دولت آزمند و سهامداران مستاصل

«جهان‌صنعت»- بنیامین نجفی- بازار سرمایه در بیش از دو ماه گذشته دستخوش اتفاقات کم‌سابقه‌ای بوده است. بخشی از این سیاست‌ها از سوی کارشناسان و تحلیلگران بازار به عنوان سیاست‌های اشتباه سیاستگذار و متولیان بورسی تفسیر شده است که زمینه را برای افت بی‌سابقه و تاریخی بورس در سال ۱۴۰۲ فراهم کرد. از سوی دیگر به غیر‌از سیاست‌های اشتباه، سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ از بی‌عملی و سیاست‌های تاخیری دولت تا حدود زیادی رنج می‌برند. رفت و برگشت‌های متعدد بخشنامه‌ها و نامه‌ها میان قوا و دستگاه‌های مختلف و عدم تصمیم‌گیری نهایی درخصوص آنها باعث نزول سطح اعتماد سهام‌داران به بازار شده، به طوری که طی ۱۰ روز گذشته حجم زیادی از پول حقیقی از بازار خارج شده و تابلوی بورس در بیشتر روزهای این بازه زمانی قرمزرنگ و با ریزش شاخص کل همراه شده است. فقط به عنوان نمونه بخشنامه‌های نرخ خوراک و گاز صنایع و عوارض صادراتی محصولات خام و نیمه‌خام معدنی و نفتی سبب شد که شرکت‌های بورسی با زیان فراوان مواجه شوند و امکان برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت از آنها گرفته شود. از این رو و در شرایط فعلی انتظار سهام‌داران نهایی کردن سیاست نهایی دولت درخصوص بخشنامه‌های مذکور است، چراکه به نظر می‌رسد میان دولت و مجلس و دستگاه‌های دیگر اجماع نظر و دیدگاه واحدی در این موارد وجود ندارد. حتی در بدنه دولت وزیر اقتصاد از یک دیدگاه دفاع می‌کند، اما هیات دولت راه دیگری را می‌رود. نتیجه کلی این فضای توام با نااطمینانی چیزی جز آسیب به بازار سرمایه نبوده است. «جهان‌صنعت» در گفت‌وگو با یک کارشناس بازار سرمایه به نتایج سیاست‌های تاخیری و بی‌عملی دولت در حوزه بورس طی دو ماه گذشته پرداخته است.
تحلیل ساده‌انگارانه دولت
امیرعلی امیر‌باقری کارشناس بازار سرمایه در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: به طور کلی در یک نگاه اجمالی نه‌تنها مسوولان مستقیم بازار سرمایه، بلکه دولت هم در قبال بورس دچار انفعال هستند که این عمدتا ناشی از یک خطای محاسباتی است. از طرفی دولت تصور می‌کند که با افزایش قیمت نهاده‌های تولید تا حدودی کسری بودجه خود را تامین کند که اصلاح در عامیانه‌تر خود بی‌پولی خودش را جبران کند، ولی از طرفی دولت به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم از طریق صندوق‌های بازنشستگی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ذی‌نفع است. او افزود: در واقع این تاثیری که به طور مستقیم از طریق افزایش قیمت نهاده‌های تولید ایجاد می‌شود، شلیک به پای خود دولت است. مساله این است که دولت دچار یک تحلیل ساده‌انگارانه شده است. در واقع می‌توان گفت که سیاستگذار راحت‌ترین و دم دستی‌ترین تحلیل را برگزیده است. این تحلیل این است که یکسری نهاده‌ها را گران می‌کند و فشار را روی شرکت‌های سودده قرار می‌دهد. دولت با خود می‌گوید عمده سهام‌دار این شرکت‌ها من نیستم ولی می‌توانم از این طریق بخشی از کسری بودجه و بی‌پولی خودم را جبران کنم، اما به طور غیر‌مستقیم این کار دست کردن در جیب سهام‌داران است. اگر بخواهیم این عمل را بیشتر واکاوی کنیم مشابه این عملکرد را در کشورهایی که عمدتا دیدگاه واپسگرای سوسیالیستی دارند مشاهده می‌کنیم. البته این دیدگاه هرگز از طرف دولت پذیرفته نشده و دولت ادعا می‌کند که دیدگاه من اقتصاد آزاد است ولی دخالت‌هایی که به بهانه ریگولاتوری در فضای اقتصادی می‌کند متاسفانه این بازار را هر روز دورتر از پارادایم‌های بازار آزاد می‌کند. امیر باقری تصریح کرد: از طرفی تصمیمات اخیری که دولت گرفته است شاید بتواند از بخشی، منفعتی را به جیب دولت برساند ولی طیف بزرگی از جامعه سهام‌داری ایران را دچار ضرر‌های سنگین کرده است. اعتمادی که به سمت بازار بورس در حال برگشت بود، از روز ۱۷ اردیبهشت ماه با دخالت‌هایی که در بازار سرمایه شد از بازار رخت بست و رقابت برای فروش ایجاد شد و تبعات آن را هم تا به امروز می‌بینیم. طبیعتا اینجا دولت سر یک دوراهی قرار گرفته است. اگر از آن ماجرا کوتاه بیاید بازار سرمایه تا حدودی می‌تواند ترمیم شود ولی در مقابل دست خودش را از آن منابع کوتاه کرده است، اما اگر کوتاه نیاید به هر حال روند بازار سرمایه را خدشه‌دار کرده است.
این کارشناس بورس اضافه کرد: فعالان بازار سرمایه فراموش نکرده‌اند که همین دولت در رقابت‌های انتخاباتی از دولت قبل در حوزه بازار سرمایه انتقاداتی کرد و وعده‌هایی تو خالی داد، اینکه می‌توانیم ظرف چند روز بازار سرمایه را بهبود ببخشیم. اما امروز یک بی‌عملی از طرف متولیان مستقیم بازار سرمایه و همین طور از سمت دولتمردان داریم. دیدگاه دیگری در این زمینه وجود دارد که می‌خواهد بازار در حالت فریز ادامه دهد تا زمانی که بتوان از رشد بازار استفاده تبلیغاتی کرد، آن زمان محرک‌هایی را به بازار تزریق می‌کنند، اما الان شرایطی که بازار سرمایه با آن مواجه است عادی نیست و قطعا عملکرد دولت و متولیان بازار سرمایه در این خصوص مردود خالص است.
اظهارنظرهای آسیب‌زا
امیرباقری درخصوص برخی اظهارنظرها علیه بازار سرمایه و بورس کالا اظهار کرد: این اظهارنظرها را نباید جدی گرفت. دولت‌ها مستاجر‌های چهار ساله و هشت ساله در کشور هستند و افرادی که در جریان‌های فکری دولت از مجرای فکری و نه از مجرای تخصص و دانش وارد می‌شوند، متاسفانه توهماتی در مورد اقتصاد و بازارها دارند. اینها از آنجایی که رشته‌های مرتبط نداشتند و تجربه و مطالعات تطبیقی در این زمینه ندارند، صرفا یک چیزی به گوش‌شان خورده است و برای همین این اظهارنظر‌ها را نباید خیلی جدی گرفت. در دهه ۱۳۸۰ رییس‌جمهوری آمد و بورس را با فضای قمارخانه مقایسه کرد، اما تجربه نشان داد که افراد رفتنی هستند و پارادایم‌های کلان اقتصاد ماندنی‌اند، بنابراین باید نهادهای مطالبه‌گری وجود داشته باشند که تاثیر این اظهارات را بسنجند.