2 - 02 - 2018
دولت اوضاع را بدتر نکند
گروه بازرگانی- نبود زیرساختهای اقتصادی مناسب در کشور همچون تکنرخی بودن ارز و مسایلی از این دست باعث شده که طی ماههای اخیر سهم ایران در بازارهای جهانی کاهش پیدا کرده و صادرات غیرنفتی با اوضاع وخیمی روبهرو شود. این در حالی است که به دلیل بیتوجهی مسوولان به افزایش صادرات در حوزههای مرتبط با محصولات کشاورزی، سهم صادرات محصولات سنتی مهمی مثل زعفران و پسته نیز که سالهای اخیر بازارهای جهانی را در احاطه خود قرار داده بودند، کاهش یافته است. به عنوان مثال در حال حاضر با وجود اینکه رقابت در بازار جهانی پسته روزبهروز در حال افزایش است و حفظ و تقویت بازار جهانی پسته امری ضروری و مهم برای کشور ما نیز تلقی میشود اما به دلیل مشکلاتی همچون ضعف برندسازی، توانایی مالی اندک صادرکنندگان، ضعف زیرساختهای حملونقل، نوسانات نرخ ارز و تنوع نهادهای موثر در امر صادرات کشاورزی و...، صادرات چنین محصولاتی قابل توجه نیست. بهطوریکه در هشت ماهه سالجاری، صادرات پسته ایران که در هشت ماهه نخست سال گذشته ۷۲ هزار و ۷۳۴ تن به ارزش ۶۱۱ میلیون و ۵۲۰ هزار و ۳۸۰ دلار بوده است، به ۵۹ هزار و ۷۴۴ تن به ارزش ۴۹۵ میلیون و ۸۲۷ هزار و ۱۷۰ دلار رسید. بر این اساس صادرات پسته ایران در هشت ماهه سالجاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی با کاهش ۱۸ درصدی و از لحاظ ارزش با کاهش ۱۹ درصدی همراه بوده است.
بر همین اساس و با توجه به اینکه پسته به عنوان یکی از منابع مهم درآمدهای ارزی قلمداد میشود و میتواند نقش مهمی در کاهش وابستگی بودجه عمومی دولت به درآمدهای نفتی داشته باشد، کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق بازرگانی تهران در جلسه اخیر خود، مشکلات و موانع توسعه صادرات خشکبار در رشته فعالیتهای مختلف را در دستور کار قرار داد و اینبار مشکلات صادرکنندگان پسته را بررسی و واکاوی کرد؛ بر همین اساس رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، با بیان اینکه صادرات خشکبار و پسته ایران با ضعف تبلیغات مواجه است، گفت: در این راستا، نمایندگیهای سیاسی و اقتصادی کشور باید با قدرت وارد عمل شوند. محسن بهرامی ارضاقدس با اشاره به اهمیت محصول پسته در صادرات غیرنفتی کشور کاهش سهم پسته ایرانی در بازارهای جهانی را نگرانکننده دانست. وی همچنین در بخشی از سخنان خود، گریزی هم به مساله نرخ ارز زد و با اشاره به وعده مسوولان در خصوص یکسانسازی آن ابراز امیدواری کرد که با مدیریت بازار، نگرانی فعالان اقتصادی از نوسانات نرخ ارز برطرف شود.
ضعف تبلیغات در صادرات خشکبار
رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق بازرگانی تهران در ادامه گفت: صادرات خشکبار و پسته با ضعف تبلیغات مواجه است و در این راستا، نمایندگیهای سیاسی و اقتصادی کشور باید با قدرت وارد عمل شوند. بهرامی با اشاره به مخالفتهایی که با خرید توافقی پسته توسط دولت مطرح شد، گفت: وقتی وزارت جهاد مشاهده میکند که نرخ برخی محصولات افت کرده، با حضور سمبلیک خود در بازار از ادامه کاهش قیمت جلوگیری میکند. مانند آنچه که در مورد برنج رخ داد و قیمت این محصول در بازار اصلاح شد.
تلاش برای افزایش بهرهوری در تولید و توسعه سیاستهای ترویجی به منظور استانداردسازی کشت از دیگر موارد مورد اشاره و تاکید بهرامی در این نشست بود. رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران در ادامه، تجدیدنظر در بسته مشوقهای صادراتی، ضرورت هماهنگی دستگاههای متولی در امر صادرات پسته و خشکبار و زمینهسازی برای حضور افراد متخصص از تشکلها در جلسات شورای عالی صادرات را نیز خواستار شد. بهرامی البته، هجینگ ارزی، اختیار صادرکنندگان در برداشت از حسابهای ارزی و نیز برندسازی را نیز از عوامل موثر بر توسعه صادرات دانست و نسبت به پیگیری این موارد تاکید کرد.
فاصله معنادار ایران با سایر رقبا
همچنین در ادامه یکی از کارشناسان کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات به تحلیل تجارت پسته در ایران و جهان پرداخت و گفت: پسته یکی از مزیتهای اصلی بخش کشاورزی و به عنوان محصول برتر تولیدی کشور در بازارهای جهانی است که با صادرات سالانه آن ارزآوری بالایی برای کشور رقم میخورد. بهطوریکه در سالهای اخیر بهطور متوسط سه درصد از سهم صادرات غیرنفتی و ۲۰ درصد از سهم صادرات محصولات کشاورزی و غذایی کشور متعلق به پسته بوده است.
اشرف مرتضایی، «وجود ارقام متنوع و تجاری»، «کیفیت مطلوب پسته ایران»، «بالا بودن نسبت مغز به پوست»، «بینظیر بودن و قابلیت بالای برشتگی به دلیل وجود حد بهینه درصد چربی»، «طعم بیبدیل و بیرقیب و تجارتپذیری بالا» و «گرایش ذائقه کشورها به پسته تولیدی ایران» را از جمله مزیتهای این محصول ویژه کشاورزی کشور برشمرد.
این کارشناس سطح زیر کشت پسته در ایران را در سال ۱۳۹۵ بیش از ۴۵۷ هزار هکتار عنوان کرد و افزود: از سال ۲۰۱۱ ، ایران در جایگاه دوم تولید پسته در جهان قرار گرفت. این در حالی است که آمریکا، ایران، هلند، آلمان و بلژیک از تولیدکنندگان اصلی پسته در جهان به شمار میآیند.
او همچنین توضیح داد: آمارها نشان میدهد، در میان پنج کشور اصلی تولیدکننده پسته در دنیا، ایران از نظر سطح زیرکشت، فاصله معناداری با سایر رقبای خود دارد. تولید پسته از ۱۶۵ هزار تن در سال ۱۳۸۷ به حدود ۲۴۰ هزار تن در سال ۱۳۹۶ رسیده است و از سال ۱۳۹۰ تولید پسته، روند صعودی را پیموده است.
چالشهای تولید و صادرات
این کارشناس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات با اشاره به وضعیت تولید و تجارت پسته در جهان، به چالشهای تولید پسته در ایران اشاره کرد و گفت: کمبود آب، خشکسالی، شوری آب، سرمازدگی فصلی، محدودیت منابع تولید، کمبود منابع مالی، کمتوجهی به کیفیت و بهداشت محصول از باغ تا صادرات و ضعف سیستمهای نظارت و کنترلهای بهداشتی از جمله درخصوص آفلاکتوسین و همچنین بهرهوری پایین تولید و ناکارآمدی خوشههای ایجاد شده در کرمان، سمنان و آذربایجانشرقی از جمله این مشکلات است.
چالشهای صادرات خشکبار ایرانی، نیز مساله دیگری بود که مرتضایی روی آن دست گذاشت و عدم شناسایی سلایق و نیازهای بازار، قیمت تمام شده بالا، عدم برندسازی، عدم وجود برنامههای مدون جهت بازاریابی، بازارسازی و حفظ بازارهای کنونی، سیاستهای تجاری و ارزی ناکارآمد، تاخیر طولانی در پرداخت، متمرکز بودن بازارهای صادراتی و تاثیر منفی آن بر ارزش صادرات را از جمله این مشکلات برشمرد.
دو میلیارد دلار صادرات خشکبار
در ادامه این نشست، اسدالله عسگراولادی به عنوان یکی از صادرکنندگان کهنهکار پسته و خشکبار توضیحاتی درباره صادرات این محصولات ارائه کرد. او با بیان اینکه صادرات خشکبار ایران از مرز دو میلیارد دلار عبور کرده است، افزود: اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان خشکبار ایران در دو سازمان جهانی عضویت دارد و این سازمانها با برگزاری نشستهای سالانه، وضعیت تولید و تجارت خشکبار را مورد بررسی قرار میدهند. عسگراولادی در ادامه سه درخواست را مطرح کرد که نخستین درخواست او، حضور متخصصان بخش خصوصی در جلسات شورای عالی صادرات بود. او همچنین خواستار راهاندازی هجینگ صادرات شد و گفت: درخواست دیگر ما این است که حسابهای ارزی فعال شود. بدین ترتیب که ارز مازاد صادرکنندگان در حسابی قرار گیرد و صادرکنندگان در برداشت از این حساب دارای اختیار باشند. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران همچنین با اشاره به تلاش برای وارد کردن پسته به بورس کالا، اعلام کرد که این کار را به صلاح تولید و صادرات پسته نمیداند.
عدم توان رقابت با آمریکا
محمدحسن شمسفرد که از اتحادیه صادرکنندگان خشکبار در این نشست حضور یافته بود نیز در ادامه چالش اصلی صادرکنندگان پسته را عدم توان رقابت با آمریکا عنوان کرد و گفت: آمریکا از هر هکتار سطح زیر کشت پسته، سه تن برداشت میکند و اما میزان برداشت از هر هکتار باغات پسته در ایران، حداکثر ۹۰۰ کیلو است. او یکی دیگر از چالشهای صادرات پسته را نرخ ارز و نقلوانتقال آن برشمرد و در ادامه گفت: صادرات به اروپا نیز حدود ۱۰ تا ۱۲ سال به دلیل ایراداتی که کشورهای اروپایی به برخی محصولات به خاطر وجود آفلاتوکسین میگرفتند، با مشکل مواجه بود.
محمدرضا فرشچیان نیز به عنوان یکی از صادرکنندگان پسته، قیمت تمام شده بالا، کشتزارهای کوچک، عدم مدیریت صحیح کشاورزان و عدم شفافیت سیاستهای پولی و مالی را به عنوان مشکلات اساسی موجود در مسیر صادرات توصیف کرد و گفت: دولت میتواند با یک دستورالعمل، نسبت به بزرگ شدن اراضی زیرکشت پسته اقدام کند. همچنین شکلگیری شرکتهای مدیریت صادرات برای توسعه صادرات این محصول الزامی است.
وی، فقدان بانکهای کارگزار را به عنوان یکی از مشکلات صادرکنندگان پسته عنوان کرد و گفت: در خرید تضمینی و توافقی دولت زمانی ورود پیدا میکند که قیمت بازار از قیمتهای تعیین شده کمتر باشد.
ارادهای برای حل مشکلات وجود ندارد
مجید بازیان، عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران هم با انتقاد از اینکه این مسایل حدود ۳۵ سال است که تکرار میشود، گفت: گویی هیچ ارادهای برای حل این مسایل وجود ندارد. انتظار این است که در طول این سالها تعدادی از این مشکلات در اولویت قرار میگرفت و حل میشد. او با اشاره به اینکه در سال ۱۹۹۶ پسته ایرانی از سوی اروپاییها به دلیل ابتلا به آفلاتوکسین مورد تحریم قرار گرفت، توضیح داد: اکنون این مساله حل شده است و مشکلی که وجود دارد باقیمانده سموم است و این چالش نیز باید برطرف شود.
دولت وارد پروسه خرید توافقی نشود
علیرضا فرجاللهی یکی دیگر از فعالان حوزه کشاورزی با اشاره به اینکه در گزارش قرائت شده توسط مرتضایی، فقدان سیستم خرید توافقی به عنوان یکی از چالشهای افزایش تولید و صادرات پسته عنوان شده بود، گفت: هرگاه در مورد پسته و سایر محصولات، دولت وارد پروسه خرید توافقی یا تضمینی شده، توفیقی حاصل نکرده است. مثال بارز این مدعا، خرید توافقی زعفران توسط دولت بود که موجب توقف صادرات آن شد. این رویه، جز شکلگیری واسطههایی که محصولات را به ثمن بخس خریداری میکنند، نتیجه دیگری ندارد. دولت به جای آنکه پول خود را صرف خرید گندم کند، اجازه دهد بازار روال طبیعی خود را طی کند.
ضرورت اتخاذ استراتژی نفوذ و توسعه بازار
در این نشست مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی نیز از افزایش صادرات پسته در آبان و آذر سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد و گفت: امیدواریم تا پایان سال ۱۳۹۶، رقم صادرات سال ۱۳۹۵ تحقق پیدا کند. شاهرخ شجری، با بیان اینکه ۸۰ درصد صادرات پسته به ۱۰ کشور صورت میگیرد، گفت: با وجود این تمرکز در مقاصد صادراتی، میتوان این تعبیر را به کار برد که درجاتی از انحصار خرید در صادرات وجود دارد و در این شرایط، صادرکنندگان ایرانی در تعیین قیمت نقش اندکی ایفا خواهند کرد.
وی افزود: صادرکنندگان ایرانی باید استراتژی نفوذ و توسعه بازار را در پیش بگیرند. در برخی کشورها خشکبار به صورت عمده مصرف میشود و کشش قیمتی این محصولات در آنها بسیار پایین است. در عین حال کشورهایی نیز هستند که اقدام به خرید عمده خشکبار ایران کرده و آن را دوباره صادر میکنند؛ بنابراین نباید استراتژی صادرات به این دو گروه کشور را برگزید اما کشورهایی هستند که کشش قیمتی خشکبار در آنها بالاست و افزایش عرضه به این کشورها، درآمد صادراتی ایران را افزایش میدهد.
ضرورت برقراری تعرفه ترجیحی
شجری همچنین یکی دیگر از ابزارهای موثر بر افزایش صادرات غیرنفتی را برقراری تعرفه ترجیحی با کشورهایی دانست که پسته ایرانی را به صورت عمده خریداری میکنند. او در ادامه از آنچه ضعف تعامل دستگاههای مرتبط با صادرات خشکبار از جمله پسته میخواند، انتقاد کرد و گفت: لازم است این تعاملات، هرچه بیشتر افزایش پیدا کند تا به توسعه صادرات منتهی شود.
همچنین محمود بازاری که به عنوان نماینده سازمان توسعه تجارت به این نشست آمده بود، به این نکته اشاره کرد که در تامین مالی تولید و صادرات محصولات کشاورزی، سیاستگذاری ارزی کشور هدفمند نیست در حالی که توسعه صادرات نیز نیازمند ثبات در بازار ارز است.
شکراله حاجیوند، مدیرکل دفتر میوههای خشک و سردسیری وزارت جهاد کشاورزی هم با اشاره به آنچه در مورد باقیمانده سموم در محصولات پسته مورد اشاره قرار گرفت، گفت: سازمان حفظ نباتات، برنامههایی برای کاهش سموم در دستور کار دارد که امیدواریم به نتیجه برسد.
بیتوجهی به مقوله بستهبندی
همچنین در ادامه محمدرضا فیاض، مشاور امور بینالملل وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز این پرسش را مطرح کرد که به چه دلیل صادرکنندگان ایرانی به مقوله بستهبندی توجهی نشان نمیدهند؟
علیرضا ساعدی، عضو هیات عامل صندوق توسعه ملی نیز با اشاره به اینکه در ابتدای سال، شورای عالی صادرات، بسته حمایت از صادرات را تدوین کرده است، ادامه داد: در این بسته حمایتی به راحتی از مساله مهمی به نام زیرساختها عبور شده است. پرسش قابل تامل این است که بخش خصوصی تا چه حد در تدوین این بسته نقش داشته است؟
ساعدی در بخش دیگری از سخنانش گفت: به ما تکلیف شد که برای راهاندازی اعتبار خریدار، حدود دو میلیارد دلار به این امر اختصاص دهیم. صادرکنندگان اعلام میکنند که نرخ کارمزد صندوق برای اعطای این تسهیلات بالاست اما مطالعات ما این نرخ را گران نشان نمیدهد.
او خطاب به صادرکنندگان توضیح داد: در اعتبار خریدار، خریدار پسته به صندوق توسعه ملی متعهد میشود. اما به دلیل توقف روابط کارگزاری بانکهای ایرانی با بانکهای خارجی، استفاده از روش اعتبار خریدار از طریق بانکهای ایرانی میسر نیست اما اگر صادرکنندگان مشاور مالی داشته باشند میتوانند این مساله را حل کنند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد