داده بود. تصاویر یافتن جسد این کولبر نوجوان در شبکههای اجتماعی بازتاب بسیار گستردهای داشت.
موارد دیگری نیز وجود دارند که حتی به گوش کاربران شبکههای اجتماعی هم نمیرسند و مثل همیشه در سکوت خبری دفن میشوند. برخی از منابع خبری کرد از مواردی نام بردهاند که رسانهای نشده است. ۵ فروردینماه ۱۳۹۶، دو کولبر در منطقه مرزی «شیخ سیله» از توابع منطقه «تازه آوا» در ثلاث باوهجانی، بر اثر شلیک مستقیم به شدت مجروح شدند همچنین ۲۳ فروردین ۱۳۹۶، کولبری در مناطق مرزی شهرستان بانه به علت شلیک مستقیم کشته شد.
انسداد مسیرهای رفتوآمد کولبران
در ۹ مرداد ۱۳۹۶، دولت دستور انسداد معابر غیرمجاز کولبران در چهار استان مرزی کشور شامل آذربایجانغربی، کردستان، کرمانشاه و سیستانوبلوچستان را صادر کرد. هیات دولت این آییننامه را تحت عنوان «ساماندهی مبادله در بازارچههای غیررسمی موقت مرزی» ابلاغ کرد که براساس آن مدیریت هشت بازارچه مرزی جدید به گمرک واگذار شد و نیروی انتظامی باید نسبت به انسداد معابر آن اقدام کند.
مجلس و دولت تا به حال نتوانستهاند وضعیت معیشتی کولبران و مناطقی که کولبری در آنجا رایج است را بهبود ببخشند. تهدید شلیک نیز نتوانسته کولبران را از کولبری بازدارد. تنها با ایجاد اشتغال پایدار میتوان به آنان کمک کرد. ساکنان مناطق استان کردستان، کرمانشاه و ایلام مردمان غیور و غیرتمندی هستند مانند مردم تمام ایران و فقط از دولت طلب کار میکنند، فقط کار در مقابل حقوق و بیمه مناسب تا معیشت خانواده خود را تامین کنند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد