دریافت سوخت یارانه‌ای!

«جهان‌صنعت»- طی روزهای اخیر خبرهایی از آغاز مجدد صید ترال رسیده و شنیده‌ها از این حکایت دارد که در هفته‌های اخیر سازمان شیلات تلاش‌های خود را برای شروع مجدد این روش صید در خلیج‌فارس و دریای عمان آغاز کرده است. این موضوع صدای دوستداران محیط‌زیست را در آورده. البته طومار صدها نفر از جامعه صیادان جنوب کشور به مجلس هم ارسال شده است. در این طومار صیادان خواستار توقف دائمی صید ترال صنعتی شده‌اند. این روزها در حالی سازمان شیلات اصرار به تخریب محیط‌زیست خلیج‌فارس و عمان دارد که چنین موضوعی در کشورهای دیگر جرم تلقی می‌شود. کشورهایی که دریا دارند از نعمات آن نیز بهره می‌برند، برداشت از منابع دریایی می‌تواند بخش زیادی از نیازهای آن سرزمین را رفع و بحث امنیت غذایی آن را تامین کند، از این رو دارا بودن یک کشور از سواحل و دریا یک مزیت است؛ غیر ‌از آنکه از منابع زیستی برداشت می‌کند، فعالیت‌های اقتصادی، حمل‌و‌نقل کالا، مواد سوختی، تولید انرژی‌های تجدید‌پذیر، آموزش، تحقیق، تولید دانش و محصولات زیست فناوری همه از مزیت‌هایی است که دریاها برای یک کشور در راستای توسعه دریامحور به ارمغان می‌آورند. ایران با دارا بودن سه حوضه آبی مهم شامل دریای خزر در شمال، خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب یکی از کشورهای مطرح در زمینه علوم دریایی و توسعه دریامحور است که زیستگاه هزاران گونه آبزی است و ظرفیت بسیار بالایی از لحاظ اقتصادی و توسعه پایدار دارد. البته نباید در این مسیر توسعه، در مورد حفاظت از آبزیان غافل ماند.
صید ترال چراغ خاموش آغاز شد
در ایران، حدود هزار و ۱۷۰گونه مهره‌دار وجود دارد که بر اساس فهرست سرخ IUCN حدود ۷۸ گونه از آنها در معرض تهدید هستند. البته درجه این تهدیدات مختلف بوده و ممکن است برخی از آنها به شدت در معرض انقراض و برخی با درجه کمتر باشند، اما آنچه گفته شده این است که حدود ۷ درصد از گونه‌های جانوری مهره‌دار کشور در معرض تهدید قرار دارند.
به گفته کارشناسان نسبت به دریاها و موجودات زنده آنها به عنوان اکوسیستمی ارزشمند، با وجود اهمیت زیادشان در چرخه طبیعت، آن‌طور که باید توجه نشده است؛ در حالی که زیستگاه‌های ارزشمندی برای هزاران گونه دریایی هستند. در آب‌های جنوبی ایران حدود هزار و ۶۰۰ گونه ماهی، ۱۵ گونه میگو، ۱۰ گونه پستانداران دریایی، ۷ گونه دلفین، ۵ گونه لاک‌پشت دریایی، حدود ۱۰۰ گونه آب‌سنگ مرجانی و بیش از ۷۰ گونه پرنده گزارش شده است. لاک‌پشت‌های دریایی و برخی ماهیان از جمله کوسه‌ماهی‌ها جزو گونه‌های در معرض خطر محسوب می‌شوند.
دریاها و اقیانوس‌ها با وسعت بیش از ۷۱ درصد سطح کره زمین و برخورداری از بالاترین تنوع زیستی، از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. تنوع زیستی از نظر علمی به مجموعه‌ای از تنوع ژنی، تنوع گونه‌ای و تنوع اکوسیستمی در یک منطقه گفته می‌شود، اما به زبان ساده‌تر تنوع زیستی را می‌توان گوناگونی در شکل حیات یک منطقه دانست. در حقیقت تنوع زیستی یک ثروت طبیعی است که نیاز بشر را در زمینه پوشاک، خوراک، مسکن و حتی سلامت روح و روان تامین می‌کند. گاهی استفاده نادرست و بی‌رویه سبب بروز آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر برای طبیعت می‌شود که صید ترال یکی از استفاده‌های نادرست آن است. صید ترال از جمله روش‌های صید است که سال‌ها به ذخیره آبزیان در کشور آسیب زد. در واقع صید ترال به نوعی از صید آبزیان گفته می‌شود که به وسیله تور ماهیگیری بزرگی انجام می‌شود که به شکل قیف است و از دو طرف به تخته‌هایی متصل و معمولا به دنبال شناور در بستر دریا کشیده می‌شود. این نوع صید که البته از قدمتی طولانی برخوردار است، برای محیط‌زیست دریایی خسارت‌های سنگینی به همراه دارد.
‏طومار صدها نفر از جامعه صیادان جنوب کشور به مجلس
طی روزهای اخیر خبرهایی از آغاز مجدد صید ترال رسیده و شنیده‌ها از این حکایت دارد که در هفته‌های اخیر سازمان شیلات تلاش‌های خود را برای شروع مجدد این روش صید در خلیج‌فارس و دریای عمان آغاز کرده است. این موضوع صدای دوستداران محیط‌زیست را درآورده. البته طومار صدها نفر از جامعه صیادان جنوب کشور به مجلس هم ارسال شده است. در این طومار صیادان خواستار توقف دائمی صید ترال صنعتی شده‌اند. سمیه رفیعی رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس هم به طومار صیادان واکنش نشان داد و طی پاسخی اعلام کرد: توقف دوساله صید ترال که با نظر مثبت رییس‌جمهوری انجام شد، نقش بسیار موثری در حفظ ذخایر آبزیان جنوب کشور و معیشت مردم محلی داشته است.
وی با بیان اینکه باید فعالیت‌های اقتصادی با ظرفیت سرزمینی کشور متناسب باشد تا شاهد تخریب و نابودی محیط‌زیست نباشیم، گفت: پیش از ممنوعیت صید ترال در کشور شاهد نارضایتی‌های بسیاری از سوی جامعه صیادی محلی بودیم و متاسفانه جارو کردن تمام منابع آبزی دریا توسط کشتی‌های صید ترال فانوس ماهیان موجب شده بود که ضمن نابودی ذخایر آبزیان کشور، سفره مردم نیز خالی شود، به شکلی که بسیاری از آنها در تماس‌های مکرر با فراکسیون محیط‌زیست مجلس اعلام می‌کردند که شغل و معیشت آنها عملا از بین رفته است.
مجلس زیر بار فشارها سرخم نمی‌کند
به گفته رفیعی، کشتی‌های صید ترال تخریب محیط‌زیست را طوری وارونه به اسم اشتغالزایی و نیاز کشور جلوه می‌دادند که حتی از دولت سوخت یارانه‌ای هم می‌گرفتند! این در حالی است که صیادان محلی به دلیل نابودی ذخایر ماهیان مجبور بودند با صرف هزینه بیشتر و استفاده از سوخت آزاد، فرسنگ‌ها داخل دریا بروند و سرآخر هم دست خالی برگردند. با وجود ادعاهای کذب مافیای ترال مبنی بر تامین بخش اعظمی از خوراک طیور توسط فانوس‌ماهیان صیدشده توسط آنها، آمارهای مستند ما نشان می‌دهد تنها حدود ۱۰ درصد خوراک طیور کشور از فانوس‌ماهیان تامین می‌شود.
رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با اشاره به اینکه فراکسیون محیط‌زیست مجلس در میان تمام فشارها با تکیه بر بنیه کارشناسی و استدلال‌های علمی توانست سرانجام ممنوعیت دوساله‌ای از اول آذر ۱۳۹۹ بر فعالیت کشتی‌های صنعتی صید ترال اعمال کند، افزود: این در حالی است که فشارهای فراوانی از سوی مافیای صید ترال صنعتی در این مدت به ما وارد شد، اما فراکسیون محیط‌زیست زیر این فشارها سر خم نکرد و موفق شدیم همچنان این ممنوعیت را حفظ کنیم.
وی با بیان اینکه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور مکلف بود در این مدت نسبت به پایش وضعیت ذخایر آبزیان خلیج‌فارس و دریای عمان اقدام کرده و گزارش خود را برای تصمیم‌گیری‌های بعدی ارائه کند، گفت: متاسفانه به غیر ‌از گزارش مختصری که در ابتدای ممنوعیت دوساله از سوی این موسسه دریافت شد که دال بر وضعیت بسیار بد ذخایر آبزیان است، تاکنون هیچ گزارش جامع و کاملی در این خصوص واصل نشده است.
رفیعی با تاکید بر اینکه منفعت مافیای ترال قطع‌شده به هر دری می‌زند تا صید ترال را دوباره احیا کند، تاکید کرد: بر اساس توافق انجام‌شده قرار شد روش‌های صید سازگار با محیط‌زیست، جایگزین صید مخرب ترال شود و همچنین بخشی از کشتی‌های مذکور، فعالیت‌های صیادی خود را در آب‌های دور (اقیانوس هند) انجام دهند که با وجود تامین ۷۰ میلیارد تومانی برای پرداخت حق عضویت کنوانسیون‌های بین‌المللی برای دریافت مجوز صیادی در آب‌های اقیانوس هند، حتی یک کشتی از این کشتی‌ها این فعالیت را آغاز نکرده است و همچنان به دنبال این هستند که مجوز مجدد صید صنعتی ترال فانوس ماهیان را در آب‌های سرزمینی بگیرند.
۳ نکته محیط‌زیستی درباره صید ترال در دریای عمان و خلیج‌فارس
«محمد طالبی متین» مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: ۳ نکته در این زمینه حائز اهمیت است؛ اول اینکه صید صنعتی ترال در خلیج‌فارس ممنوع است و دوم اینکه سازمان محیط‌زیست در حوزه دریای عمان صرفا با صید ترال با گونه هدف فانوس‌ماهی آن هم در فاصله بیش از ۱۲مایل از ساحل و در اعماق بالاتر از ۲۰۰ متر و صرفا با تورهای میانی موافق است.
وی افزود: سوم اینکه تنها در صورتی با صید ترال فانوس‌ماهی در دریای عمان موافقت خواهیم کرد که موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور پس از ارزیابی ذخایر آبزیان دریای عمان، اعلام کند که در حال حاضر ذخایر دریایی کشورمان برای انجام این صید محدود کفایت می‌کند و صدور این مجوز، آسیبی به ذخایر دریایی حوزه دریای عمان وارد نخواهد کرد؛ یعنی موافقت سازمان محیط‌زیست با صید ترال میکروفیده، منوط به موافقت موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور است که البته در آن صورت نیز حتما محدودیت زمانی مشخصی برای انجام این نوع صید در نظر گرفته خواهد شد.
طالبی‌متین گفت: در حال حاضر شناورهای خارجی به هیچ‌وجه اجازه برداشت از ذخایر دریایی کشورمان در خلیج‌فارس و دریای عمان را ندارند و در صورت موافقت مشروط و محدود سازمان محیط‌زیست با صید ترال نیز بازهم هیچ اجازه‌ای به فعالیت شناورهای خارجی در حوزه صیادی در آب‌های جنوب کشور نخواهیم داد. این موضوعی است که سازمان شیلات در مکاتبات خود با سازمان محیط‌زیست نسبت به آن تعهد داده و اعلام کرده است که تنها صیادان بومی، جوامع محلی و شرکت‌های صیادی ایرانی برای صید ترال مجوز خواهند گرفت.
مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: سازمان شیلات موظف است حتما نظارت‌های خود را بر انجام این نوع صید در دریای عمان تشدید کند، زیرا در سنوات گذشته شاهد آن بوده‌ایم که تخلفات گسترده‌ای در این نوع از صیادی انجام می‌شد و اگر بازهم این تخلفات رخ دهد، حتما جلوی تداوم صید ترال در دریای عمان را خواهیم گرفت و در سال‌های آینده نیز با این نوع صید موافقت نخواهیم کرد.
گفتنی است، خرداد امسال «علی سلاجقه» رییس سازمان محیط‌زیست درباره موضع سازمان محیط‌زیست پیرامون صید ترال تاکید کرد: «در بهره‌برداری از دریا اولویت را با صید سنتی و صیادان بومی می‌دانیم و قطعا جلوی هرگونه صید ترال را که بحث جارو کردن دریا در آن مطرح است، خواهیم گرفت. اکنون به نظر می‌رسد صید ترال به صورت چراغ خاموش آغاز شده و مذاکراتی میان سازمان محیط‌زیست و سازمان شیلات ایران در این زمینه انجام شده است.» در حال حاضر محیط‌زیست پیشنهاد پرورش ماهی در قفس را به جای صید ترال داده است. هر چند صنعت نوین و پرسود پرورش ماهی در قفس با رویکرد ایجاد فرصت تنفس برای دریا، احیای زیستگاه‌ها و بازتولید ذخایر آبزیان دریایی مطرح شده، امروز در چنبره‌ای از مشکلات مختلف گرفتار شده و فعالان این عرصه برای بهبود وضع، چشم امید به حمایت دولت دارند. به عقیده برخی کارشناسان حوزه محیط‌زیست؛ کمبود متخصص در دامپزشکی، نداشتن آزمایشگاه، دارو و واکسن از مشکلاتی است که صنعت پرورش ماهی در قفس با آن روبه‌رو است و سازمان شیلات ایران باید با استفاده از تجربه کشورهای دیگر اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی مهم و قابل‌توجهی برای کارشناسان این بخش کند، زیرا این صنعت نیازمند سرمایه‌گذاری انسانی در استان‌های جنوبی و شمالی که با دریا و ماهی آشنایی دارند، است. حالا باید منتظر ماند و دید زور دولت به مافیای صید ترال می‌رسد و چگونه پرورش ماهی در قفس جایگزین آن خواهد شد.