10 - 03 - 2022
در آستانه تصمیم نهایی
گروه سیاسی- علی باقریکنی مذاکرهکننده ارشد ایران بعد از سفر و مشورت یکروزه اش با مسوولان در کشور،دوباره به وین برگشته و آماده ادامه گفتوگوها است، آن هم در حالی که به گفته مقامات ایران و ۱+۴، مذاکرات احیای برجام به مرحله نهایی رسیده و دو طرف باید درباره چند موضوع باقی مانده تصمیم سیاسی بگیرند. آنطور که هماهنگکننده اروپاییها گفته جلسات هیاتهای کارشناسی نیز پایان یافته و این یعنی در حساسترین مرحله که همان تصمیمات سیاسی است قرار داریم.
پیشبینی اینکه تصمیم مذکور چیست و بالاخره توافق میشود یا نمیشود یا اینکه چه زمانی توافق میشود البته همچنان دشوار است و تحلیلگران نیز به دلایل مختلف از این کار پرهیز میکنند. گمانهزنی در این باره اما با مرور آخرین خبرها قدری ممکن خواهد بود. مثلا آخرین مواضع آژانس بینالمللی انرژی اتمی، طرفهای غربی، آمریکاییها و حتی بازیگران منطقهای و بینالمللی خارج از برجام برای ترسیم چشمانداز دقیقتر ضروری است.
آمریکا: زمان کمی مانده
طبیعتا در این بررسیها مواضع آمریکاییها به عنوان اصلیترین طرف مناقشه با ایران از اهمیت ویژهای برخوردار است. موضع آنها هم اینطور که به نظر میرسد تغییری نکرده و کماکان تاکید بر عنصر زمان را در دستور کار دارند. شاهد آنکه بعد از جلسه شورای حکام گفتهاند: زمان کمی برای بازگشت دوجانبه به توافق هستهای باقی مانده است.
معاون نماینده آمریکا در وین در جلسهای از شورای حکام درباره فعالیتهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ایران در بیانیهای با قدردانی از تلاشهای رافائل گروسی مدیرکل آژانس برای نظارت و راستیآزمایی برنامه هستهای، گفته: همانطور که گزارش مدیرکل به وضوح نشان میدهد، در حالی که مذاکرات برای بازگشت دوجانبه به اجرایی کردن کامل برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) ادامه دارد، ایران به توسعه فعالیتهای هستهایاش ادامه میدهد، از جمله به کار گرفتن ظرفیت اضافی غنیسازی، نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و انباشت اورانیوم غنیسازیشده فراتر از محدودیتهای برجام. آقای رییس، همانطور که همکارانمان تاکید داشتهاند، این فعالیتهای ادامهدار مانند تولید اورانیوم با غنای بالا تا ۶۰ درصد، هیچ دلیل صلحآمیز موثقی ندارد.
این بیانیه با نادیده گرفتن نقش آمریکا در وضعیت کنونی برنامه هستهای ایران که در نتیجه حصول توافق هستهای و در ازای لغو تحریمها محدود شده بود به مذاکرات وین در راستای احیای این توافق پرداخته و گفت: با وجود توسعههای ایران [در زمینه برنامه هستهای]، زمان بسیار کمی برای درپیش گرفتن دیپلماسی راسخ جهت قرار دادنمان در مسیر مشترکی به سوی بازگشت دوجانبه به اجرای کامل برجام، ابزار مهمی در پرداختن به نگرانیهای همیشگی جامعه جهانی درباره برنامه هستهای ایران، باقی مانده است. اگر این مذاکرات با موفقیت روبهرو شوند، چنین بازگشتی میتواند دستاورد چشمگیری در دیپلماسی بینالمللی باشد و آغازگر دوره جدیدی در رویکردمان نسبت به برنامه هستهای ایران باشد.
بیانیه اروپاییها
علاوه بر این، تروئیکای اروپا (فرانسه، آلمان، انگلیس) نیز در بیانیهای مشترک در جلسه شورای حکام ضمن ابراز نگرانی از پیشرفتهای هستهای ایران، اظهار کردند: تروئیکای اروپایی به مدت یازده ماه در مذاکرات گسترده با ایران شرکت داشته است. ما به نهایی کردن توافقی که به نگرانیهای مبرم و فوری عدم اشاعه هستهای ما رسیدگی میکند، برنامه هستهای ایران را به حدود برجامیاش بازمیگرداند و تدابیر شفافسازی برجامی و اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران را محقق میسازد نزدیک هستیم. سرعت پیشرفت برنامه هستهای ایران بدان معناست که این توافق نمیتواند به طور نامحدود روی میز باقی بماند. پنجره فرصت در حال بسته شدن است. ما از تمامی طرفین میخواهیم که هماکنون تصمیمات لازم برای بستن توافق را اتخاد کنند. ما همچنین از روسیه میخواهیم که شروط فرعی برای نهایی شدن توافق تعیین نکند.
آلمان، انگلیس و فرانسه در این بیانیه گفتند: ما قویا از ایران میخواهیم که از هرگونه تنشزایی جدید خودداری کند و فورا به تمامی فعالیتهای مرتبط با دگرش اورانیوم با غنای بالا که تبعاتی عملی برای بازگشت به حدود برجامی خواهند داشت، خاتمه دهد. ما از ایران میخواهیم که آماده اتخاد گامهایی جهت اجرای مجدد برجام شود. ایران باید اول تولید اورانیوم با غنای بالا و هر غنیسازی بالاتر از حدود برجامی را متوقف کند؛ دوم آماده کنار گذاشتن تمامی ذخایر اورانیوم غنیسازی شدهاش که از حدود برجام فراتر میرود باشد؛ سوم، تواناییهای غنیسازی به حدود توافق شده را بازگرداند؛ چهارم به تمامی فعالیتهای مرتبط با تولید اورانیوم فلزی خاتمه دهد و پنجم شفافسازی کامل داشته باشد و همکاری کامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را از سربگیرد.
اظهارات گروسی
این جلسه در پی سفر اخیر رافائل گروسی به ایران و دیدارش با رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه ایران انجام شد. گروسی در بیانیه آغازینش در جلسه شورای حکام، درباره گزارشش در مورد راستیآزمایی و نظارت بر فعالیتهای هستهای ایران گفت: تا ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس اجرای تعهدات هستهای ایران تحت برجام را راستیآزمایی و بر آن نظارت کرد. با این وجود، از آن تاریخ، این فعالیتها بهطور جدی تحت تاثیر تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات مرتبط هستهای خود تحت برجام، از جمله پروتکل الحاقی قرار گرفته است.
مدیرکل آژانس درباره توافقهای اواخر سال میلادی با مقامهای ایرانی گفت: پس از رایزنیهای سازنده با معاون رییسجمهور اسلامی در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱، شرایط جدیدی درباره تجهیزات نظارتی و نظارتی آژانس تحت برجام مورد توافق قرار گرفت. این امر آژانس را قادر ساخت که دوربینها را دوباره در مجموعه کارگاهی کرج نصب کند و همه رسانههای ذخیرهسازی را در دوربینهای مرتبط با برجام در سراسر ایران جایگزین کند.
گروسی سپس در ارتباط با سفر اخیر به ایران گفت: همانطور که خواهید دید، بیانیه مشترک توافق شده با ایران در روز شنبه مجموعهای از اقداماتی را که باید طی چند ماه آینده انجام شود را مشخص میکند.او ادامه داد: آژانس مشتاقانه منتظر است تا ۲۰ مارس(۲۹ اسفند)، توضیحات کتبی از جمله اسناد پشتیبان مرتبط را در مورد سوالات مطرح شده توسط آژانس که ایران تاکنون به آنها رسیدگی نکرده است و در خصوص موضوعات مربوط به سه مکان خاص است، دریافت کند.کارهای زیادی پیشروی ماست. ما آمادهایم.
تاثیر خواستههای روسها
غیر از موضوعات باقی مانده بین ایران و آژانس اما مسائل دیگری هم وجود دارد که مذاکرات را بلاتکلیف و توافق را نامعلوم نگه داشته است. مثلا همین موضع اخیر روسیه، تضمینخواهی ایران، فشارهای کشورهای خارج از برجام و…
از جمله موضعگیریهای قابل توجه در این موارد نیز آن است که معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمریکا در یک جلسه کمیته روابط خارجی سنای این کشور از تضمینخواهی اخیر روسیه در قبال تاثیر تحریمهای آمریکا بر روابط اقتصادی- تجاریاش با ایران انتقاد کرده است. ویکتوریا نولاند، گفته روسیه سعی میکند چیزهای بیشتری دستش را بگیرد و خواستههایش را در زمینه برجام [توافق هستهای] گسترش میدهد و ما با بازی «بیایید معاملهای بکنیم» همراهی نمیکنیم .
این در حالی است که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا، پیشتر در گفتوگو با شبکه سیبیاس درباره تضمینخواهی مسکو گفته بود، تحریمهای اعمالی علیه روسیه، ارتباطی با توافق هستهای با ایران ندارد.
علاوه بر این، جن ساکی، سخنگوی کاخسفید اخیرا در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا با توجه به اینکه وزیر امور خارجه آمریکا گفته است تحریمهای اعمال شده بر روسیه ارتباطی با همکاری با مسکو در زمینه توافق هستهای ایران ندارد، آیا آمریکا طبق درخواست مسکو، ضمانتی کتبی در زمینه عدم اثرگذاری این تحریمها بر همکاری روسیه با ایران به دولت پوتین خواهد داد تا کار مذاکرات وین به پایان برسد، بیان کرد: من فکر میکنم ما باهم در این زمینه پیشرفتهایی داشتهایم. روسیه عضوی از گروه ۱+۵ است. من فکر نمیکنم کسی بر این عقیده باشد دستیابی ایران به سلاح هستهای به نفعشان است. این رویکردی است که ما به این مذاکرات داریم و مطمئنا همانطور که وزیر امور خارجه دیروز گفت، ما بر این عقیده نیستیم که تحریم علیه آنها ارتباطی با این هدف مشترک داشته باشد. او در ادامه گفت: ما بر این باور نیستیم که روسیه بخواهد ایران یک سلاح هستهای داشته باشد.
تضمینخواهی ایران
اینطور که گفته میشود یکی از موارد اختلافی باقی مانده، تضمینخواهی ایران است. حقی که ایران در پی خروج ترامپ از برجام و بدعهدی آمریکاییها برای خود قائل شده و طرف غربی هنوز زیر بار نرفته است. اگرچه برخی تحلیلگران نیز باور دارند که ارائه تضمین بر اساس حقوق بینالمللی خیلی شدنی نیست. به هرحال آخرین موضع آمریکاییها در این باره از سوی جن ساکی، سخنگوی کاخسفید بیان شده که ابراز امیدواری کرده تمامی دولتهای بعدی آمریکا، چه دموکرات و چه جمهوریخواه، به تاثیر «مهلک» خروج از توافق پی ببرند.او با بیان اینکه «وقتی رییسجمهور قبلی، ترامپ از توافق خارج شد، شاهد تاثیر مهلکش بودیم، از جمله فقدان اشراف به برنامهشان[برنامه هستهای ایران]؛ آنها پیشرفت زیادی به سمت دستیابی به یک سلاح هستهای داشتهاند» گفته: بنابراین، امیدوار باشیم تمامی دموکراتها و جمهوریخواهان پی ببرند این اقدام چه اشتباهی بوده است و اگر ما به توافق بازگردیم، چیزی که به آن نزدیکیم، اگرچه همیشه جزئیات آخری وجود دارند که باید رویشان کار کنیم، پیامی که به جهان میفرستیم این خواهد بود که این اقدام نه تنها دربرگیرنده منافع جهانی است، بلکه در راستای منافع ملی آمریکاست، فارغ از اینکه چه کسی در کاخسفید باشد.
ناگفته نماند که مایک پنس معاون رییسجمهور پیشین آمریکا هم مدعی شده اگر رییسجمهور بعدی کشورش یک جمهوریخواه باشد او نیز مانند ترامپ از توافق با ایران خارج خواهد شد.
فشارهای منطقهای
همزمان با اینکه گفته میشود ولیعهدهای عربستان و امارات در اعتراض به مواضع دولت بایدن در قبال ایران و مذاکرات هستهای حاضر به گفتوگوی تلفنی با او درباره وضعیت قیمت نفت و… نشدهاند، شاهدیم که عربستان و مصر علیه ایران بیانیه میدهند و فشارهای منطقهای از هر سو ادامه میباید.
رهبران مصر و عربستان در پایان سفر عبدالفتاح سیسی رییسجمهور مصر به ریاض بیانیه مشترکی صادر کردند که در بخشی از آن به پرونده ایران پرداخته شده است. در بخشی از این بیانیه بر اهمیت «تعامل جدی و فعال با پرونده هستهای و موشکی ایران و تمام امور مربوط به آنها و همچنین پیامدهای این برنامه» تاکید شده است. در این بیانیه همچنین بر لزوم رعایت اصل حسن همجواری، احترام به معاهدات و توافقات بینالمللی و «دور کردن منطقه از تمام فعالیتهای بیثباتکننده» تاکید شده است.
دو طرف مصری و سعودی در بخشی از این بیانیه آنچه که «رفتارهای پرخطر ایران در منطقه و دستیابی ایران به سلاح کشتارجمعی» خواندهاند را خطری برای منطقه و جهان برشمردهاند.آنها همچنین خاطرنشان کردند که هرگونه توافق بینالمللی در این خصوص باید با مشارکت کشورهای منطقه باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد