دست سازمان بورس خالی است

بازار با اتفاق قریب‌الوقوعی مواجه شد، دامنه نوسان را کاهش دادند. این در حالی است که به غیر ‌از دامنه نوسان ابزارهای دیگری مانند صندوق‌های توسعه و تثبیت، کمک حقوقی‌ها و… هم وجود دارد که به کمک سازمان بورس بیاید و از سوی دیگر فعالان این بازار هم معتقدند تعدیل دامنه نوسان، تنها برای چند روز کفایت می‌کند. در این گزارش به بررسی بهترین استراتژی برای بازار سرمایه در زمان ریسک‌های گوناگون پرداختیم.
جای خالی ساختاری برای حمایت
احسان عسکری، کارشناس بازار سرمایه درباره اینکه به نظر شما کنترل دامنه نوسان تا کجا کمک‌کننده است، گفت: به نظر می‌رسد حتی در شرایط فعلی هم کمک‌کننده نیست، زمانی که اتفاق غیر‌قابل پیش‌بینی رخ داده باشد برای مدیریت کردن واکنش بیش از اندازه سرمایه‌گذاران دامنه نوسان را تغییر می‌دهند ولی این محدودیت برای یک مقطع چند روزه است، نه مقطع چند هفته‌ای و حتی چند ماهه.
وی ادامه داد: عموما تغییر دامنه نوسان برای بلندمدت می‌تواند به نقدشوندگی بازار آسیب برساند و آن را از حالت تعادل خارج کند، در نتیجه به نظر می‌رسد اگر قرار است در مورد کارآمدی دامنه نوسان صحبت کنیم باید در کنار آن حمایت‌ها از بازار سهام هم اتفاق افتد و حتی پیش‌بینی داشته باشیم آن حادثه مترقبه که اتفاق افتاده و شرایط غیر‌عادی ایجاده کرده، در مدت زمان کوتاهی رفع می‌شود تا بتوانیم دامنه نوسان را مجدد به حالت قبل برگردانیم.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: عموما در بورس‌های توسعه یافته ساختاری تعریف شده که متشکل از دولت، بانک مرکزی و هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده است و منابعی را برای حمایت از بازار سهام می‌گذارند و اجازه پنیک به بازار را نمی‌دهند. به نظر می‌رسد در ساختار صندوق توسعه و تثبیت بازار ذهنیت این بوده که چنین اتفاقی رخ دهد ولی به دلیل محدودیت منابع این صندوق‌ها عملا توان حمایت از بازار را ندارند. وی توضیح داد: در دو، سه ماه اخیر پنیکی در بازار ژاپن اتفاق افتاد و با کاهش یک روزه‌ای مواجه شد اما بلافاصله بانک مرکزی و دولت از بازار حمایت کردند و روند آن دوباره به حالت عادی برگشت. در سال ۲۰۱۵ در چین هم نمونه‌های موفقی در مورد این موضوع وجود دارد. در آن سال یکسری اتفاقات مشابه سال ۹۹ بازار سرمایه ایران برای بازار این کشور رخ داد و بلافاصله بانک‌های چین، بانک مرکزی و دولت از بازار سرمایه حمایت کردند و توانستند بازار را روی ریل ثبات برسانند.
بورس‌های خارجی در بحران چه می‌کنند
دامنه نوسان که از آن با عنوان «محدوده نوسان قیمت روزانه» نیز یاد می‌شود، محدوده‌ای است که حداکثر افزایش یا کاهش قیمت مجاز سهام نسبت به قیمت پایانی روز معاملاتی قبل را تعیین می‌کند. این ابزار که در خدمت حمایت از حقوق سهامداران در برابر نوسانات شدید قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد، به ایجاد ثبات در بازار کمک می‌کند.
تعیین دامنه نوسان قیمت در همه بورس‌های جهان به عنوان یک ابزار مهم مورد استفاده قرار می‌گیرد، تنها تفاوت در میزان و روش اعمال آن است. در بورس‌های جهان از سیستم‌های پردازش اطلاعات پرسرعتی استفاده می‌شود که در کوتاه‌ترین زمان ممکن، سفارشات خرید و فروش را ثبت و تحلیل و هرگونه نبود توازن در سفارشات را شناسایی می‌کنند. در صورتی که سفارشات خرید یا فروش منجر به عبور قیمت سهام از محدوده تعیین‌شده شوند، متوقف‌کننده‌های خودکار وارد عمل می‌شوند و معامله سهم مربوطه متوقف می‌شود. تاکنون نمونه‌های متعددی از توقف معاملات سهام به دلیل افزایش یا کاهش شدید قیمت در بورس‌های جهان به ثبت رسیده است. به عنوان نمونه، در یکی از روزهای معاملاتی سال ۲۰۱۰ شاخص داوجونز حدود ۹‌درصد سقوط کرد که علت آن، عرضه حجم زیادی از سهام برای فروش بود. نتیجه این اتفاق، به هم خوردن فضای بازار و نگرانی شدید سرمایه‌گذاران بود. پس از آن کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) طرحی تصویب کرد که بر اساس آن، اگر قیمت یک سهم در کمتر از ۵دقیقه با بیش از ۱۰‌درصد نوسان (مثبت یا منفی) مواجه شود، متوقف‌کننده‌های خودکار فعال شده و معاملات آن سهم را متوقف کنند. سپس در همین راستا، در سال ۲۰۱۹ قانونی به تصویب رسید و براساس آن برای هر سهم دامنه مجاز قیمت تعریف شد. این قانون همچنان پابرجاست.
در بورس توکیو، براساس قوانین معاملات داخلی سهام (که در سایت گروه بورس ژاپن قابل مشاهده است) دامنه نوسان قیمت روزانه بر پایه «ین» و براساس قیمت پایانی روز معاملاتی قبل تعیین می‌شود. به عنوان مثال، برای سهمی که قیمت پایانی آن کمتر از ۱۰۰ین بوده باشد، دامنه نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد معادل مثبت/ منفی ۳۰ین تعیین شده است. این رقم برای سهم کمتر از ۱۰۰‌هزار ین معادل ۱۵‌هزار ین و برای سهم کمتر از یک‌ میلیون ین هم معادل ۱۵۰‌هزار ین تعیین شده است.
در بازار سهام چین تا پیش از سال ۲۰۲۰ دامنه نوسان مثبت/ منفی ۱۰‌درصد بود اما از آگوست ۲۰۲۰ تاکنون، این رقم به ۲۰‌درصد افزایش یافته است. بورس‌های هند با محاسبه محدودیت‌های مداری (که سقف و کف قیمت روزانه سهام را نشان می‌دهند) از دامنه نوسان ۱۰‌درصدی، ۱۵‌درصدی و ۲۰‌درصدی استفاده می‌کنند. در بورس کره‌جنوبی دامنه نوسان مثبت/ منفی ۳۰‌درصدی تعیین شده است. در بورس‌های عربستان و امارات، دامنه نوسان روزانه قیمت سهام به ترتیب مثبت/ منفی ۱۰‌درصد و ۵‌درصد تعیین شده است.