دلارزدایی از مبادلات تجاری

گروه بازرگانی- عراق در حال حاضر دومین بازار صادراتی ایران به حساب می‌آید. حجم مبادلات تجاری دو کشور براساس گزارش گمرک به حدود ۹ تا ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد؛ هرچند برخی گزارش‌های امسال حاکی از کاهش تجارت ایران و عراق بوده است.
براساس گزارش گمرک ایران، تا پایان آبان‌ماه ۲/۱۳ میلیون تن کالا به عراق صادر شده، این در حالی است که تا پایان هشت ماه سال گذشته بیش از ۲۱ میلیون تن به این کشور صادر شده بود. به عبارت دیگر در هشت ماه نخست سال جاری، صادرات ایران به عراق حدود ۳۹ درصد کاهش داشته است.
همزمان با محدودیت‌های تازه آمریکا بر نقل‌وانتقالات ارزی آمریکا میزان مبادلات تجاری ایران و عراق به شدت تحت تاثیر قرار گرفته تا جایی که به گفته یحیی آل اسحاق، رییس اتاق مشترک ایران و عراق نرخ برابری هر صد دلار آمریکا معادل هزار ‌‌و ۴۶۰ دینار عراق بود که حالا ارزش هر صد دلار آمریکا معادل هزار‌و ۶۲۵ دینار عراق شده و واردات کالا را برای این کشور گران کرده است. در این میان، بانک مرکزی عراق برای واردات کالا به تجار عراقی ارز دولتی پرداخت می‌کرد. در‌ واقع وضعیتی مشابه ایران که برای واردات کالاهای اساسی ارز ترجیحی پرداخت می‌شود، اما با این شرایط، بانک‌های عراقی احتمالا مجبور می‌شوند دیگر برای واردات کالاهای ایرانی ارز ترجیحی پرداخت نکنند و در آینده نه چندان دور شاهد جولان رقبای تجاری ایران مانند ترکیه و چین و ربودن گوی سبقت از ایران خواهیم بود. به باور یحیی آل‌اسحاق راه برون‌رفت از این مشکل، توافق پولی ایران و عراق و مبادلات براساس ریال- دینار است و از این طریق می‌توان تحریم‌های جدید دلاری برای عراق را بی‌اثر کرد.
تجارت با عراق در ۷ ماه ابتدایی ۱۴۰۱
بررسی داده‌های مرتبط با صادرات کالایی براساس آمار گمرک ایران حاکی از این است که طی ۷ ماه نخست سال جاری نزدیک به ۵/۱۱ میلیون تن کالای بدون نفت خام به ارزش ۰۲/۴ میلیارد دلار از ایران به کشور عراق صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث مقدار، افت ۴۲ درصدی و از لحاظ ارزش نیز نزدیک به ۲۷ درصد کاهش داشته است. ایران طی ۷ ماهه نخست ۱۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۱۲ میلیون دلار از کشور عراق وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ مقداری کاهش حدود ۸۹ درصدی و به لحاظ ارزشی نیز حدود ۸۲ درصد کاهش داشته است.
بررسی تجارت میان ایران و عراق طی هفت ماهه نخست ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که تبادلات تجاری فیمابین با توجه به برتری صادرات ایران در مقایسه با واردات ایران از عراق، با مازاد تجاری ۹/۳ میلیارد دلاری به نفع ایران برخوردار است.
باوجود مازاد تراز تجاری، تجارت دو کشور طی مدت مورد بررسی افت داشته است. با توجه به افت توام مقداری و ارزشی صادرات کالایی ایران به عراق و همچنین اهمیت این کشور در میان شرکای تجاری ایران، لازم است دلایل افت مزبور بررسی و تحلیل شود.
۲۰ قلم کالای صادراتی از لحاظ وزن
مهم‌ترین کالاهای صادر شده از ایران به عراق- از حیث وزن کالا- شامل چه اقلامی می‌شود؟ گزارش منتشر‌شده از سوی اتاق بازرگانی ایران نشان‌دهنده آن است که محصولات ساختمانی، سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی، محصولات غذایی، فلزات و مصنوعات فلزی و محصولات شیمیایی، بیشترین اقلام صادر شده به عراق در ۷ ماه نخست سال ۱۴۰۱ هستند. براساس آمار بیش از ۶۹ درصد از حجم کل صادرات غیرنفتی ایران به عراق را
شکل می‌دهند.
در بین این اقلام و در ۷ ماهه نخست سال ۱۴۰۱، صادرات تعرفه مربوط به محصولات سرامیکی با ضریب جذب آب وزنی حداکثر ۵ درصد با حدود ۲۰۷ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشترین رشد مثبت را به خود اختصاص داده و در طرف مقابل گاز طبیعی با کاهش ۱/۸۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشترین افت وزنی را در میان کالاهای صادراتی داشته است.
۲۰ قلم کالای صادراتی از لحاظ ارزش
به لحاظ ارزش کدام کالاها در میان ۲۰ قلم کالای صادر‌شده از ایران به عراق قرار دارند. براساس ارزیابی‌های صورت‌گرفته صادرات ۲۰ ردیف تعرفه هشت‌رقمی عمده صادر‌شده از ایران به عراق حکایت از آن دارد که این اقلام بیش از ۴۲ درصد از ارزش کل صادرات غیرنفتی ایران به عراق را شکل می‌دهند.
میله‌های آهنی و فولادی با ارزش ۴۷۹ میلیون دلار مهم‌ترین کالای صادراتی به عراق در میان اقلام صادر‌شده هستند که ارزش صادرات آن نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۵/۱۶ درصد افزایش داشته است.
گاز طبیعی دومین کالای مهم صادراتی ایران به عراق است که طی مدت مورد بررسی ۳۵۹ میلیون دلار درآمد صادراتی نصیب کشور کرده است. ارزش سایر ردیف تعرفه‌های صادراتی ایران به عراق از سطوح ارزشی کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار برخوردار هستند.
توافق پولی ایران و عراق راه بی‌اثر کردن تحریم‌های ارزی آمریکا
نایب‌رییس اتاق بازرگانی اربیل و نجف به همراه رییس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان اقلیم کردستان عراق در راس هیاتی از فعالان اقتصادی این کشور با حضور در اتاق ایران با جمعی از فعالان بخش خصوصی ایرانی دیدار کردند. اعضای این هیات به میزبانی اتاق مشترک ایران و عراق به ایران سفر کرده و تقویت سطح روابط و ایجاد خطوط ارتباطی جدید درحوزه تجارت و سرمایه‌گذاری را دنبال می‌کنند. تجارت عمومی، گردشگری و هتل‌داری، منسوجات، فولاد، مصنوعات فلزی، آرد و گندم، مواد غذایی مرغ‌داری، صنایع پلاستیکی و آب آشامیدنی زمینه‌های فعالیت اعضای این هیات تجاری از عراق بود.
یحیی آل‌اسحاق، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با اشاره به محدودیت‌های ارزی آمریکا برای بغداد، گفت: در صورت توافق بانکی ایران و عراق برای تبادل مالی به صورت ریال – دینار می‌توان تحریم‌های جدید دلاری برای عراق را بی‌اثر کرد. یحیی آل‌اسحاق اظهار کرد: آمریکا با کشورهایی که مشکل دارد، در حوزه‌های مختلف با آنها مقابله می‌کند. وی افزود: یکی از حوزه‌ها موضوع ارز است که آمریکا به عنوان یک ابزار از آن بهره می‌برد تا مشکلاتی را برای کشورها ایجاد کند. همان‌طور که سال‌هاست این مسیر را برای ایران در نظر گرفته و اکنون نیز در مورد عراق وارد عمل شده است. رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق تصریح کرد: پیش از این هر ۱۰۰ دلار معادل یک هزار و ۴۶۰ دینار عراق ارزش داشت، اما پس از ایجاد محدودیت آمریکا برای این کشور، اکنون هر ۱۰۰ دلار یک هزار و ۶۶۰ دینار قیمت دارد و ارزش پول ملی عراق کاهش یافته است.
آل‌اسحاق با بیان اینکه ساختار اقتصاد عراق با فروش نفت است، گفت: این معاملات نفتی به‌طور عمده با دلار انجام می‌شود و حجم عظیمی از دارایی ارزی را وارد عراق می‌کند، اما با ایجاد این نوسان، اختلاف ارزش در واردات و صادرات کالاهای غیرنفتی را برای این کشور به وجود آورده است. وی تاکید کرد: عراق در واردات از برخی کشورها ۲۰۰ دینار بیشتر باید هزینه کند که موجب افزایش قیمت کالای نهایی می‌شود.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق عنوان کرد: این مشکل برای کالاهای ایرانی بیشتر است، زیرا محدودیت تبادل ارز نیز وجود دارد. از سوی دیگر عراق می‌تواند با خرید از کشوری مانند ترکیه به عنوان بازار رقیب ایران و بدون تحریم، با حمایت بانک مرکزی خودش، همان نرخ یک هزار و ۴۶۰ دینار در ازای هر ۱۰۰ دلار را بپردازد.
آل‌اسحاق اظهار کرد: به عنوان مثال تاجر عراقی برای خرید محصولات کاشی ایرانی به دلیل محدودیت در پرداخت ارز، در ازای هر ۱۰۰ دلار یک هزار و ۶۶۰ دینار باید بپردازد، در حالی که می‌تواند همین محصول را از کشوری دیگر با ۲۰۰ دینار کمتر خریداری کند که این روند علاقه به خرید کالاهای ایرانی را به دلیل گرانی کاهش می‌دهد و فرصت جولان به بازار رقیب می‌دهد. وی با بیان اینکه آمریکا برای ادامه دشمنی با ایران از راهکارهای متنوعی استفاده می‌کند، تاکید کرد: راهکار بی‌اثر کردن این اتفاق، توافق بانک مرکزی ایران با عراق است تا با دریافت دینار به جای دلار به بهترین شکل از این مانع عبور کنیم و هزینه خرید کالای ایرانی برای رقیب را کاهش دهیم تا بازار این کشور به سهولت در اختیار رقبا قرار نگیرد.
زمینه‌سازی برای تعمیق سطح مناسبات اقتصادی
حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رییس اتاق ایران نیز در نشست با اعضای هیات تجاری عراقی با بیان اینکه هنوز میزان روابط تجاری بین ایران و عراق از سطح انتظارات فاصله دارد، گفت: کار خوبی در اتاق مشترک ایران و عراق صورت گرفته و آن فراهم کردن زمینه برقراری روابط بین فعالان اقتصادی استان‌های دو کشور با یکدیگر است و این عمق دادن به لایه‌های ارتباطی در کنار تبادل اطلاعات و آشنایی با ظرفیت‌های استانی و منطقه‌ای در گسترش مناسبات اثرگذار خواهد بود. او ابراز امیدواری کرد که این رفت‌وآمدها تداوم داشته باشد.
اقلیم کردستان بازار هدف مهمی برای صادرات
این در حالی است که استاندار کرمانشاه در دیدار با سرکنسول ایران در اربیل، اقلیم کردستان را بازار هدف مهمی برای کرمانشاه دانست و گفت: ایران و اقلیم کردستان عراق دارای ریشه‌های مشترک تاریخی، قومی و فرهنگی زیادی هستند و باید به بهترین شکل از این اشتراکات در راستای گسترش مناسبات و پیشی گرفتن از رقبای تجاری و اقتصادی ایران در منطقه بهره گرفته شود.
محمدطیب صحرایی گردشگری، تجارت و بازرگانی را اولویت‌های اصلی و جدی برای پیشرفت کرمانشاه دانست و گفت: اگر خواهان یک تغییر مثبت در وضعیت بیکاری و معیشت مردم کرمانشاه هستیم باید به دنبال تقویت محورهای تحول‌آفرینی مانند گردشگری، تجارت و بازرگانی باشیم و حتما برای رونق این حوزه‌ها تمام توان خود را به کار خواهیم گرفت.
ساماندهی مرزهای رسمی در دستور کار
استاندار کرمانشاه در ادامه به قدمت طولانی مراودات تجاری و اقتصادی از طریق مرز خسروی با کشور عراق اشاره کرد و گفت: تکمیل زیرساخت‌ها، گسترش امکانات، بهبود مدیریت گمرکات و ساماندهی پنج مرز رسمی مبادلاتی استان از اولویت‌هایی است که با جدیت آنها را دنبال خواهیم کرد.
وی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: بازار عراق و به ویژه اقلیم کردستان یک بستر مناسب برای توسعه صادرات است که متاسفانه طی سال‌های گذشته استفاده مناسبی از آن صورت نگرفته است.
نصرالله رشنودی وجود مجموعه‌های توانمند تولیدی و صنعتی در استان کرمانشاه را فرصتی برای گسترش مناسبات با اقلیم کردستان دانست و گفت: کرمانشاه برای تثبیت جایگاه خود در بازار عراق نیازمند تدبیر بیشتر و برنامه‌ریزی بهتر برای افزایش توان رقابتی خود است تا رقبا نتوانند به آسانی این بازار را از دست آنها خارج کنند.